SZD-6x (IS-6x) "Nietoperz", 1951

Szybowiec doświadczalny. Polska.
Szybowiec SZD-6x ”Nietoperz” SP-1220 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. (Źródło: ”Fotograficzny Rejestr Szybowców”).
W Instytucie Szybownictwa, po zbudowaniu szybowców użytkowych: IS-3 ABC, IS-2 ”Mucha”, IS-1 ”Sęp” i IS-4 ”Jastrząb” oraz po rekonstrukcjach szybowców: IS-A ”Salamandra” i IS-B ”Komar-48” i IS-C ”Żuraw”, rozpoczęto studia nad niekonwencjonalnymi układami szybowców. Powstały wówczas szybowce doświadczalne: IS-5 ”Kaczka” i SZD-6x ”Nietoperz”.

Szybowiec doświadczalny SZD-6x ”Nietoperz”, którego projekt opracowali w 1950 r. mgr inż. Władysław Nowakowski i mgr inż. Justyn Sandauer. Celem budowy było zbadanie i ulepszenie metod obliczania stateczności bocznej szybowców oraz praktyczne zbadanie wartości użytkowych szybowca o układzie bezogonowca. Ze względu na charakter doświadczalny szybowiec był możliwie prosty i tani w budowie. Zbudowano tylko prototyp, ale szybowiec mógł mieć ustawione trzy warianty sterowania:
- wysokość sterowana była równoczesnym wychylaniem wszystkich czterech lotek (zewnętrzne w celu lepszej stabilizacji poprzecznej wychylały się mocniej). Jednocześnie wychylenia boczne drążka sterowały nimi jak normalnymi lotkami. Ster kierunkowy normalny umieszczony na małym stateczniku. Funkcje hamulca aerodynamicznego powierzono lotkom zewnętrznym wykonanym z dwóch blach, rozchylających się jak paszcza krokodyla. Lotki zewnętrzne zachowywały w tym czasie zdolność swych wychyleń normalnych i pracy jako ster wysokości,
- jak wyżej, tylko ster kierunku był zablokowany w pozycji neutralnej, a pedały sterowały otwieranie odpowiedniej lotki-hamulca (krokodyl),
- jak punkt 2, ale ze zdemontowanym sterem kierunku.

Aby otrzymać dobrą widoczność z kabiny centralne części skrzydła otrzymały mały skos do przodu, a zewnętrzne części skos do tyłu. Gotowy szybowiec, w związku ze zmianą nazwy IS na Szybowcowy Zakład Doświadczalny, został przemianowany z IS-6x na SZD-6x. Właściwy oblot szybowca poprzedzono kilku skokami, na wysokość ok. 5 m, w Bielsku w dniu 5.01.1951 r. Następnie szybowiec zdemontowano i przewieziono na lotnisko w Katowicach, gdzie w dniu 12.01.1951 r. nastąpił jego właściwy oblot. Do 1960 r. ”Nietoperz” brał udział w wielu pokazach lotniczych demonstrując nawet loty akrobacyjne. W 1959 r. przechodził próby w Instytucie Lotnictwa. Szybowiec został dopuszczony tylko do lotów doświadczalnych z zachowaniem specjalnych środków ostrożności. Konstrukcja nie rokowała nadziei na doprowadzenie do stanu pozwalającego na wprowadzenie go do produkcji seryjnej.

Wg [1] był eksploatowany do lutego 1964 r. wyłącznie w Szybowcowych Zakładach Doświadczalnych. Po skasowaniu i naprawie w sierpniu 1964 r. przekazano go do zbiorów Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie, gdzie najpierw został pokazany na Wystawie XX-lecia PRL w Krakowie, a po jej zakończeniu ustawiony został na ekspozycji muzeum.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy średniopłat o układzie bezogonowca, o konstrukcji drewnianej.
Skrzydło trójdzielne konstrukcji drewnianej. Część centralna połączona na stałe z kadłubem, posiadała skos do przodu. Części zewnętrzne, odejmowane o obrysie trapezowym i małym skosie do tyłu. Skrzydło konstrukcji dwudźwigarowej z dwuobwodowym kesonem. Na odejmowanych częściach skrzydeł umieszczono dwudzielne lotki. Lotki wewnętrzne konstrukcji drewnianej, zewnętrzne rozchylane- metalowe. Na części stałej zamocowano klapy.
Kadłub wielopodłużnicowy o przekroju sześciokątnym, kryty sklejką, zakończony szczątkowym statecznikiem pionowym oraz odejmowanym sterem. Usterzenie pionowe. Statecznik szczątkowy, stanowił część kadłuba. Ster kierunku pokryty płótnem.
Podwozie płozowe, drewniana płoza znajdowała się pod przednią częścią kadłuba.

Wyposażenie- podstawowe przyrządy pokładowe.

Dane techniczne SZD-6x (wg [3]):
Rozpiętość- 12,0 m, długość- 4,0 m, wysokość- 1,3 m, powierzchnia nośna- 14,4 m2.
Masa własna- 150 kg, masa użyteczna- 85 kg, masa całkowita- 235 kg.
Prędkość dopuszczalna nurkowania- 300 km/h, prędkość minimalna- 54 km/h, doskonałość max- 17,5 przy prędkości 90 km km/h, opadanie minimalne- 1,35 m/s przy prędkości 80 km/h.

Galeria

  • SZD-6x (IS-6x) ”Nietoperz”, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 7-8/1962).

Źródło:

[1] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[2] ”Polskie szybowce”
[3] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
[4] ”Fotograficzny Rejestr Szybowców”
blog comments powered by Disqus