Omega BS-12, 1956
Omega BS-14 "Falcon"
Projekt śmigłowca Omega BS-12 (inne oznaczenie SB-12) opracował polski emigrant mieszkający w USA- inż. Bernard W. Sznycer w założonej przez siebie firmie Omega Aircraft Corporation. Był to pierwszy na świecie cywilny śmigłowiec dwusilnikowy. Zaprojektowany został do przenoszenia ładunków podwieszonych pod kadłubem, w środku ciężkości śmigłowca. Był to pierwowzór latających dźwigów. Kilka innowacyjnych elementów BS-12 powstało w wyniku konsultacji z kadrą kierowniczą największego cywilnego operatora śmigłowców na świecie- Okanagan Helicopters Limited. Miał to być solidny śmigłowiec, łatwy w obsłudze oraz tani w produkcji i użytkowaniu.
Prototyp Omega BS-12 został oblatany w październiku 1956 r. (wg [5]- 26.12.1956 r.). Napędzany był silnikami Franklin 6AS-335 o mocy 155 kW (210 KM) każdy. Wkrótce został zbudowany drugi, zmodyfikowany prototyp BS-12B. Wstępna wersja seryjna BS-12D-1 otrzymała szereg kolejnych modyfikacji, m.in. pięciomiejscową kabinę, do napędu zastosowano silniki Lycoming O-540-F1B5 o mocy 191 kW (260 KM) każdy. Zbudowano 2 egz. BS-12D-1. Śmigłowiec otrzymał certyfikat FAA w kwietniu 1961 r. Firma planowała budowę pierwszej partii 25 śmigłowców BS-12-D-1 oraz stopniowe zwiększenie produkcji do jednego egzemplarza miesięcznie. Produkcja seryjna nie została jednak podjęta. Pomimo wielu wysiłków, nie znaleziono klientów na BS-12.
W 1963 r. została opracowana wersja BS-12D-3, napędzana silnikami Franklin 6AS-335 z doładowaniem, lepiej dostosowana do operowania na dużych wysokościach. Powstał jeden egzemplarz w wyniku modyfikacji śmigłowca BS-12D-1. Również i ta wersja nie była produkowana seryjnie.
Opracowano projekty wersji rozwojowych, które nie zostały zrealizowane:
- BS-12F- napędzana dwoma silnikami turbowałowymi Allison T63 lub Boeing 502-W,
- BS-12J- dostosowana do operowania przy wysokich temperaturach, napędzana silnikami Lycoming IO-540 o mocy 213 kW (290 KM) każdy,
- BS-14 "Falcon"- wersja dla służb ratowniczych z dłuższą kabiną, napędzana silnikami Lycoming O-540 o mocy 191 kW (260 KM) każdy lub Lycoming IO- 540 o mocy 213 kW (290 KM) każdy.
Ok. 1963- 1964 Omega Aircraft Corporation stała się spółką zależną firmy Aero Industries Inc.. Jednak i ta reorganizacja nie odniosła sukcesu. Sprzedaż śmigłowców BS-12 została zawieszona ok. 1965 r. Łącznie zbudowano 4 egzemplarze BS-12.
W II połowie lat 1960- tych firma Aeronautical Research and Development Corporation planowała wprowadzić śmigłowiec BS-12 do produkcji pod oznaczeniem ADRC/Omega RD-440 z dwoma silnikami Lycoming IO-540 o mocy 213 kW (290 KM) każdy. Projektowana wersja rozwojowa ARDC/Omega TP-900 miała być napędzana trzema silnikami turbowałowymi. Jednak i te plany nie zostały zrealizowane.
Patent (US Patent No 2973923) na latający dźwig Bernard Sznycer sprzedał firmie Sikorsky Aircraft, która wykorzystała go do stworzenia sławnego śmigłowca- latającego dźwigu Sikorsky S-64 ”Skycrane”.
