SZD-25 "Lis", 1960

Szybowiec treningowy. Polska.
Szybowiec treningowy SZD-25 ”Lis”. (Źródło: ”Fotograficzny Rejestr Szybowców”).
Dobre osiągi szybowca SZD-22 ”Mucha Standard”, jej zalety pilotażowe i popularność, jaką zaczęła sobie uzyskiwać w świecie, skłoniły Aeroklub PRL do zamówienia w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym szybowca o podobnych własnościach i osiągach, ale prostszego i tańszego. Projekt opracował zespół pod kierunkiem mgr inż. Zbigniewa Badury. Połączono w nim skrzydło ”Muchy Standard” z kadłubem szybowca SZD-16 ”Gil”. W ten sposób powstał szybowiec SZD-25 ”Lis”. Pierwszy prototyp został oblatany 5.03.1960 r. Próby locie wykazały, że szybowiec jest sterowny, stateczny, lecz jego główny mankamentem była łatwość do wejścia w korkociąg. Próby poprawienia tych własności objęły następujące warianty: skrzydło w stanie pierwotnym, skrzydło z trójkątnymi listewkami na krawędzi natarcia, z pogrubioną od dołu krawędzią spływu, ze zmienionymi wychyleniami lotek, z szorstką górną powierzchnią skrzydła i ze zwichrzeniem zwiększonym do 4,5°. Jedynie w przypadku zwichrzenia skrzydła uzyskano minimalną poprawę, natomiast wszystkie inne warianty zawiodły.

Wersję seryjną SZD-25A opracował zespół pod kierunkiem mgr inż. Romana Zatwarnickiego. W stosunku do prototypu przeprowadzono zmiany, m.in.: zwichrzono skrzydło, wzmocniono dźwigary skrzydła, przeniesiono dolny zaczep na boczną ścianę kadłuba, wzmocniono zamocowanie usterzenia wysokości, zmieniono płozę ogonową i obrys usterzenia pionowego. Pierwszy ”Lis A” został oblatany 16.08.1961 r. w Krośnie. Własności tej wersji różniły się od własności prototypu. We wrześniu oblatano drugi egzemplarz seryjny, na którym wprowadzono jeszcze małe zmiany. Zakłady Sprzętu Lotnictwa Sportowego w Krośnie rozpoczęły produkcję seryjną i w 1962 r. aerokluby otrzymały 18 egz. SZD-25A a 12 wyeksportowano, m.in. do Francji (wg [3]- powstało 30 egz. SZD-25A, z czego 13 zostało wyeksportowanych).

Szybowiec nie spełnił pokładanych w nim nadziei i poza zwiększoną trochę trwałością kadłuba nie stanowi specjalnego postępu. Dotyczy to zarówno osiągów, jak i własności pilotażowych oraz eksploatacyjnych. Polskie aerokluby eksploatowały szybowce SZD-25A do lat 1980-tych. W lipcu 1981 r. jeden szybowiec ”Lis” przekazany został do zbiorów Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie. W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdował się 1 szybowiec SZD-25A ”Lis”.

Istniała jeszcze jedna wersja- doświadczalna SZD-25AZ ”Lis”. Był to pierwszy prototyp przerobiony na latające laboratorium służące do pomiarów działania oraz prac rozwojowych nad spadochronikiem wielokrotnego użytku, zamocowanym na seryjnym szybowcu SZD-19-2 ”Zefir 2”. Całe urządzenie ze spadochronikiem było umocowane na zewnątrz z lewej strony rury ogonowej. Na SZD-25AZ wypróbowano w 1964 r. urządzenie hamulcowe ze spadochronikiem do szybowca SZD-29 ”Zefir 3”.

Ok. 1990 r. Reginald Pobłocki zbudował motoszybowiec Pobłocki "Moto Lis".

Konstrukcja:
Jednomiejscowy wolnonośny grzbietopłat o konstrukcji mieszanej.
Skrzydło jednodźwigarowe, ze skośnym dźwigarkiem pomocniczym i zwichrzeniem geometrycznym - 4,5°. Keson kryty sklejką. Część tylna kryta płótnem. Kroplowe zakończenie spełnia jednocześnie rolę płozy skrzydłowej. Lotka szczelinowa, typu Friese, konstrukcji drewnianej, kryta płótnem. Hamulce aerodynamiczne płytkowe.
Kadłub konstrukcji metalowej składa się z dwóch części wykonywanych oddzielnie i łączonych na stałe w montażu: części przedniej kratownicowej, spawanej z rur stalowych, mieszczącej kabinę pilota, oraz części tylnej o postaci stożkowej rury duralowej nitowanej z dwóch połówek, zakończonej usterzeniem konstrukcji drewnianej. Boki kratownicy przedniej pokryte płótnem, przód i całą część górną laminatem. Szybowiec zaopatrzono w dwa zaczepy: przedni i dolny, oraz hak do startu z lin gumowych. Kabina zakryta.
Usterzenie konstrukcji drewnianej. Stateczniki kryte sklejką, stery płótnem.
Podwozie jednotorowe, stałe. Składa się z koła, płozy przedniej i płozy tylnej.

Dane techniczne SZD-25 (wg [4]):
Rozpiętość- 15,0 m, długość- 7,0 m, wysokość- 1,5 m, powierzchnia nośna- 12,75 m2.
Masa własna- 230 kg, masa użyteczna- 85 kg, masa całkowita- 315 kg.
Prędkość dopuszczalna- 230 km/h, prędkość minimalna- 59 km/h, doskonałość max- 27 przy prędkości 75,2 km/h, opadanie minimalne- 0,76 m/s przy prędkości 69,1 km/h.

Galeria

  • SZD-25 ”Lis”, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 10/1962).
  • SZD-25 ”Lis” podczas państwowych prób kontrolnych przeprowadzonych przez Instytut Lotnictwa w 1961 r. (Źródło: Copyright Rafał Chyliński).
  • SZD-25 ”Lis” podczas państwowych prób kontrolnych przeprowadzonych przez Instytut Lotnictwa w 1961 r. (Źródło: Copyright Rafał Chyliński).
  • Usterzenie szybowca. (Źródło: Copyright Rafał Chyliński).
  • Kabina pilota. (Źródło: Copyright Rafał Chyliński).
  • Kabina pilota. (Źródło: Copyright Rafał Chyliński).
  • Hamulce aerodynamiczne. (Źródło: Copyright Rafał Chyliński).
  • Przednia część szybowca. (Źródło: Copyright Rafał Chyliński).
  • Szybowiec SZD-25 ”Lis”. (Źródło: Copyright Rafał Chyliński).
  • Przednia część kadłuba. (Źródło: Copyright Rafał Chyliński).
  • Szczegóły konstrukcyjne, połączenie skrzydło- kadłub. (Źródło: Copyright Rafał Chyliński).
  • Szczegóły konstrukcyjne- mocowania statecznika poziomego. (Źródło: Copyright Rafał Chyliński).
  • Kółko podwozia. (Źródło: Copyright Rafał Chyliński).
  • Usterzenie szybowca. (Źródło: Copyright Rafał Chyliński).

Źródło:

[1] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[2] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2006.”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2006.
[3] ”Polskie szybowce”
[4] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
[5] Pod redakcją A. Glassa i T. Murawskiego "Polskie Szybowce 1945-2011. Problemy rozwoju". Wydawnictwo SCG. Bielsko-Biała 2012.
blog comments powered by Disqus