Trzeciak Jerzy

Jerzy Trzeciak. (Źródło: Polska Technika Lotnicza nr 1/2005).

Jerzy Trzeciak urodził się 20.05.1928 r. w Wilnie, jako syn nauczyciela Bolesława i nauczycielki Janiny. W Wilnie uczęszczał do szkoły. Podczas wojny korzystał z tajnego nauczania. Po wojnie zamieszkał w Toruniu, gdzie przeszedł podstawowe wyszkolenie szybowcowe. Po zdaniu w 1947 r. matury w Toruniu, rozpoczął studia na Studium Lotniczym Wydziału Elektromechanicznego Politechniki Wrocławskiej, przekształconym w 1949 r w Wydział Lotniczy. 12.12.1951 r. uzyskał dyplom mgr inż.

Po przeszkoleniu wojskowym podczas studiów został oficerem rezerwy. W latach 1951- 1953 był asystentem i starszym asystentem Katedry Budowy Silników Lotniczych na Wydziale Lotniczym, aż do rozwiązania tego Wydziału. W latach 1953- 1955 był starszym asystentem, a następnie adiunktem w Katedrze Silników Tłokowych Wydziału Mechanicznego Politechniki Wrocławskiej.

W dniu 1.07.1955 r. podjął pracę w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym w Bielsku- Białej jako starszy konstruktor i obliczeniowiec. Uczestniczył w zaprojektowaniu szybowców SZD-17x ”Jaskółka L”, z profilem laminarnym i usterzeniem motylkowym (pod kierunkiem mgr inż. Tadeusza Kostii, 1956 r.), SZD-18 ”Czajka” (pod kierunkiem inż. Władysław Okarmusa, 1956 r.) i SZD-19x ”Zefir 1” (pod kierunkiem mgr inż. Bogumiła Szuby, 1958 r.). W 1957 r. przeszedł przeszkolenie szybowcowe w Aeroklubie Bielsko- Bialskim.

W 1956 r. przystąpił w SZD do prac nad projektem silnika turbosprężarkowego, przeznaczonego do napędu szybowców. Dla Jerzego Trzeciaka był to również temat zamierzonej rozprawy naukowej na Politechnice Gliwickiej. Przewód doktorski otwarto również w 1956 r. Istotą pomysłu było zastosowanie zespołu turbosprężarki z silnika tłokowego, zdemontowanej z wraka samolotu Boeing B-17 ”Flying Fortress”, znajdującego się na złomowisku metali i stopów lekkich w Brzezince k/ Oświęcimia. Urządzenia te, produkowane przez koncerny: Forda, General Electric czy GMC były również w szczątkach samolotów alianckich Lockheed P-38 ”Lightning” i Consolidted B-24 ”Liberator”, zestrzelonych nad tym terenem w II wojnie światowej. Kilka turbosprężarek sprowadzono do SZD. Przy adaptacji sam zespół turbosprężarki pozostał w stanie niewiele zmienionym. Dodano natomiast dyfuzor wlotowy do sprężarki, dzbanową komorę spalania, dyszę wylotową oraz odpowiednie instalacje: paliwową, elektryczną i rozruchową. Wykonano również hamownię dla prób naziemnych. Większość zbudowanych elementów zmontowano składając silnik w całość, ale do uruchomienia i próby nie doszło. Wobec zaniechania prac w SZD zamknięto również przewód naukowy na uczelni.

W latach 1957- 1959 nadzorował produkcję seryjną szybowców SZD-9 bis "Bocian 1D" oraz wykonawstwo w WSK Mielec elementów metalowych do szybowców SZD-12 ”Mucha 100” i SZD- 9 bis „Bocian” przeznaczonych dla Chin. W latach 1962- 1963 opracował przy współudziale inż. Tadeusza Grudzieńskiego i inż. Machnowskiego eksperymentalny projekt skrzydła do szybowca SZD-24-3 ”Foka 3” (”Delfin”) o konstrukcji kompozytowo- przekładkowej z zastosowaniem papierowego wypełniacza ulowego, którego to skrzydła przeprowadzono próby wytrzymałościowe.

