Supermarine "Spitfire" Mk.IX, 1942
Pełna produkcja rozpoczęła się w czerwcu 1942 r. Poszczególne odmiany, zależnie od zabudowanego silnika, przeznaczone były do walki na poszczególnych zakresach wysokości LF- Low altitude fighter- niski pułap operacyjny, F- fighter- średni pułap operacyjny, HF- high altitude fighter- wysoki pułap operacyjny. W pierwszych egzemplarzach uzbrojenie było przyjęte z Mk.VC i stanowiło 2 działka kal. 20 mm i 4 kaemy kal. 7,69 mm. Oprócz broni strzeleckiej samolot mógł zabierać ładunek bomb. Od wiosny 1943 zaczęto montować na Mk.IX, zamiast silnika ”Merlin 61”, nowe jego wersje ”Merlin 63”, 66 i 70, które miały m.in. tryb bojowy, pozwalający na 5 minut, poprzez zwiększenie doładowania silnika zwiększyć znacznie jego moc, co mogło np. pozwolić oderwać się od przeciwnika. Silnik ”Merlin 66” był zoptymalizowany do działań na niższych wysokościach niż ”Merlin 61” i 63. Maszyny te oznaczono jako Mk.IXB, a maszyny z poprzednimi wersjami silnika, jako Mk.IXA. Pod koniec 1943 r. zmieniono oznaczenia i maszyny z silnikami ”Merlin 61” i 63 oznaczono jako F Mk.IXC (łącznie zbudowano 1255 egz.), z silnikiem ”Merlin 66” jako LF Mk.IXC (najliczniej produkowana odmiana- 4010 egz.), a z silnikiem ”Merlin 70”, zoptymalizowanym do działań na dużych wysokościach, HF.IXC (410 egz.). Wg [2]- zbudowano łącznie od 1942 do 1945 r.- 5665 samolotów w wersji Mk.IX, w tym 1255 F Mk.IX, 4010 F Mk.IX, 400 HF Mk.IX. W poszczególnych wytwórniach zbudowano: Castle Bromwich- 5104 egz. i Supermarine Aviation- 561. Ponadto na wersję Mk.IX przerobiono 280 samolotów Mk.V.
Pierwsze egzemplarze Mk.IXC dostarczono do 64 dywizjonu w lipcu (wg [7]- w czerwcu) 1942 r. Kolejnymi jednostkami były Dywizjon 611 w lipcu, 401 i 402 Dywizjon kanadyjski w sierpniu oraz 133 Dywizjon Orłów (czyli ochotników z USA) we wrześniu. Wypróbowane w boju wykazały wyższość nad Fw-190 i Bf-109G. Zastosowanie nowych maszyn wpłynęło decydująco na uzyskanie przewagi myśliwców RAF nad Luftwaffe. Nowy ”Spitfire” odegrał wielką rolę w ofensywie powietrznej nad Europą. Przypadła mu również funkcja zabezpieczenia wypraw amerykańskich latających fortec operujących w ciągu dnia. Był pierwszym alianckim myśliwcem eskortującym ciężkie bombowce, później tę rolę przejęły samoloty North American P-51 ”Mustang” i Lockheed P-38 ”Lightning”.
Na początku 1943 r. do Afryki dostarczono pierwsze egzemplarze myśliwców ”Spitfire” Mk.IX. Stosowane były do obrony powietrznej oraz eskortowania własnych bombowców, a także samolotów myśliwsko-bombowych.
W końcu sierpnia 1942 r. Luftwaffe rozpoczęła nową fazę ofensywy bombowej przeciwko Wielkiej Brytanii, z wykorzystaniem bombowców wysokościowych Junkers Ju-86R. Samolot ten mógł atakować z wysokości powyżej 12 000 m. Specjalnie zmodyfikowany ”Spitfire” Mk.IX pilotowany przez P/O Emanuela Golicyna zdołał przechwycić Junkersa i uszkodzić go jednym trafieniem. Pojedynek ten miał przełomowe znaczenie dla dalszego rozwoju lotniczych wydarzeń na froncie zachodnim. Niemcy- przekonawszy się, że brytyjskie myśliwce są w stanie walczyć na największych wysokościach osiągalnych dla bombowców Luftwaffe- zaniechali ataków wysokościowych, ograniczając się do lotów rozpoznawczych.
