Sochacki Zygmunt Bronisław Zagłoba
Zygmunt Sochacki był synem Zygmunta i Ferdynandy z Długoborskich. Po ukończeniu szkoły realnej w Stanisławowie i Wydziału Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej dodatkowe studia w zakresie budowy parowozów, turbin parowych i silników spalinowych prowadził w Wiedniu. W czasie studiów pracował też zawodowo, najpierw w fabryce maszyn Perkun we Lwowie (lata 1898- 1899), później w latach 1900- 1906 w austriackich kolejach państwowych w Galicji. W 1906 r.objął nowo powstałą katedrę maszynoznawstwa ogólnego i encyklopedii maszyn Szkoły Politechnicznej we Lwowie, a w 1910 r.- jako profesor zwyczajny- został tam kierownikiem nowo powstałej katedry budowy maszyn kolejowych. Był prodziekanem Wydziału Budownictwa Wodnego (1908-1909), dziekanem (1911- 1912, 1914- 1915) i prodziekanem (1912- 1914, 1915- 1916) Wydziału Budowy Maszyn. W 1920 r. na własną prośbę przeszedł w stan spoczynku. W latach 1917- 1920 pracę na Politechnice łączył z funkcją dyrektora Krajowego Biura Odbudowy we Lwowie i kierowaniem tam budową pociągów pancernych.
W roku 1920 Sochacki przeniósł się do Warszawy. Założył tam Warszawską Spółkę Akcyjną Budowy Parowozów "Parowóz" i został jej dyrektorem naczelnym (do 1928 r.). Później pracował jako cywilny inżynier budowy maszyn z upoważnieniami rządowymi. Od 1934 r. mieszkał w Poznaniu. Tam, w Zakładach Metalowych "H. Cegielski" S.A. zorganizował dział chłodnictwa, którym kierował. Do polskiego kolejnictwa wprowadził wówczas wagony chłodnie z zastosowaniem suchego lodu (zestalonego dwutlenku węgla), wynalazł młyn do rozdrabniania ciał stałych z użyciem układu prowadnic, dzięki któremu cząstki materiału ulegały samozmieleniu, np. węgiel na pył węglowy. Opublikował w czasopismach specjalistycznych kilka prac dotyczących turbin parowych, stawideł i dławików labiryntowych. Od 1936 r. działał w Radzie Opiekuńczej Państwowej Wyższej Szkoły Budowy Maszyn i Elektrotechniki w Poznaniu oraz w Komitecie Chłodnictwa przy Ministerstwie Przemysłu i Handlu.
Był członkiem Polskiego Towarzystwa Politechnicznego (od 1904 r.), wiceprezydentem Izby Inżynierskiej we Lwowie (1913- 1918) i wiceprzewodniczącym jej oddziału warszawskiego (1920- 1928), członkiem Rady Centralnej Polskiego Związku Przemysłu Metalowego (1922- 1928), członkiem zarządu Stowarzyszenia Inżynierów w Poznaniu, prezesem poznańskiego oddziału Stowarzyszenia Inżynierów Mechaników Polskich (1932- 1936), a także wiceprzewodniczącym Naczelnej Organizacji Inżynierskiej (1935- 1938).
Po wybuchu drugiej wojny światowej wysiedlony przez Niemców z Poznania, mieszkał początkowo w Warszawie, następnie w Zakopanem, gdzie od listopada 1944 r. brał udział w nauczaniu na tajnych Kursach Politechnicznych, których był także współorganizatorem. Po zakończeniu działań wojennych kursy te przekształcono w Ekspozyturę Wydziałów Architektonicznego i Mechanicznego Politechniki Warszawskiej. Sochacki wykładał tam maszynoznawstwo ogólne i rysunek techniczny dla studentów mechaniki, aż do likwidacji Ekspozytury w sierpniu 1945 r. Powrócił do Warszawy i został głównym specjalistą w Biurze Projektów Inwestycyjnych Przemysłu Mięsnego i Mleczarskiego.
W latach 1911- 1912 pełnił funkcję vice Prezydenta Galicyjskiego Związku Techniczno- Lotniczego "Awiata" (powstałego 23.10.1909 r.), jeden z inicjatorów utworzenia 9.11.1909 r. Związku Awiatycznego Studentów Politechniki Lwowskiej (ZASPL), od 1913 r. członek honorowy ZASPL, a w latach 1912-1918 jego kurator.
