SZD-52 "Krokus", 1981
("Jantar 15")

Wysokowyczynowy szybowiec klasy standard. Polska.
Szybowiec SZD-52 ”Krokus S” SP-3244. Start za samolotem. (Źródło: ”Fotograficzny Rejestr Szybowców”).
W latach 1979-1980 opracowano w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Doświadczalnym Szybownictwa PZL Bielsko wysokowyczynowy szybowiec klasy 15-metrowej SZD-52-0 ”Jantar 15” będący rozwinięciem szybowca SZD-48 ”Jantar Standard 2”. Szefem zespołu konstrukcyjnego opracowującego nową konstrukcję był Adam Kurbiel. Zastosowano w nich skrzydła o profilu Wortmann FX 67K170/150 z klapami i nową, unoszoną w przód do góry osłonę kabiny. Wg [3]- został oblatany 28.02.1981 r., natomiast wg [2]- pierwszy prototyp oblatano 31.12.1981 r.

Po zbudowaniu pierwszego prototypu SZD-52-0 będącego studium wyjściowym zbudowano kolejne egzemplarze różniące się dość znacznie między sobą:
- SZD-52-1 ”Jantar 15S” (wg [3]- ”Jantar 15SI”)- wykonano nowy kadłub (krótszy o 18 cm) wraz usterzeniem w układzie dolnokrzyżowym wzorowane na szybowcu SZD-42 ”Jantar 2B”, z obszerną, dopracowaną ergonomicznie kabiną osłoniętą jednoczęściową limuzyną mocowaną z przodu i podnoszoną do góry wraz z tablicą przyrządów, co znacznie ułatwiło zajmowanie miejsca przez pilota. Nowe podwozie miało zmienioną konstrukcję. Skrzydła o wzniosie 2°, bez klap, z hamulcami tylko na górnej powierzchni i zbiornikami balastowymi o łącznej pojemności 124 dm3 wykonane w odmianie z pasami dźwigara z włókien szklanych. Oblot prototypu ”Jantar 15S” wykonano 4.11.1981 r. Próby fabryczne zakończono 12.05.1982 r.,
- SZD-52-2 ”Jantar 15HFC” (wg [3]- posiadał już nazwę ”Krokus”)- skrzydła miały pasy dźwigarów z włókien węglowych. Dzięki użyciu włókien (kompozytów) węglowych pozwoliły na obniżenie masy własnej SZD-52-2 w stosunku do ”Jantara 15S” aż o 30 kg. Podczas prac projektowych nad tą wersją wykorzystano doświadczenie z prac nad projektem wysokowyczynowego szybowca klasy otwartej SZD-53. Oblatany został 9.02.1983 r.,
- SZD-52-3 ”Krokus S” (szklany)- oblatany 11.04.1983 r. Szybowiec do końca 1984 r. wylatał w próbach 152 godziny. W wyniku gromadzonych doświadczeń wprowadzono kilkanaście zmian konstrukcyjnych,
- SZD-52-4 ”Krokus C” (carbon)- o konstrukcji opartej na włóknach węglowych.

Wg [2]- szybowca SZD-52 nie produkowano seryjnie.

W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowało się 7 szybowców SZD-52 ”Krokus”.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy grzbietopłat wykonany z laminatu szklano-epoksydowego.
Skrzydło dwudzielne, skorupowe, jednodźwigarowe o obrysie trapezowym z dwuobwodowym kesonem przenoszącym siły skręcające. Konstrukcja przekładkowa (skorupa dolna i górna) ze zbiornikami balastowymi w przykadłubowej części przedniego kesonu o pojemności 2x62 (2x65 w SZD-52-3) dm3. Dźwigar skrzynkowy, z pasami z rowingu szklanego i przekładkowymi (pianka PCV) ściankami zamykającymi. W obrębie wykroju lotki szczątkowy dźwigarek z wlaminowanymi okuciami zawieszenia lotki. W wersji SZD-52-3 dzwigary formowane podciśnieniowo. Lotka konstrukcji przekładkowej , 20% głębokości, niedzielona. Hamulce aerodynamiczne duralowe jednopłytowe tylko na górnej powierzchni skrzydeł.
Kadłub całkowicie laminatowy usztywniony w tylnej części półwręgami. W partii statecznika kierunku konstrukcji przekładkowej laminat-pianka-laminat. W części centralnej wlaminowana stalowa kratownica stanowiąca węzeł mocujący podwozie główne i łączący skrzydła z kadłubem. Kabina zakryta. Zaczep samopowrotny do lotów holowanych na przedniej goleni podwozia. Usterzeniem, w zależności od wersji, klasyczne lub w układzie T. Ster kierunku konstrukcji przekładkowej.
Podwozie jednotorowe, główne chowane w locie, kółko tylne stała.