W 1944 r. skończyła się rola ”Spitfire” jako klasycznego myśliwca. Samolot został przystosowany do zadań myśliwsko-bombowych. Większość ”Spitfire” Mk.IX była wypuszczona w odmianach LF Mk.IXC, charakteryzujących się skrzydłami o obciętych końcówkach i zmniejszonej powierzchni nośnej. Od lata 1944 r. wprowadzono nowy typ skrzydła E, który przyniósł zmianę uzbrojenia z uwagi na przesunięcie na zewnątrz działek a w ich miejsce zamontowano po 1 nkaemie kal. 12,7, które były znacznie skuteczniejsze niż km kal. 7,69 mm, zarówno w walce powietrznej, jak też w atakowaniu celów naziemnych. ”Spitfire” LF Mk.IXE oprócz takich samych skrzydeł, miał usterzenie kierunku o dłuższej cięciwie i wydłużonym w szpic wierzchołku steru. Ostatnie egzemplarze seryjne Mk.IXE, produkowane od lutego 1945 r., miały obniżony grzbiet kadłuba i kroplową osłonę kabiny pilota. W miarę rozwoju maszyny zwiększano zapas paliwa montując dodatkowe zbiorniki w środkowej i tylnej części kadłuba. Wyprodukowane w międzyczasie seryjne egzemplarze w wersjach ”Spitfire” Mk.VII i Mk.VIII nie osiągnęły popularności Mk.IX, który miał być doraźnym zapełnieniem luki w sprzęcie do czasu zrealizowania dostawy maszyn obydwu wersji wysokościowych.
Dla celów rozpoznawczych w 1942 r. przerobiono 15 egz. wersji Mk.IX, usuwając całe uzbrojenie i montując w tyle kadłuba aparaturę fotograficzną. Oznaczono ją jako PR Mk.IX. W 1944 r. na kilku egz. wersji Mk.IX zamontowano pojedynczy aparat fotograficzny F.24, nie usunięto jednak uzbrojenia i oznaczono je jako FR Mk.IX. Maszyny wykorzystywano do rozpoznania z niskich wysokościach. Pod koniec wojny powstała dwumiejscowa wersja treningowa Type 509-Tr 9. Wyprodukowano 26 egz. Wiosną 1944 r. przerobiono na wodnosamolot ”Spitfire” Mk.IX, planując użycie tej wersji na Pacyfiku. Został oblatany 18.06.1944 r. Jednak wkrótce po rozpoczęciu prób pomysł użycia takiego samolotu na Pacyfiku został zarzucony i samolot przywrócono do standardowej konfiguracji.
W ZSRR opracowana została dwumiejscowa wersja szkolno-treningowa ”Spitfire” Mk.IX UTI. Drugi fotel wstawiono w tyle kadłuba za pierwszym i zakryto normalną osłoną. Istnienie tej wersji znane jest ze zdjęć, jednak nie wiadomo, ile samolotów zostało tak zmodyfikowanych. Na pewno były co najmniej dwa, ale równie dobrze mogło być po jednym w każdym pułku ”Spitfire'ów” Mk.IX.
Po zakończeniu II wojny światowej firma Supermarine opracowała dwumiejscowy wariant szkolno-treningowy samolotu ”Spitfire” Mk.IX. Zbudowano 20 egz. dla kontrahentów zagranicznych.
W okresie II wojny światowej w ramach RAF sformowano z pilotów cudzoziemskich (z krajów wchodzących w skład Imperium Brytyjskiego, państw okupowanych, a także z lotników amerykańskich przed przystąpieniem USA do wojny) wiele dywizjonów. Pozostawały one w strukturze i podległości operacyjnej lotnictwa brytyjskiego. Samoloty Supermarine ”Spitfire” Mk.IX znalazły się na wyposażeniu dywizjonów:
- Australia- 451 Squadron RAAF (1943-1945, Morze Śródziemne, Wyspy Brytyjskie),
- Belgia- 349 (Belgian) Squadron RAF (1944-1945, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia), 350 (Belgian) Squadron RAF (1943-1944, Wyspy Brytyjskie),
- Czechosłowacja- 310 (Czechoslovak) Squadron RAF (1944-1946), 312 (Czechoslovak) Squadron RAF (1944-1946), 313 (Czechoslovak) Squadron RAF (1944-1946). Wszystkie dywizjony stacjonowały na Wyspach Brytyjskich,
- Francja- 326 (French) Squadron RAF (1944-1945, Morze Śródziemne, Europa Zachodnia), 327 (French) Squadron RAF (1944-1945, Morze Śródziemne, Europa Zachodnia), 328 (French) Squadron RAF (1944-1945, Morze Śródziemne, Europa Zachodnia), 329 (French) Squadron RAF (1944-1945, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia), 340 (French) Squadron RAF (1942-1945, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia), 341 (French) Squadron RAF (1943-1945, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia), 345 (French) Squadron RAF (1944-1945, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia). Na mocy brytyjsko-francuskiego porozumienia w listopadzie 1945 r. wszystkie francuskie dywizjony RAF weszły w skład Armée de l'Air,