Pomagał w opracowaniu projektu technicznego i w budowie samolotu Andrzeja Jana Webera w 1910 r., eksponowanego na I Wystawie Awiatycznej we Lwowie w 1910 r. Był jednym z twórców Akcyjnego Towarzystwa Budowy Aeroplanów, które powstało celem zdobycia funduszy na budowę samolotu Webera, czasami określanego nawet mianem samolotu Webera-Sochackiego. Był członkiem jury konkursu na model aparatu do lotów ślizgowych ogłoszonego przez ZASPL w 1912 r. (termin składania prac upływał 5.05.1912 r., z powodu małej ilości zgłoszeń przedłużono go do 25.05.1912, a następnie konkurs ogłoszono ponownie).
Obok Maksymiliana Tytusa Hubera, R. Krausego, Jana Andrzeja Webera, por. Rudolfa Harnischa, inż. Edmunda Libańskiego, Jaskólskiego i Boguckiego wybrano go do Komitetu Organizacyjnego i Wystawy Awiatycznej we Lwowie urządzonej w gmachu Politechniki Lwowskiej w dniach od 9.09. do 15.10.1910 r. Wystawę pod protektoratem prezesa Galicyjskiego Towarzystwa Lotniczego "Awiata" księcia Andrzeja Lubomirskiego urządzono z okazji odbywającego się we Lwowie 9 i 10.09.1910 r. V Zjazdu Techników Polskich, obejmującego zjazdy architektów i budowniczych oraz kongres górników i hutników. Prezentowano rysunki, plany, modele balonów, samolotów i szybowców, śmigła lotnicze, samoloty i silniki lotnicze, elementy składowe różnych statków powietrznych etc. W czasie Wystawy lotnicy z karynckiego Heimsablatnig urządzili pokazy lotu samolotów. Przygotowując Wystawę czerpano z doświadczeń organizatorów Wystawy Lotniczej urządzonej w 1909 r. w Linzu, z początkiem sierpnia 1910 r. do Lwowa zaproszono nawet jej komisarza Aleksandra Gracon, na co dzień kierującego pracami karynckich środowisk lotniczych, który wraz z Edmundem Libańskim i Komitetem Wystawowym dokonał oceny prac przygotowawczych.
Zygmunt Sochacki był też współorganizatorem II Wystawy Awiatycznej we Lwowie (16- 25.02., przedłużonej do 2.03.1913 r.). Organizatorem był ZASPL. Była to wystawa modeli. W jej trakcie 25.02.1913 rozstrzygnięto konkurs na model aparatu do lotów ślizgowych. Udział w konkursie zgłosili: Henryk Bigosz, Aleksander Csadek, bracia Tadeusz i Władysław Floriańscy, Kazimierz Krulisz, Jan Kazimierz Michalewski, Stanisław Naszkiewicz, Pokiziak. I miejsce zdobył projekt szybowca br. Floriańskich, II- Kazimierza Krulisza, III- Jana Kazimierza Michalewskiego. Floriańscy swą nagrodę 50 Koron złożyli na cele ZASPL.
W 1913 r. zakupiony przez Sochackiego samolot padł ofiarą kradzieży dokonanej na stacji kolejowej we Lwowie. Sprawcami, pierwszego tego typu przestępstwa na terenie ziem polskich okazali się Kazimierz Gogojewicz i Józef Cymbalski-Cymkiewicz.
W końcu 1910 r. ZASPL podjął starania o stworzenie katedry lotnictwa w Szkole Politechnicznej lwowskiej i laboratorium aerodynamicznego. Projekt wykładów doszedł do skutku, ale były to wykłady o wąskim zakresie udzielane przez profesorów Uczelni bezpłatnie. Związek wydał broszurę o potrzebie katedry awiatyki. W Austrii miała taką Politechnika Wiedeńska (wykłady o lotnictwie łączyło się tam z wykładami z konstrukcji samochodów). W szerokim zakresie wykładano lotnictwo we Frankfurcie n/Menem (teorię i konstrukcję). W Rosji systematyczne wykłady prowadzone były na politechnikach w Petersburgu i w Kijowie.
Zygmunt Sochacki zmarł 24.04.1954 r. w Warszawie. Pochowany na cmentarzu w Milanówku.
Konstrukcje:
Weber-Sochacki samolot, 1910, samolot pionierski.
Źródło:
[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
[4] Internetowy Polski Słownik Biograficzny.