SZD-51 "Junior", 1980

Szybowiec klasy klub, treningowy. Polska.
Szybowiec SZD-51 ”Junior” SP-3342 w locie. (Źródło: ”Fotograficzny Rejestr Szybowców”).

W styczniu 1979 r. w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Doświadczalnego Szybownictwa w Bielsku- Białej rozpoczęto prace nad projektem szybowca klasy klub SZD-51 ”Junior”. Jego konstruktorem został mgr inż. Stanisław Zientek. W konstrukcji wykorzystano geometrię i aero­dynamikę skrzydła zaprojektowanego wcześniej dla szybowca SZD-47 "Klub". Wykorzystano wzor­niki i budowane makiety skrzydeł tego szybow­ca. Zaprojektowano nowy kadłub, którego geometrię zlecono do komputerowego opracowania w WSK- Mielec.

Przedprototyp SZD-51-0 ”Junior”, oblatano 31.12.1980 r. Prowadzone w 1981 roku próby fabryczne doprowadziły do ustalenia ostatecznej bryły szybowca (zmiany rozpiętości i obrysu usterzenia poziomego oraz rozpiętości lotek ), oraz pożądanego zespołu cech pilotażowych. Podczas próby brutalnego lądowania, zniszczeniu uległa kratownica centralna, którą trzeba było wzmocnić.

W latach 1982- 1983 powstał projekt techniczny poprawionej wersji SZD-51-1. Między innymi zmieniono usterzenie wysokości na nowe o mniej­szej rozpiętości i na profilu o grubości 15 %,, którego geo­metrię zapożyczono od SZD-52-2 "Krokus". Zmieniono też ściankę dźwigara głównego na kompozytową litą, do której wyko­nano nowe oprzyrządowanie. Ponadto zmieniono sposób zawieszenia lotek, wykonano nowy, kompozytowy, skoru­powy ster kierunku, a w kole podwozia zastosowano opo­nę o średnicy 400x140 mm o obniżonym ciśnieniu celem poprawienia amortyzacji. Od przedprototypu różnił się też bra­kiem płyt hamulców aerodynamicznych na dolnych powierzchniach skrzydeł, dzięki czemu nie występował tam przepływ powietrza przez skrzynki, który pogarszałby osiągi szybowca.

Dwa prototypy przygotowujące produkcję seryjną wykonano w Bielsku, oblatano je 10.08.1983 r. i w listopadzie 1983 r. Jeszcze w tym samym roku opracowano i zrealizowano program naziemnych prób statycznych. W dalszych próbach w locie zmniej­szono rozpiętość usterzenia poziomego i zmieniono jego obrys, zmieniono rozpiętość lotek oraz zmodyfikować kształt centralnej części kadłuba. Do końca 1984 r. zakończono pozytywnie próby państwowe prototypów i uzyskano polski certyfikat.

W 1984 r. rozpoczęto w Bielsku wdrażanie szybowca SZD-51-1 ”Junior” do produkcji seryjnej. Rozpoczęto budowę serii informacyjnej 9 szybowców, zwiększonej później do 12 egz. Nowa koncepcja technologiczna umożliwiła znaczne skrócenie cyklu produkcyjnego do jednego dnia przy dwóch zmianach roboczych, a przy systemie jednozmianowym umożliwiło wyprodukowanie w ciągu roku ok. 150 szybowców. W konstrukcji szybowca zastosowano szereg nowatorskich rozwiązań np. laminatowy, kryty płótnem ster kierunku o bardzo małej masie, mocowanie zaczepów startowych, elementy nośne w obszarze kabiny, wręgi kadłuba. Parametry ”Juniora” były doskonale dobrane i odpowiadały wymaganiom dla tej klasy szybowców w wielu krajach.

Po rozpoczęciu serii informacyjnej (pierwsze 12 egz.) produkcję szybowca przeniesiono do filii Zakładu Szybowcowego we Wrocławiu. Pierwsze 5 egz. serii informacyjnej ukończono jeszcze w grudniu 1984 r. Przekazując Aeroklubowi PRL 10 szybowców, oczekiwano na pierwsze opinie i doświadczenia z ich eksploatacji. Następne 6 szybowców zakupiła Szwajcaria, a zapytania ofertowe otrzymano z RFN , Austrii, Australii, Turcji i NRD. Intensywna eksploatacja ujawniła drobne niedomagania: zbyt wiotką ramę limuzyny, więc od trzeciej serii szybowców poprawiono jej konstrukcję na sztywniejszą. Lądowania w terenie przygodnym ujawniły też słaby punkt szybowca: metalowa szczątkowa płózka pod przednią częścią kadłuba powodowała uszkodzenia w miejscu jej zabudowy od silniejszych nacisków podczas lądowania. Użytkownicy domowym sposobem zaradzili temu, demontując płózkę wprowadzającą siły skupione, co dało rozłożenie nacisków na większą powierzchnię. Zmieniono też dolne zawieszenie steru kierunku oraz wprowadzono zmiany w mocowaniu usterzenia wysokości. W opinii użytkowników jest to szybowiec bardzo udany. Do końca 1996 r. wyprodukowano 215 egz., z czego 161 wyeksportowano na sześć kontynentów. W 1990 r. licencję SZD-51 ”Junior” zakupiła Brazylia, najprawdopodobniej jednak nie została wykorzystana.