- Grecja- 336 (Greek) Squadron RAF (1944, Morze Śródziemne),
- Holandia- 322 (Dutch) Squadron RAF (1944, Wyspy Brytyjskie),
- Kanada- 401 Squadron RCAF City of Westmont; Ram (1942-1945, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia, okupacja Niemiec), 402 Squadron RCAF City of Winnipeg; Winnipeg Bear (1942-1944, Wyspy Brytyjskie), 403 Squadron RCAF Wolf (1943-1944, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia), 411 Squadron RCAF Grizzly Bear (1943-1945, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia, okupacja Niemiec), 412 Squadron RCAF Falcon (1943-1945, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia), 414 Squadron RCAF Sarnia Imperials (1944-1945, Europa Zachodnia), 416 Squadron RCAF City of Oshawa (1943-1944, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia), 417 Squadron RCAF City of Windsor (1944-1945, Morze Śródziemne), 421 Squadron RCAF Red Indian (1943-1944, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia), 441 Squadron RCAF Silver Fox (1944-1945, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia), 442 Squadron RCAF City of Vancouver; Caribou (1944-1945, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia, okupacja Niemiec), 443 Squadron RCAF Hornet (1944-1945, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia),
- Norwegia- 331 (Norwegian) Squadron RAF (1942-1945, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia),
- Nowa Zelandia- 485 Squadron RNZAF (1943-1945, Wyspy Brytyjskie, Europa Zachodnia),
- Stany Zjednoczone- 133 Eagle Squadron (1942, Wyspy Brytyjskie).
Samoloty ”Spitfire” Mk.IX używane były również przez lotnictwo wojskowe:
- Belgii- po wojnie, dla potrzeb szkolenia, kupiono 43 egz. ”Spitfire” Mk.IX, przy czym 15 z nich odkupiono od Holandii. Pozostawały w służbie lotnictwa belgijskiego do 1954 r. Sześć wycofanych z lotnictwa wojskowego sprzedano prywatnej firmie, która do lat 1960-tych używała ich do holowania celów,
- Birmy- w 1954 r. Birma nabyła z Izraela 30 egz. ”Spitfire” Mk.IX. Pozostawały w użyciu do początku lat 1960-tych. W tym okresie birmańskie wojska rządowe zwalczały na północy kraju silne oddziały rebeliantów oraz jednostki wywodzące się z Kuomintangu (chińskich wojsk nacjonalistycznych), które po przegranej wojnie domowej w Chinach przekroczyły granicę birmańską i próbowały opanować terytorium tzw. Złotego Trójkąta narkotykowego,
- ChRL- wg nie potwierdzonych informacji pewna liczba radzieckich ”Spitfire'ów” została przekazana na początku lat 1950-tych komunistycznym Chinom,
- Czechosłowacji- w końcu lata 1945 r. całe czechosłowackie lotnictwo powróciło z Wielkiej Brytanii do ojczyzny. W jego składzie były wtedy trzy dywizjony ”Spitfire'ów” Mk.IX. W czechosłowackim systemie oznaczeń typów wojskowych statków powietrznych ”Spitfire” dostał symbol S-89. Po przylocie do Czechosłowacji dywizjony przeformowano wg radzieckich etatów w dywizje lotnicze, każda po dwa lotnicze pułki myśliwskie. ”Spitfire'y” Mk.IX pozostały w nich do końca lat 1940-tych. Używane były również w Wojskowej Akademii Lotniczej, a kilka trafiło do lotnictwa milicyjnego, gdzie otrzymały cywilne rejestracje. Na przełomie lat 1948/1949 50 egz. sprzedano do Izraela,
- Danii- w końcu lat 1940-tych Dania zakupiła 3 samoloty rozpoznawcze ”Spitfire” PR.XI oraz 45 myśliwskich ”Spitfire” Mk.IX (w tym siedem płatowców do celów dydaktycznych). Wszystkie trafiały do lotnictwa marynarki wojennej. W ramach tej formacji na lotnisku sformowano w sierpniu 1947 r. specjalną jednostkę określaną jako Grupa Spitfire, w której rozpoczęto szkolenie na tych samolotach. Od stycznia do jesieni 1948 r. jednostka ta funkcjonowała jako Szkoła Spitfire. Od czerwca przeszkoleni piloci latali na ”Spitfire'ach” w II Flotylli Lotniczej. Następnie przekazano je do 4 i 5 Eskadry lotnictwa wojsk lądowych. Kolejna zmiana przydziału wiązała się z utworzeniem 1.10.1950 r. jednolitych Królewskich Duńskich Wojsk Lotniczych,
