Tański "Lotnia", 1895

Szybowiec pionierski. Polska.
Szybowiec ”Lotnia III”- konstruktor na pomoście startowym. (Źródło: archiwum).

Artysta malarz Czesław Tański rozpoczął w 1894 r. w Wygodzie k. Janowa Podlaskiego, przy pomocy stolarza, budowę szybowca własnego projektu. Zgodnie z ówczesną terminologią, nazywał go aparatem, lotnią lub skrzydłowcem. Później dla szybowca Tańskiego przyjęła się nazwa ”Lotnia”. W lecie 1895 r. Tański przeprowadził próby z ”Lotnią”- biegł trzymając ją nad głową. Uniesienie przodu szybowca w górę powodowało, iż stawał ondębai zwalał się na bok. Przy pochyleniu w dół- uderzał o ziemię. Parokrotnie ”Lotnia” uległa uszkodzeniom.

Prawdopodobnie w zimie 1895/1896 Tański dodał usterzenie poziome w postaci ogo­na, o powierzchni ok. 1 m2. Różniła się ponadto od wersji "I" stosowanymi przez konstruktora materiałami oraz pewnymi zmianami w układzie ożebrowania skrzydeł. Tak powstała wersja ”Lotnia II”. Po opanowaniu umiejętności trzymania ”Lotni”- Tański biegnąc pod wiatr wyczuwał, iż szybowiec podtrzymuje jego masę. Konstruktor wykonywał też skoki z rusztowania, trzymając się ”Lotni”.

Konstruktor ponownie przebudował szybowiec. Powierzchnia nośna została powiększona z 7 do 12 m2. W lecie 1896 r. Tański przeprowadził próby z ulepszoną ”Lotnią III”. Czasami udawały się krótkie skoki. W czerwcu 1896 r. podczas jednej z prób, dzięki silniejszemu podmuchowi wiatru, ”Lotnia III” poderwała się nieco w górę i Tańskiemu udało się wykonać skok długości kilkunastu kroków. Tański wykonywał też skoki z ”Lotnią III” z pomostu wysokości około 3,5 m. Niektóre skoki były dłuższe, lecz kilka skoków zakończyło się uszkodzeniem szybowca.

Dalszym rozwojem konstrukcji był zaprojektowany w 1896 r. mięśniolot ”Lotnia IV”.

”Lotnia” z 1896 r. po remoncie została umieszczona w Muzeum Przemysłu i Techniki w Warszawie, gdzie uległa zniszczeniu podczas Powstania jesienią 1944 r. (wcześniejsze źródła, np. [1] podawały, że uległa zniszczeniu we wrześniu 1939 r.). Próby wzlotów szybowcowych Czesława Tańskiego były pionierskimi próbami szybowcowymi w Polsce. Dlatego w 1956 r. Aeroklub PRL ustanowił medal im. Czesława Tańskiego, przyznawany za najwyższe polskie osiągnięcia w szybownictwie.

W połowie lat 1950-tych Tadeusz Dobrociński zbudował kopię szybowca "Lotnia" (Dobrociński-Tański "Lotnia"), w 1969 r. Paweł Zołotow zbudował następną kopię "Lotni" (Zołotow-Tański "Lotnia").

Konstrukcja:
Jednomiejscowy szybowiec typu lotni, zastrzałowy górnopłat o konstrukcji drewnianej.
Płat w pierwszej wersji- trapezowy, w wersji ostatecznej- w przybliżeniu prostokątno-eliptyczny. Dźwigar w postaci listwy na krawędzi natarcia, podparty dwiema parami zastrzałów o układzie odwróconego V. Płat usztywniony i wykrzyżowany żebrami, podłużnicami i prętami skośnymi z wikliny. Krawędź spływu płata opuszczona do dołu względem sanek kadłuba. Konstrukcja płata z listew topoli, lipy i osiny oraz z prętów wiklinowych. Pokrycie płata i usterzenia mocowane do wierzchu konstrukcji za pomocą szycia i klejenia, z gazy jedwabnej, podklejonej papierem, na krawędzi spływu wzmocnionej sznurkiem.
Kadłub w postaci sanek z topoli konstrukcji kratowej- z bokami krytymi w przedniej i tylnej części gazą jedwabną i papierem. Z przodu - łuk z pręta wiklinowego, chroniący szybowiec przed uszkodzeniem w razie lekkiego uderzenia przodem o ziemię. Dolne boczne pręty kadłuba służyły za uchwyt dla rąk pilota. Do startu i lądowania służyły nogi pilota. Sterowanie szybowcem możliwe było tylko przez zmianę położenia ciała pilota, powodującą zmianę położenia środka ciężkości szybowca.
Usterzenie poziome wychylone w górę względem kadłuba.

Dane techniczne ”Lotnia I”(wg [2]):
Rozpiętość- 8,6- 10 m, długość- 2,2- 3,2 m, powierzchnia nośna- 7 m2.
Masa własna- 15- 18 kg, masa użyteczna- 60- 65 kg, masa całkowita- 75- 80 kg.

Dane techniczne ”Lotnia II”(wg [2]):
Rozpiętość- 10,8- 11 m, długość- 3,6- 3,8 m, powierzchnia nośna- 12 m2.
Masa własna- 20- 25 kg, masa użyteczna- 60- 65 kg, masa całkowita- 80- 90 kg.
Prędkość- ok. 12 km/h, doskonałość- ok. 4, opadanie minimalne- ok. 2 m/s.

Galeria

  • Pierwsza wersja szybowca Czesława Tańskiego. (Źródło: archiwum).
  • Skok na ”Lotni”. (Źródło: archiwum).
  • ”Lotni” w rzucie z góry. (Źródło: Schier W. ”Pionierzy lotnictwa i ich maszyny”.  Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.).
  • Tański ”Lotnia III”, rysunek w rzutach. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”).

Źródło:

[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Elsztein P. ”Modelarstwo lotnicze w Polsce”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1986.
[4] Praca zbiorowa ”Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa.”.
Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika Ku Czci Poległych Lotników. Warszawa 1933.
[5] Dmyszewicz M. "W pracowni wrocławskiego konstruktora-amatora. Od Pterodaktyla do RWD-5". Skrzydlata Polska nr 9/1975.
[6] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
[7] Januszewski S. "Tajne wynalazki lotnicze Polaków: Rosja 1870-1917". Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej. Wrocław 1998.
blog comments powered by Disqus