SZD-22 "Mucha Standard", 1958

Szybowiec wyczynowy klasy standard. Polska.
Szybowiec SZD-22 ”Mucha Standard” SP-2106, przed hangarem na Żarze. (Źródło: ”Fotograficzny Rejestr Szybowców”).

Szybowiec SZD-22 ”Mucha Standard” (wg [4]- prototyp zgodnie z tradycyjną pisownią polską posiadał napis z literą t na końcu wyrazu standart, natomiast szybowce seryjne noszą nazwę ”Mucha Standard”, a więc z literą d) jest daleko idącą ewolucją szybowca SZD-12 ”Mucha 100A” i następcą szybowców IS-2 ”Mucha bis/ter”, stanowiących przez wiele lat podstawowy sprzęt treningowo- wyczynowy w naszych aeroklubach. Wstępny projekt szybowca SZD-22 opracował w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym mgr. inż. Władysław Nowakowski. Konstrukcję opracował zespół pod kierunkiem Rudolfa Grzywacza. W stosunku do ”Muchy 100A” zmieniono: aerodynamikę i geometrię skrzydła, kształt zewnętrzny kadłuba i obrysy usterzenia poziomego, sposób odmykania i kształt osłony kabiny pilota, tablicę przyrządów, kształt siodełka, uchwyt do unoszenia ogona wtopiono w obrys kadłuba, wprowadzono wiele poprawek w konstrukcji kadłuba, skrzydeł i usterzeń poprawiających technologię wykonania.

Pierwszy prototyp szybowca został oblatany 10.02.1958 r. Drugi prototyp oblatany 6.06.1958 r. nieznacznie różnił się od pierwszego: wprowadzeniem dwuobwodowego kesonu przez pokrycie sklejką prawie całego skrzydła, bardziej zaostrzoną krawędzią spływu, przesuniętą do tym osią obrotu lotki oraz zmianą kinematyki lotek. Obydwa prototypy brały udział w Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Lesznie w 1958 r. Na pierwszym z nich Adam Witek zdobył tytuł mistrza świata w klasie standard.

Dokumentację wersji seryjnej SZD-22A ”Mucha Standard” wykonał zespół pod kierunkiem mgr inż. Romana Zatwarnickiego. Od drugiego prototypu wersja A różniła się m.in.: przekonstruowaną kabiną, zamontowaniem na stałe instalacji tlenowej z aparaturą tlenową KP-14, przesuniętym kółkiem, zmienionym obrysem usterzenia pionowego, wydłużeniem płyty hamulca aerodynamicznego, skróconą lotką i przekonstruowaną płozą ogonową. W Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym zbudowano 8 egz. tej wersji, z czego wyeksportowano 7 egz. Pierwszy egzemplarz seryjny został oblatany 2.10.1959 r.

Doświadczenia eksploatacyjne z wersją SZD-22A pozwoliły na opracowanie wersji rozwojowej SZD-22B. W stosunku do SZD-22A zmieniono w niej: konstrukcję kabiny pilota, instalację tlenową od aparatury KP-14 dostosowano do bardziej nowoczesnej aparatury KP-18 oraz zmieniono konstrukcję kesonów skrzydeł przystosowując je do zamocowania zbiorników wody. Zbiorniki te zostały wykonane jako miękkie rury brezentowo-gumowe wsuwane do skrzydła na specjalnym wózku. Zbiorniki mogły być opróżniane tylko na ziemi, po odjęciu skrzydeł od kadłuba. Zakłady Sprzętu Lotnictwa Sportowego Nr 5 w Krośnie wykonały w tej wersji 40 szybowców. Pierwszy egzemplarz SZD-22B został oblatany w Krośnie w lutym 1960 r.

Wersja SZD-22C, od SZD-22B różniła się tylko tym, że z powrotem zastosowano keson jednoobwodowy, kryjąc tylną część skrzydła płótnem. Pierwszy egzemplarz SZD-22C pierwszej serii liczącej 100 egz., wyprodukowanej w Zakładach Sprzętu Lotnictwa Sportowego w Krośnie został zbudowany w lipcu 1960 r. Druga seria licząca ponad 100 egz. została wykonana przez te same zakłady, a pierwszy szybowiec z tej serii został oblatany 30.03.1961 r.