W 2003 r. produkcję seryjną szybowców SZD-51-1 ”Junior” podjęła firma Allstar PZL Glider z Bielska-Białej. ”Junior” znalazł wielu nabywców. W aeroklubach państw zachodniej Europy w szybkim tempie ubywało starych, drewnianych szybowców używanych do treningu, a ”Junior” był ich idealnym następcą ze względu na niską cenę i dobre własności lotne. Do 2016 r. firma Allstar PZL Glider dostarczyła 17 egz.

Wg [4]- do ok. 2007 r. łącznie wyprodukowano 255 egz. SZD-51-1 w tym 1 egz. prototyp SZD-51-0. Z tego 153 ”Juniory” zostały wyeksportowane. W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowały się 88 szybowce SZD-51 ”Junior”.

Powstałą również wersja SZD-57 (SZD-51-2) (nr fabryczny B-2014), opracowana w celu zgłoszenia do konkursu na szybowiec klasy światowej.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy grzbietopłat z laminatu szklano- epoksydowego.
Skrzydło dwudzielne, o obrysie dwutrapezowym, kącie wzniosu 3°. Profil laminarny Wortmann FX S02-196 u nasady i FX S01/2-158 w części lotkowej, o grubości względnej wynoszącej 19,6 %. Konstrukcja skorupowa, przekładkowa, jednodźwigarowa z metalowym żebrem zamykającym. Dźwigar dwuteowy z niesymetrycznym zamknięciem ścianką do której przylaminowano komorę hamulca aerodynamicznego i elementy napędów sterów. Lotka skorupowa, wykonana z kompo­zytu i wyważona masowo. Hamulce aerodynamiczne jednopłytowe, tylko na górnej powierzchni skrzydeł.
Ka­dłub całkowicie laminatowy, wykonany jako lita skorupa, bez użycia konstrukcji przekładkowej, o stopniowanej gru­bości. Jedynie w części centralnej zastosowano szczątko­wą kratownicę stalową wprowadzającą w kadłub obciąże­nia od skrzydeł i podwozia. Skorupa kadłuba wzmocniona kompozytowymi półwręgami. Dwa zaczepy samopowrotne: przedni do lotów holowanych i dolny do startu za wyciągarką. Kabina zakryta.
Usterzenie w układzie T, konstrukcji przekładkowej. Szkielet wykonany z kompozytu w postaci dwóch ra­mek.  Ster kierunku kryty płótnem. Na szczycie statecznika kierunku mocowane jest usterzenie wysokości.
Podwozie dwukołowe, jednotorowe, bez amortyzacji, stałe. Koło główne o wymiarach 400x140 wyposażone w hamulec tarczowy, kółko tylne o wymiarach 200x50 mm.

Wyposażenie- podstawowy zestaw przyrządów, radiostacja UHF typu RS 6101. Możliwość zabudowy aparatury tlenowej TA 03A lub innej, dostarczonej przez zamawiającego. Możliwość zabudowy haka do startu z lin gumowych.

Dane techniczne SZD-51-1 (wg [5]):
Rozpiętość- 15,0 m, długość- 6,69 m, wysokość- 1,57 (wg [2]- 1,54) m, powierzchnia nośna- 12,51 (wg [2]- 12,5) m2.
Dopuszczalna masa własna- 200-240 (wg [2]- 245) kg, masa użyteczna- 140 kg, masa startowa max- 380 kg.
Prędkość dopuszczalna- 220 (wg [2]- 200) km/h, prędkość holowania- 140 km/h, prędkość minimalna- 61 (wg [2]- 60) km/h, doskonałość max- 35 przy prędkości 78 (wg [2]- 80) km/h, opadanie minimalne- 0,6 m/s przy prędkości 72 km/h.

Galeria

  • Szybowiec SZD-51 ”Junior” w locie nad Bielsko-Białą. (Źródło: Wikimedia Commons).
  • Szybowiec SZD-51 ”Junior”, lotnisko w Jeleniej Górze. (Źródło: Wikimedia Commons).
  • Szybowiec SZD-51 ”Junior” produkcji Allstar PZL Glider. Start za wyciągarką. (Źródło: Wikimedia Commons).
  • Szybowiec SZD-51 ”Junior” podczas startu za wyciągarką. (Źródło: Wikimedia Commons).

Źródło:

[1] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2006”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2006.
[2] Makowski T. ”Współczesne konstrukcje lotnicze Polski”. Agencja Lotnicza Altair. Warszawa 1996.
[3] Dobrzyński J. ”Szybowce SZD”. Lotnictwo nr 11/2005.
[4] Polskie szybowce.
[5] Szybowcowy zakątek Pepego (Piotra Puchalskiego).
[6] Fotograficzny Rejestr Szybowców.
[7] Kubalańca J. "Nie zrealizowane konstrukcje SZD (10)". Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 3/2000.
[8] Pod redakcją A. Glassa i T. Murawskiego "Polskie Szybowce 1945-2011. Problemy rozwoju". Wydawnictwo SCG. Bielsko-Biała 2012.
[9] Murawski T. "Polskie szybowce SZD". Warszawa 2016.
[10] Murawski T. "Sylwetki szybowców SZD". Warszawa 2020.
blog comments powered by Disqus