Alenia G 222, 1970
(Fiat G 222, LMATTS C-27 "Spartan")
Na początku lat 1960- tych włoskie wytwórnie lotnicze Fiat, Finmeccanica, Aerfer, Macelsi, Piaggio, SIAI Marchettl i Agusta pracowały wspólnie nad projektem wojskowego samolotu transportowego Fiat G-222, przystosowanego do pionowego startu i lądowania. Budowany zgodnie z wydanymi przez NATO wymaganiami taktyczno- technicznymi (BMR-22) samolot ten miał przy ciężarze 16 000 kg zabierać 3000- 4000 kG ładunku, np. 40 żołnierzy z pełnym uzbrojeniem, 32 spadochroniarzy, 24 rannych na noszach lub 3 samochody łaziki. Przewidywana była również wersja cywilna dla 32- 40 pasażerów.
Na pierwszy rzut oka samolot był klasycznym, dwusilnikowym wolnonośnym grzbietopłatem. Jednakże w gondolach silnikowych oprócz dwóch turbośmigłowych silników napędowych typu Rolls-Royce "Dar"” RDa-12 o mocy po 2386 kW (3245 KM) umieszczono pionowo po trzy turboodrzutowe silniki nośne typu Rolls-Royce RB-162-31 o ciągu 6 x 2500 kG. Silniki te przeznaczone były do wytwarzania siły nośnej w czasie startu, lądowania i zawisu. W tych fazach lotu był to więc raczej strumieniolot. Dopiero po osiągnięciu odpowiedniej prędkości poziomej, silniki nośne zostają wyłączone i siła nośna wytwarzana jest wyłącznie przez skrzydła, na zasadzie zwykłego samolotu. Fiat G-222 odznaczał się dość klasyczną konstrukcją. Skrzydła proste otrzymały dość małą powierzchnię, gdyż miały pracować tylko przy dużych prędkościach. Kadłub skorupowy o przekroju zbliżonym do prostokąta. Tył kadłuba, spłaszczony, jest poddarty do góry i wyposażony w otwarte drzwi- rampę, dla ułatwienia załadunku. Podwozie trójzespołowe, wciągane w locie. Prędkość przelotowa na wys. 4500 m miała wynosić 400 km/h, start na przeszkodę 15 m (pełny załadunek) tylko 200 m, lądowanie (pełny załadunek i połowa paliwa)- 0 m. Powstał tylko projekt tego samolotu.
Pierwotny projekt samolotu Fiat G 222 przystosowany do pionowego startu i lądowania. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 50/1963).
W 1962 r. sformułowano we wspólnej komisji technicznej NATO wymagania konkursowe NMBR-4 (NATO Basic Military Requirement) na nowy, średni samolot transportowy krótkiego startu i lądowania, z możliwością wykorzystania jako samolot patrolowy i zwalczania okrętów podwodnych. Nadesłano kilkanaście projektów samolotów z wytwórni lotniczych Europy Zachodniej. Żaden z tych projektów nie znalazł uznania komisji i konkurs anulowano. Jednak włoskie siły powietrzne zdecydowały się zamówić samolot, którego projekt opracowało biuro konstrukcyjne firmy Fiat. Umowę na dostawę trzech prototypów, dwóch do prób w locie i jednego do prób statycznych, podpisano w 1968 r. Prototypy samolotu miały oznaczenie Fiat G 222TCM.
Niestety, okres opracowywania konstrukcji i budowy prototypów przypadł na czas głębokich zmian strukturalnych we włoskim przemyśle lotniczym. Lotnicza filia Fiata została początkowo całkowicie rozwiązana, potem, to, co zostało włączono w koncern Aeritalia. Spowodowało to opóźnienie programu i pierwszy prototyp wzleciał dopiero 18.07.1970 r., a drugi 18.07.1971 r. Samoloty napędzane były silnikami turbośmigłowymi CT64-820. Wyniki prób w locie były bardzo zachęcające. Spowodowało to podpisanie w sierpniu 1972 r. zamówienia rządowego na budowę 44 samolotów seryjnych G 222. Warunkiem wojska było wprowadzenie kilku zmian, które spowodowały konieczność znacznej przebudowy samolotu. Zastosowano silniejsze silniki General Electric T64-P4D, budowane na licencji we Włoszech przez koncern Fiata. Wprowadzono ciśnieniową i klimatyzowaną kabinę załogi i ładunkową oraz zmieniono podwozia na umożliwiające eksploatację samolotu z lotnisk gruntowych.