W biurze konstrukcyjnym SZD opracowane zostały wersje:
- SZD-22D- opracowana na podstawie wniosków zgłoszonych przez Instytut Lotnic­twa w Warszawie. We wnioskach tych proponowano m.in.: prze­sunięcie koła podwozia głównego do przodu, przekonstruowanie płozy przedniej oraz zmia­nę płozy tylnej. Przy okazji zamierzano też wprowadzić kilka zmian kosmetycznych i technologicznych. Konstruktorem prowadzą­cym został inż. Marian Gracz. Aeroklub PRL- ówczesny potencjalny użyt­kownik tych szybowców- nie widział jednak po­trzeby wprowadzania takich zmian w szybow­cach, które miały być produkowane w latach 1960- 1961. W związku z tym, pomimo zaawanso­wanego skompletowania dokumentacji, wersja SZD-22D nie weszła w stadium realizacji warsztatowej (inne źródła podają błędną informację, że został  zbudowany prototyp),
- SZD-22E- ze skrzydłem o innej geometrii, zwichrzeniu od żebra 11 do 25, zwichrzoną lotką, przekonstruowanym dźwigarem głównym, zmienioną konstrukcją dźwigarka skośnego i żeber. Skrzydło to miało lepsze własności przeciwkorkociągowe. Jedyny wykonany egzemplarz SZD-22E został oblatany w Krośnie 9.01.1961 r. Po wykonaniu programu prób szybowiec ten przebudowano na wersję SZD-22C, zaś uzyskane do­świadczenie wykorzystano później przy budo­wie skrzydeł do szybowca SZD-25 ”Lis”.

Szybowce ”Mucha Standard” stały się w latach 1960-tych podstawowym sprzętem w naszych aeroklubach. W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowały się jeszcze 32 szybowce SZD-22 ”Mucha Standard”.

Do 1965 r. ok. 86 szybowców zostało sprzedanych poza granicę kraju do: Argentyny, Austrii, Australii, Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Jugosławii, Meksyku, Norwegii, NRF, Portugalii, Szwajcarii, Szwecji, Tunisu, Turcji, Włoch, USA, Węgier i Wielkiej Brytanii. Szybowce w barwach Dani i Holandii brały udział w Szybowcowych Mistrzostwach Świata w 1960 r. w Kolonii.

Kilka szybowców typu ”Mucha Standard” zostało przebudowanych przez konstruktorów-amatorów na motoszybowce, np.: Nosarzewski ”Moto-Mucha Std.” z 2000 r., SZD-22 "Moto-Mucha Standard" (SP-2183).

Konstrukcja SZD-22C:
Jednomiejscowy wolnonośny grzbietopłat o konstrukcji drewnianej.
Skrzydło jednodźwigarowe, ze skośnym dźwigarkiem pomocniczym. Keson kryty sklejką. Część tylna kryta płótnem. Kroplowe zakończenie spełnia jednocześnie rolę płozy skrzydłowej. Lotka szczelinowa, typu Friese, konstrukcji drewnianej, kryta płótnem. Hamulce aerodynamiczne płytkowe. Szybowiec może być również wyposażony w zbiorniki wody wsuwane na drewnianych szynach do specjalnie przewidzianych na ten cel otworów w przedniej części skrzydła. Zbiorniki wykonane są z rur gumowych i zabierają łącznie około 28 litrów wody. Napełnianie wodą i wylewanie odbywa się ze zdemontowanymi skrzydłami.
Kadłub półskorupowy z pokryciem ze sklejki. Wszystkie nierozwijalne powierzchnie, jak przejścia skrzydło-kadłub i kadłub-usterzenie, wykonane z laminatów. Szybowiec zaopatrzony w zaczep przedni, dolny oraz hak do startu z lin gumowych. Kabina zakryta.
Usterzenie konstrukcji drewnianej, stateczniki kryte sklejką, stery płótnem.
Podwozie jednotorowe wyposażone w stałe kółko umieszczone za środkiem ciężkości szybowca pustego.

Wyposażenie- zestaw podstawowych przyrządów pokładowych. Na szybowcu może być zamontowana aparatura tlenowa KP-18, w wersji SZD-22A- typu KP-14.

Dane techniczne SZD-22 (wg [3]):
Rozpiętość- 14,98 m, długość- 7,0 m, wysokość- 1,6 m, powierzchnia nośna- 12,75 m2.
Masa własna- 236 kg, masa startowa- 326 kg.
Prędkość dopuszczalna- 250 km/h, prędkość minimalna- 59 km/h, doskonałość max- 27,8 przy prędkości 75 km/h, opadanie minimalne- 0,73 m/s przy prędkości 71 km/h.

Galeria

  • SZD-22 ”Mucha Standard”, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 9/1960).

Źródło:

[1] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2006.”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2006.
[2] Polskie szybowce.
[3] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
[4] Glass A. ”SZD-22 Mucha”. Modelarz nr 9/1960.
[5] Fotograficzny Rejestr Szybowców.
[6] Kubalańca J. "Nie zrealizowane konstrukcje SZD (2)". Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 7/1999.
blog comments powered by Disqus