Konstrukcja:
Śmigłowiec w układzie klasycznym o konstrukcji metalowej. Załoga- 1 osoba, pasażerów- 1. Ładunek może być podwieszany pod kadłubem śmigłowca lub transportowany w kontenerze umieszczonym między kabiną załogi a kołami podwozia głównego. Przewidywano opracowanie kontenera do przewozu pasażerów. W wersji BS-12D-1- załoga- 1 osoba, pasażerów- 4.
Wirnik główny czterołopatowy, przegubowy. Łopaty posiadają laminowany dźwigar brzozowy, tylną część ze świerku i balsy, przednią część ze stali nierdzewnej i pokrycie z włókna szklanego. Łopaty mocowane do piasty za pomocą zawiasów poziomych i pionowych oraz amortyzatorów ciernych.
Konstrukcja kadłuba półskorupowa. Kabina zakryta, bogato oszklona. Belka ogonowa wykonana jako kratownica ze spawanych rur stalowych o przekroju prostokątnym, bez pokrycia.
Dwułopatowe, półsztywne śmigło ogonowe o konstrukcji podobnej do wirnika głównego.
Podwozie czterokołowe, stałe. Podwozie główne zamontowane na długich goleniach o skomplikowanej konstrukcji kratownicowej, zamontowane pod belką ogonową. Podwozie przednie, dwukołowe.
Napęd- 2 silniki chłodzone powietrzem, 6- cylindrowe w układzie bokser:
- BS-12, BS-12D-3- Franklin 6AS-335 o mocy 155 kW (210 KM) każdy,
- BS-12D-1- Lycoming O-540-F1B5 o mocy 191 kW (260 KM) każdy.
Silniki umieszczone poziomo po obu stronach przekładni głównej, na wysięgnikach ze spawanych rur stalowych. Napędzały za pośrednictwem sprzęgieł odśrodkowych, przekładni pasowej i przekładni głównej, na czterołopatowy wirnik główny. Napęd na śmigło ogonowe przenoszone za pomocą wału i przekładni stożkowej.
Zbiornik paliwa w kadłubie o pojemności 302 l. Zbiornik oleju o pojemności 15 l.
Dane techniczne BS-12D-1 (wg [4]):
Średnica wirnika głównego- 11,88 m, długość kadłuba- 10,97 m, wysokość- 3,96 m.
Masa własna- 1565 kg, masa startowa max- 2214 kg.
Prędkość max- 153 km/h, prędkość przelotowa- 137 km/h, wznoszenie- 6,1 m/s., pułap- 2900 m.
Dane techniczne BS-12D-3 (wg [5]):
Średnica wirnika głównego- 11,88 m, długość całkowita- 14,75 m, wysokość- 3,96 m.
Masa własna- 1520 kg, masa startowa max- 2313 kg.
Prędkość max- 161 km/h, prędkość przelotowa- 145 km/h, prędkość ekonomiczna- 97 km/h, wznoszenie- 335 m/min., pułap- 3660 m, zasięg max- 280 km.
Galeria
Źródło:
[1] Witkowski J. ”Polski wkład w technikę śmigłowcową”. ”Lotnictwo stulecie przemiany”. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2003.[2] Fortier R. "Un nouveau chapitre de l’aviation canadienne s’ouvrira-t-il à Dorval ? Bernard W. Sznycer, Selma G. Gottlied et l’Intercity SG-VI" Histoire Québec Vol. 21, nr 3/2016.
[3] Swartz K. I. "The Sznycer-Gottlieb Grey Gull. Canada's First Certified Helicopter". Vertiflite Vol. 60 No. 5.
[4] Taylor, John W. R. "Jane's All the World's Aircraft 1961–62". Wydawnictwo Sampson Low, Marston & Company, Ltd. London, 1961.
[5] Taylor, John W. R. "Jane's All the World's Aircraft 1963–64". Wydawnictwo SampsonLow, Marston & Company, Ltd. London, 1963.
[6] Taylor, John W. R. "Jane's All the World's Aircraft 1969–70". Wydawnictwo SampsonLow, Marston & Company, Ltd. London, 1969.
[7] Taylor, John W. R. "Jane's All the World's Aircraft 1971–72". Wydawnictwo SampsonLow, Marston & Company, Ltd. London, 1979.