3XTrim, 1998
("Trener Special", "Bzyk", Eol-VLX, 3X55 "Trainer", "Raček 2", XXTrim, "Ultra Special", 3X47 "Navigator UL")

Samolot sportowy lub sportowy ultralekki. Polska.
Ultralekki samolot sportowy 3XTrim 450 Ultra (SP-YSO). (Źródło: Copyright Krzysztof Godlewski- ”airfoto.pl”).
3Xtrim, nazywany ”Bzykiem” z uwagi na cichą pracę silnika, został skonstruowany przez inż. Adama Kurbiela. Współkonstruktorami są inżynierowie Jerzy Mastek i Jan Fołtyn. Stanowi rozwinięcie wcześniejszej konstrukcji- Eol. Później w Bielsku-Białej powstała polsko-niemiecka firma Remos, która rozpoczęła trwającą do 1996 r. produkcję zmodyfikowanej wersji Eola, nazwanej Gemini Ultra, na rynek niemiecki. Wskutek nieporozumień firma Remos podzieliła się. W firmie Remos Sp.z o.o. Wytwórnia Konstrukcji Lekkich opracowano samolot Remos G.3 ”Mirage”.

Nowa firma Adama Kurbiela- Wytwórnia i Naprawa Konstrukcji Lekkich, po dojściu nowych udziałowców, przekształciła się w firmę 3XTrim i opracowała nazwany tak samolot, którego prototyp (oznaczony jako Eol-VLX) oblatano w 1998 r. W 1999 r. rozpoczęto produkcję pod pierwotnym oznaczeniem Eol-UL, pierwsze egzemplarze trafiły do Francji pod oznaczeniem XXTrim. Do Czech sprzedano ok. 5-6 egz. pod nazwą Eol-2 ”Raček 2”. Pierwszego 3XTrima w Polsce zarejestrowano w 2001 r.

W 2000 r. Adam Kurbiel zginął w wypadku samochodowym. Głównym konstruktorem samolotu został Jerzy Mastek. Od 2003 r. samolot produkowany był w wersji sportowej i szkolnej (kategoria VLA) 3Xtrim 550 ”Trener Special” (oznaczany również jako Eol-VLA 550 ”Trener”, prototyp oblatano 6.01.2000 r.), oraz jako samolot ultralekki (kategoria UL) 3Xtrim 450 ”Ultra” (oznaczany też jako ”Ultra Special” lub Eol-UL 450 ”Ultra”, prototyp oblatano w 2002 r.). W 2005 r. dostarczono 9 egz., w tym 6 egz. dla odbiorców krajowych i po 1 egz. do Rosji, Francji i Czech. W 2006 r. został dostarczony pierwszy z zamówionych samolotów 3Xtrim 550 ”Trener” do Kanady. Samolot, oferowany na rynku kanadyjskim pod nazwą 3X55 ”Trainer”. W 2006 r. gotowa była również wersja ”Ultra Plus 495” o masie 495 kg, na wypadek zmian w przepisach, zwiększających do tej wartości dopuszczalną masę samolotów ultralekkich (kategoria UL)- projekt nie został jednak zrealizowany.

Opracowano również szereg modyfikacji samolotu 3XTrim:
- wariant przeznaczony do certyfikacji wg przepisów niemieckich, zakładających masę startową 472,5 kg z zestawem ratowniczym,
- wariant z hakiem holowniczym Eol-450 Ultra Holówka- próby w locie przeprowadzono latem 2005 r. (wg innych źródeł oblatany 30.09.2005 r.),
- wariant o większym zasięgu ze zbiornikiem paliwa powiększonym z 70 do 90 dm3,
- wersja 3X47 ”Navigator UL”- jest to wariant samolotu 3Xtrim 450 ”Ultra” na listę typów zakwalifikowanych, spełniajacy niemieckie przepisy dla samolotów ultralekkich LFT-UL. Jest to samolot o zmniejszonej masie własnej, przeznaczony także dla szkół lotniczych szkolących do świadectwa kwalifikacji pilota samolotu UL. Zakończenie procesu certyfikacyjnego planowane było na listopad 2007 r.

Opracowano również projekt wersji o masie startowej zwiększonej do 600 kg. Pozwoliłoby to na zabranie większej ilość paliwa oraz na opracowanie wersji na pływakach. Opracowano również samolot w układzie dolnopłata 3X49 ”Format”, w którym wykorzystano wiele elementów konstrukcji z samolotu 3Xtrim.

W 2004 r. Krzysztof Wieczorek zwyciężył na 3Xtrimie w mistrzostwach świata w lataniu precyzyjnym i wraz z Krzysztofem Skrętowiczem zajął 3 miejsce w rajdowych mistrzostwach świata w Herning w Danii, a w 2005 r. zajął 2 miejsce w mistrzostwach Europy w lataniu precyzyjnym w Dubnicy na Słowacji. W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowało się 15 samolotów 3XTrim (w tym min.: Aeroklub Polski- 1 egz., dyspozycyjne- 11 egz., prywatne- 3 egz.), natomiast 1.01.2007 r.- 17 egz.