Pierwszy seryjny G 222 został oblatany 23.12.1976 r. Wkrótce potem rozpoczęto seryjną produkcję samolotu dla potrzeb włoskich sił powietrznych oraz na eksport do Argentyny (3 szt.). Oprócz wersji transportowo-desantowej opracowano też i wdrożono do produkcji wersje specjalne. Samolot przeznaczony do walki radioelektronicznej G 222VS. Na pokładzie znajdują się liczne urządzenia radioelektroniczne obsługiwane przez 10 operatorów. Pierwszy seryjny G 222VS został oblatany 9.03.1978 r. G 222RM jest samolotem przeznaczonym do kalibracji urządzeń radionawigacyjnych oraz kontroli pracy radarów. Dodatkowo, samolot może być wykorzystywany do zakłócania pracy radarów przeciwnika. Na potrzeby eksportu opracowano model G 222T napędzany silniejszymi silnikami Rolls-Royce ”Tyne” i przeznaczony dla krajów strefy klimatów gorących. Samoloty G 222T dostarczano od 1981 r. do Libii (20 szt.).
Opracowano także cywilną wersje samolotu oznaczoną G 222SAMA przeznaczona do kontroli i ochrony lasów. Samolot może zabierać zbiornik z wodą do gaszenia pożarów o pojemności 6300 litrów, ewentualnie może on być użyty do przenoszenia rozpylanych z powietrza środków ochrony roślin. Zamiast aparatury przeciwpożarowej/opryskującej, samolot może zabierać wyposażenie aerofotogrametryczne. Wersja G 222SAMA do 1997 r. nie była produkowana. Samoloty G 222 dostarczono też dla sił powietrznych Dubaju, Jemenu, Konga, Nigerii, Tajlandii i Wenezueli. W 1997 r. Włochy użytkowały 38 samolotów.
W połowie lat 1980-tych opracowano wersję samolotu dla US Air Force. Pod nazwą C-27A ”Spartan” samoloty dostarczono do USAF w dwóch partiach: sierpniu 1990 i lutym 1991 r. W odróżnieniu od standardowych G 222, samolot C-27A ma zabudowane wyposażenie pilotażowo-nawigacyjne firmy Chrysler Technologies Airborne Systems oraz, ze względu na różnice pomiędzy włoskimi i amerykańskimi przepisami budowy samolotów, inne ograniczenia eksploatacyjne. Również przeznaczony dla USAF jest samolot C-27J. Jego napędem mają być dwa silniki Allison AE2100D3 z sześciołopatowymi śmigłami Dowty. Do produkcji samolotu powołano firmę LMATTS (Lockheed Martin Alenia Tactical Transport Systems), będąca w równych częściach własnością amerykańskiego Lockheed Martina i włoskiej Alenii. Samolot C-27J ”Spartan” został wybrany przez US Army i US Air Force w programie JCA (Joint Cargo Aircraft) w marcu 2007 r. US Army zgłaszała zapotrzebowanie na 75 samolotów JCA, natomiast US Air Force na 70 maszyn. Pierwszy C-27J został dostarczony US Army w sierpniu 2008 r.
Samoloty C-27 ”Spartan” weszły również na wyposażenie sił powietrznych:
- Afganistanu- we wrześniu 2008 r. został zawarty kontrakt na dostarczenie lotnictwu afgańskiemu 18 samolotów transportowych Alenia G.222. Samoloty wyprodukowane w latach 1977-1985 były wykorzystywane przez Włochów do momentu rozpoczęcia dostaw nowszej wersji- C-27J Spośród zamówionych maszyn dwie zostaną wykonane w wersji do przewozu ważnych osobistości. 2.07.2009 r. koncern Alenia Aeronautica zaprezentowała pierwszy egzemplarz samolotu transportowego G.222 przeznaczony dla Sił Powietrznych Afganistanu,
- Bułgarii,
- Grecji,
- Izraela- w 2009 r. planowano nabycie ok. 10-12 egz. C-27J, część z nich ma występować w wersji transportowej, a pozostałe w wariancie szturmowym AC-27J. Bojowe ”Spartan” mają być wykorzystywane do zadań wsparcia sił policyjnych i wojskowych w czasie operacji na terenach granicznych z Palestyną,
- Litwy- 3 egz. C-27J dostarczone w latach 2006-2009,
- Maroka- w 2008 r. podpisano kontrakt na dostawę 4 C-27J,
- Rumunii- zamówiono 7 C-27J. Pierwszy został dostarczony w lipcu 2009 r. Wg planów pozostałe sześć samolotów miało dotrzeć na miejsce do 2012 r.,
- Słowacji- w 2008 r. Ministerstwo Obrony poinformowało o wyborze samolotu transportowego C-27J jako następcy dotychczas eksploatowanych samolotów Antonow An-26,
- Włoch.