W 1958 r. rozpoczął projektowanie szybowca akrobacyjnego SZD-21, nazwanego początkowo „Sokół”. W 1960 r. opracował projekt szybowca SZD-21-2 „Kobuz” ze skrzydłem wielopodłużnicowym, bezdźwigarowym, co było nowością w konstrukcji szybowców. Prototyp Kobuza oblatano 3.06.1961 r. Wobec niezadawalających własności pilotażowych szybowca, zmodyfikował go na SZD-21-2A „Kobuz 2A”, zmieniając kadłub i usterzenie. Szybowiec odbył pierwszy lot 18.05.1962 r. W latach 1963- 1965 był kierownikiem Biura Konstrukcyjnego SZD. 24.04.1963 r. podczas prób rozbił się „Kobuz 2A” w wyniku flatteru- zginął wówczas mgr inż. Sławomir Makaruk. 10.12.1964 r. została oblatana seryjna wersja tego szybowca oznaczona SZD-21B „Kobuz 3”. W latach 1965- 1966 był kierownikiem Sekcji Weryfikacji Obliczeń, gdzie zastosował nowe metody obliczeń flatteru przy opracowywaniu wyników prób szybowca SZD-29 ”Zefir 3”, którego prototyp w 1966 r. rozsypał się w powietrzu z powodu flatteru.

W związku z przejęciem przez Inspektorat Kontroli Cywilnych Statków Powietrznych (IKCSP) od Instytutu Lotnictwa całości spraw związanych z nadzorem dokumentacji obliczeniowej i konstrukcyjnej oraz budowy prototypów w SZD, a także certyfikacji szybowców- 25.07.1966 r. został starszym inspektorem IKCSP do spraw szybowcowych w SZD a następnie starszym specjalistą. Pod jego kontrolą powstała dokumentacja konstrukcyjna i obliczeniowa, odbywał się nadzór budowy prototypów i zakresu prób wytrzymałościowych oraz prób w locie (fabrycznych i państwowych) szybowców: SZD-30 ”Pirat” (1966 r.), SZD-9 bis "Bocian E" (1966 r.), SZD-31 ”Zefir 4” (1967 r.), SZD-32 ”Foka 5” (1968 r.), SZD-36 ”Cobra 15” (1969 r.), SZD-39 ”Cobra 17” (1970 r.), SZD-35 ”Bekas” (1970 r.), SZD-43 ”Orion” (1971 r.), SZD-30 ”Pirat 75” (1974 r.) oraz pierwszych polskich szybowców kompozytowych SZD-37x ”Jantar 17” (1972 r.), SZD-37x ”Jantar 19” (1972 r.), SZD-40 ”Halny” (1972 r.), SZD-42 ”Jantar 2” (1976 r.) i motoszybowca SZD-45 ”Ogar” (1975 r.) oraz drewnianych skrzydeł do samolotu rolniczego PZL-106 "Kruk" (1973 r.). Brał też udział w projektowaniu motoszybowca SZD-45 „Ogar”. W latach 1972- 1973 nadzorował uruchomienie seryjnej produkcji szybowców SZD-30 „Pirat” w WSK- Świdnik. Od 1980 r. jego placówka IKCSP została przemianowana na XIX Okręg IKCSP w Bielsku- Białej i został jej kierownikiem. 21.12.1987 r. Okręg XIX rozwiązano a J. Trzeciak został kierownikiem X Okręgu IKCSP na Śląsk.

31.12.1990 r. zakończył pracę z powodu choroby.

Był uczestnikiem Kongresów OSTIV w Lesznie 1958 r. i w 1968 r., konferencji nt klejenia metali (NRD, Pirna 1961r.), konferencji Konstrukcje lekkie (Instytut Lotnictwa, Warszawa 1966 r.), konferencji Laminaty poliestrowoszklane w budownictwie okrętowym (Gdynia 1967 r.), konferencji  międzynarodowej nt Przepisów budowy sprzętu lotniczego (Paryż 1969 r.), konferencji Metody pomiarowe w technice lotniczej (WAT, Warszawa 1974 r.).

Był członkiem SIMP i Aeroklubu Bielsko-Bialskiego.

Otrzymał odznaczenia: Srebrny Krzyż Zasługi (1973 r.), Srebrna Odznaka Zasłużonego dla Rozwoju Województwa Katowickiego (1966 r.), i wyróżnienie Błękitne Skrzydła (Redakcji Skrzydlatej Polski, 1975 r.).

Zmarł w Katowicach 24.06.1991 r. Pochowany w kwaterze katolickiej cmentarza ewangelickiego przy ul. Listopadowej w Bielsku-Białej.

Konstrukcje:
SZD-21 ”Kobuz” (”Sokół”), 1961, szybowiec akrobacyjny.

Źródło:

[1] Morgała A. ”Zanim wystartowała ISKRA”. Lotnictwo z szachownicą nr 24.
[2] „Problemy rozwoju Jastrzębia, Kobuza, Swifta i Foxa”. Polska Technika Lotnicza nr 1/2005.
blog comments powered by Disqus