Do 2006 r. wyprodukowano 58 egz. Połowa z nich latała w Polsce, pozostałe wyeksportowano, głównie do Francji, Czech, Rosji, na Ukrainę i na Litwę. Tempo produkcji wynosiło ok. 10-12 egz. rocznie.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy górnopłat zastrzałowy o konstrukcji kompozytowej (epoksydowo- szklano-węglowej).
Płat o konstrukcji półskorupowej, z pokryciem przekładkowym z wypełniaczem piankowym i dźwigarem ceowym wklejonym między poszycie. Lotki typu Friese (kompensowane ae­rodynamicznie), klapy szczelinowe, połączone w jedną całość klapą centralną.
Kadłub z kompozytu węglowego, z integralnym statecznikiem pionowym. Zbiornik paliwa na 70 l umieszczony jest w kabinie za prawym fotelem. Kabina zakryta.
Ster wysokości wyposażony jest w trymer sterowany elektrycznie.
Podwozie trójkołowe ze sterowanym kółkiem przednim, stałe. Koła główne amortyzowane są przez sprężysty resor kompozytowy, kółko przednie- amortyzatorami olejowo- powietrznymi. Hamulce tarczowe hydrauliczne na koła główne.

Wyposażenie- konstrukcja ma przewidziane miejsce i wszelkie zaczepy pod zabudowę balistyczne­go systemu ratunkowego V generacji BRS 5, typ 12000/Canister umożliwiający skuteczne użycie do prędkości maksymalnej 235 km/h.

Silnik:
- 3Xtrim 450 UL- Rotax 912A o mocy max 59 KW (80 KM), Rotax 912 UL o mocy 59 kW (81 KM) i mocy trwałej 58 kW (79 KM),
- 3Xtrim 550 VLA- Rotax 912ULS o mocy max 74 KW (100 KM), Rotax 912 S o mocy max 74 KW (100 KM) i mocy trwałej 70 kW (95 KM).

Dane techniczne 3Xtrim Eol-VLX (wg [7]):
Rozpiętość- 10,0 m, długość- 6,87 m, wysokość- 2,4 m, powierzchnia nośna- 12,36 m2.
Masa własna- 340 kg, masa użyteczna- 210 kg, masa startowa max- 550 kg.
Prędkość dopuszczalna- 170 km/h, prędkość max- 145 km/h, prędkość minimalna- 65 km/h, wznoszenie- 2,5 m/s, zasięg- 550 km.

Dane techniczne 3Xtrim Eol-VLA 550 ”Trener” (wg [7]):
Rozpiętość- 9,6 m, długość- 6,87 m, wysokość- 2,4 m, powierzchnia nośna- 11,84 m2.
Masa własna- 325 kg, masa użyteczna- 225 kg, masa startowa max- 550 kg.
Prędkość dopuszczalna- 202 km/h, prędkość max- 190 km/h, prędkość minimalna- 67 km/h, wznoszenie- 4,5 m/s, zasięg- 750 km.

Dane techniczne 3Xtrim Eol-UL 450 ”Ultra” (wg [7]):
Rozpiętość- 9,6 m, długość- 6,87 m, wysokość- 2,4 m, powierzchnia nośna- 11,84 m2.
Masa własna- 290 kg, masa użyteczna- 160 kg, masa startowa max- 450 kg.
Prędkość dopuszczalna- 200 km/h, prędkość max- 190 km/h, prędkość minimalna- 63 km/h, wznoszenie- 5,5 m/s, zasięg- 750 km.

Dane techniczne 3X47 (wg [7]):
Rozpiętość- 9,6 m, długość- 6,87 m, wysokość- 2,4 m, powierzchnia nośna- 11,84 m2.
Masa własna- 294 kg, masa użyteczna- 178 kg, masa startowa max- 472 kg.
Prędkość dopuszczalna- 210 km/h, prędkość max- 190 km/h, prędkość minimalna- 64 km/h, wznoszenie- 5,2 m/s, zasięg- 750 km.

Galeria

  • Samoloty 3Xtrim na lotnisku w Goleniowie, na pierwszym planie wersja VLA, w głębi- UL. (Źródło: Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 8/2000).
  • Samolot 3Xtrim VLA na lotnisku w Goleniowie. (Źródło: Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 8/2000).
  • Samolot 3Xtrim, rysunek w rzutach. (Źródło: Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 8/2000).

Źródło:

[1] Reklama. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 1/2006.
[2] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2006”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2006.
[3] ms ”Bestseller 3Xtrim”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 3/2006.
[4] inf. wł. ”3Xtrim za wodą”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 5/2006.
[5] Liwiński J. ”Co lata na polskim niebie, rejestr 2007”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2007.
[6] Dobrzyński J. ”3Xtrim- samolot dla każdego”. Lotnictwo nr 3/2006.
[7] ”Problemy rozwoju samolotów rodziny EOL”. Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 19 (2/2006).
[8] Miłoszewski I. "3Xtrim następca Eola". Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 8/2000.
blog comments powered by Disqus