W 2009 r. Turcja, wobec opóźnień w dostawach samolotów transportowych Airbus A400M dla swoich sił powietrznych, rozpoczęła prace mające na celu zakup 10 taktycznych samolotów transportowych, mających stanowić przejściowy etap w utrzymaniu potencjału transportowego lotnictwa wojskowego. Pod uwagę wchodziły dwie konstrukcje- C-27J ”Spartan” oraz EADS-CASA C-295M.
W Polsce.
W 1999 r. w ramach promocji swego nowego samolotu transportu taktycznego C-27J ”Spartan” firma LMATTS zorganizowała na warszawskim Okęciu pokaz samolotu transportowego Alenia G-222. Kolejnym sprawdzianem dla G-222 było lądowanie na ziemnym pasie lotniska w Góraszce, który ma długość niewiele więcej niż 600 m. C-27J ”Spartan” stanowił propozycję LMATTS dla polskiego lotnictwa, jako następca wysłużonych samolotów Antonow An-26.
W maju 1999 r. rozpoczęto przetarg na dostawę dla Polskich Sił Powietrznych średniego samolotu transportowego, następcę samolotów Antonow An-26. W 2000 r. wytypowano pięć samolotów: LMATTS C-27J ”Spartan”, Antonow An-32, EADS CASA CN-235M, EADS CASA C-295M i ATR-52C. Zainteresowanie udziałem w przetargu zgłosiły wszystkie zaproszone firmy, z których trzy (oprócz ATR) przedstawiły oferty. Ostatecznie, w sierpniu 2001 r. zakupiono 8 samolotów transportowych CASA C-295M z opcją na kolejne 4 maszyny.
Konstrukcja:
Górnopłat o konstrukcji metalowej. Załoga- 2 osoby. Samolot może przewozić 44 w pełni wyposażonych żołnierzy lub 32 skoczków spadochronowych lub 36 rannych i 2 osób opieki albo ładunki o masie do 1500 kg.
Rampą ładunkowa z tyłu kadłuba. Kabiny zakryte, ciśnieniowe i klimatyzowane.
Podwozie trójkołowe z kołem przednim, niskie, chowane w locie.
Napęd- 2 silniki turbośmigłowe:
- w prototypach- CT64-820 o mocy startowej 2283 kW (3060 KM) i trwałej 2141 kW (2870 KM) każdy,
- G 222- General Electric T64-P4D o mocy 2353 kW (3400 KM) każdy,
- G 222T- Rolls-Royce ”Tyne” o mocy po 3400 kW (4558 KM) każdy,
- C-27J- Allison AE21OOD3,
Dane techniczne G 222 (wg [2]):
Rozpiętość- 28,7 m, długość- 22,7 m, wysokość- 10,57 m.
Masa własna- 15700 kg, masa startowa max- 28000 kg.
Prędkość przelotowa- 437 km/h, prędkość minimalna- 171 km/h, wznoszenie max- 381 m/min, pułap- 7835 m, zasięg z pełnym ładunkiem- 1260 km, zasięg przy przebazowaniu- 4685 km.
Galeria
Źródło:
[1] AK ”Spartany dla Bułgarii”. Nowa Technika Wojskowa 3/2006.
[2] Cebulok P. ”Alenia G 222”. Nowa Technika Wojskowa 1/1997.
[3] AK ”G-222 na Okęciu i w Góraszce”. Nowa Technika Wojskowa 7/1999.
[4] MF, JBG ”Litwa otrzymuje pierwszego C-27J Spartan”. Lotnictwo nr 2/2007.
[5] PA ”Trzeci C-27J dla Litwy”. Nowa Technika Wojskowa 11/2009.
[6] (ŁP) ”Turcja szuka przejściowej konstrukcji”. Nowa Technika Wojskowa 10/2009.
[7] (ŁP) ”Transportowe plany Izraela- szczegóły”. Nowa Technika Wojskowa nr 9/2009.
[8] (ŁP) ”Roll-out G.222 przeznaczonego dla Afganistanu”. Nowa Technika Wojskowa nr 8/2009.
[9] (ŁP) ”Pierwszy C-27J w Rumunii”. Nowa Technika Wojskowa nr 8/2009.
[10] (TK) ”Kolejne C-27J dla Amerykanów”. Nowa Technika Wojskowa nr 5/2009.
[11] Abraszek P. ”Pierwszy Hercles w Powidzu!”. Nowa Technika Wojskowa 4/2009.
[12] (PA) ”C-27J dla Słowacji”. Nowa Technika Wojskowa nr 1/2009.
[13] (PA) ”Kolejny użytkownik C-27J”. Nowa Technika Wojskowa nr 11/2008.
[14] "Wikimedia Commons".
[15] (JŚ) "Samolot transportowy Fiat G-222". Skrzydlata Polska nr 38/1963.