Wyposażenie- podstawowy zestaw przyrządów, radiostacja RS-6101 (lub inna dostarczona przez odbiorcę). Możliwość zabudowy aparatury tlenowej.

Dane techniczne SZD-52-0 (wg [4]):
Rozpiętość- 15,0 m.
Dopuszczalna masa własna- 275 kg, masa startowa bez balastu- 375 kg, masa startowa z balastem max- 495 kg.
Prędkość dopuszczalna- 255 km/h, prędkość holowania- 140 km/h, prędkość minimalna- 72 km/h, prędkość minimalna z balastem- 82 km/h, doskonałość max- 42,6 przy prędkości 100 km/h, doskonałość max z balastem- 42,6 przy prędkości 113,5 km/h , opadanie minimalne- 0,58 m/s przy prędkości 82,5 km/h, opadanie minimalne z balastem- 0,66 m/s przy prędkości 94 km/h.

Dane techniczne SZD-52-2 (wg [4]):
Rozpiętość- 15,0 m, długość- 7,18 m , wysokość- 1,62 m, powierzchnia nośna- 10,3 m2.
Dopuszczalna masa własna- 260 kg, masa użyteczna- 111 kg, masa startowa bez balastu- 375 kg, masa startowa z balastem max- 495 kg.
Prędkość dopuszczalna- 265 km/h, prędkość holowania- 140 km/h, prędkość minimalna- 74 km/h, doskonałość max- 42,6 przy prędkości 100 km/h, doskonałość max z balastem- 42,6 przy prędkości 113,5 km/h, opadanie minimalne- 0,57 m/s przy prędkości 78 km/h, opadanie minimalne z balastem- 0,68 m/s przy prędkości 93 km/h.

Dane techniczne SZD-52-3 (wg [4]):
Rozpiętość- 15,0 m, długość- 7,0 m , wysokość- 1,33 m, powierzchnia nośna- 10,3 m2.
Dopuszczalna masa własna- 248 kg, masa użyteczna- 122 kg, masa startowa bez balastu- 370 kg.
Prędkość dopuszczalna- 255 km/h, prędkość holowania- 140 km/h, doskonałość max- 43,6 przy prędkości 98 km/h, doskonałość max z balastem- 43,6 przy prędkości 116 km/h.

Dane techniczne SZD-52-4 (wg [4]):
Rozpiętość- 15,0 m, długość- 7,0 m , wysokość- 1,25 m, powierzchnia nośna- 10,3 m2.
Dopuszczalna masa własna- 255 kg, masa użyteczna- 120 kg, masa startowa bez balastu- 375 kg.
Prędkość dopuszczalna- 255 km/h, prędkość holowania- 140 km/h, doskonałość max- 42,6 przy prędkości 100 km/h, doskonałość max z balastem- 42,6 przy prędkości 114 km/h opadanie minimalne- 0,58 m/s przy prędkości 82 km/h, opadanie minimalne z balastem- 0,66 m/s przy prędkości 94 km/h.

Źródło:

[1] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2006.”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2006.
[2] Makowski T. ”Współczesne konstrukcje lotnicze Polski”. Agencja Lotnicza Altair. Warszawa 1996.
[3] Polskie szybowce.
[4] Szybowcowy zakątek Pepego (Piotra Puchalskiego).
[5] Fotograficzny Rejestr Szybowców.
[6] Kubalańca J. "Nie zrealizowane konstrukcje SZD (9)". Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2000.
blog comments powered by Disqus