- Egiptu- po zakończeniu wojny Egipt kupił z zapasów RAF 40 ”Spitfire'ów” Mk.IX. Dostawy rozpoczęły się w lipcu 1946 r. i trwały do lipca 1947 r. Samoloty te były używane w 1 i 2 Dywizjonie Royal Egyptian Air Force. Część Mk.IX 1 Dywizjonu przerobiono w Egipcie na wersję rozpoznawczą. Po ogłoszeniu niepodległości państwa Izrael Egipt rozpoczął działania wojenne przeciwko siłom nowo powstałego sąsiada. ”Spitfire” Mk.IX stosowano jako myśliwce i samoloty rozpoznawcze. W 1950 r. Egipt kupił w firmie Vickers 1 egz. w dwumiejscowej wersji szkolno-treningowej T.IX,
- Francji- oficjalnie Francja zakupiła po wojnie 242 ”Spitfire'ów” Mk.IX i 65 egz. Mk.V. W rzeczywistości wiadomo, że przez powojenne jednostki francuskie przewinęło się sporo ponad 400 ”Spitfire'ów”. Różnica w liczbach wynika stąd, że Francuzi wyremontowali ogromna liczbę uszkodzonych maszyn pozostawionych na lotniskach i w miejscach przymusowego lądowania w Afryce Północnej i we Francji. Jesienią 1945 r. 48 francuskich ”Spitfire'ów” Mk.IX wyekspediowano do wyzwalanych przez Brytyjczyków Indochin. Do stycznia 1951 r. wykorzystywane były w czasie walk z partyzantami Viet Minh- kryptokomunistyczną organizacją, która dążyła do uniezależnienia się Indochin od Francji. ”Spitfire'y” prowadziły wyłącznie działania skierowane przeciwko celom naziemnym. We Francji i Afryce Północnej ”Spitfire'ów” Mk.IX używano do szkolenia pilotów myśliwskich wojsk lotniczych oraz lotnictwa morskiego,
- Grecji- w latach 1947-1948 kupiono z zapasów RAF 109 ”Spitfire'ów” Mk.IX. Podczas wojny domowej z komunistami używano ich do zadań szturmowych. Wkrótce wojna domowa zakończyła się zwycięstwem wojsk rządowych, po tym jak Jugosławia zaprzestała wspierania komunistów. Samoloty pozostawały w służbie do 1953 r.,
- Holandii- w latach 1946-1948 zakupiono 55 LF.IX i 3 szkolno-treningowe T.IX. 35 myśliwców i 3 samoloty dwumiejscowe trafiły do jednostki szkolnej w Holandii. Pozostałe myśliwskie LF.IX dostarczono w lipcu 1947 r. drogą morską na Jawę, gdzie wzięły udział w walkach z indonezyjskimi rebeliantami. Podczas działań wojennych wykorzystywano je do atakowania celów naziemnych, a także do zaopatrywania z powietrza własnych oddziałów. Po przyznaniu Indonezji niepodległości samoloty powróciły do Holandii. W 1952 r. 15 egz. odsprzedano Belgii. Ponadto w latach 1946-1947 zakupiono bądź wydzierżawiono kilkanaście niesprawnych ”Spitfire'ów” różnych wersji (Mk.V, Mk.IX, Mk.XI, Mk.XIV, Mk.XVI, Mk.XIX i Mk.22) do szkolenia personelu technicznego,
- Indii- w listopadzie 1948 r. zakupiono 10 szkolno-treningowych dwumiejscowych T.IX,
- Irlandii- w 1950 r. Republika Irlandii kupiła 6 dwumiejscowych samolotów szkolno-treningowych T.IX,
- Izraela- już pierwszego dnia po ogłoszeniu niepodległości Izrael (nie mający żadnych samolotów bojowych) zdobył egipskiego ”Spitfire'a” Mk.IX, który wylądował przymusowo koło Tel Awiwu. Po wyremontowaniu stał się on zalążkiem lotnictwa myśliwskiego. W podobny sposób wykorzystano jeszcze kilka uszkodzonych ”Spitfire'ów” pozostawionych na lotniskach przez RAF kiedy Brytyjczycy opuszczali Palestynę. W 1946 r. zakupiono w Czechosłowacji 50 (wg innych źródeł- 58) egz. LF Mk.IXE, z czego do Izraela dotarły 52 maszyny. Podczas wojny o niepodległość Izraela (1948-1949 r.) były one szeroko wykorzystywane jako samoloty myśliwskie, a także do atakowania celów naziemnych. Wg oficjalnych źródeł piloci izraelscy zestrzelili na ”Spitfire'ach” kilkanaście samolotów nieprzyjacielskich. Wśród ich ofiar były ”Spitfire'y” lotnictwa egipskiego, jak i RAF. W latach 1950-1951 Izrael przejął 50 egz. LF Mk.IX (wg innych źródeł- w 1953 r. kupiono 30 ”Spitfire'ów”) z Włoch. Służyły przez jakiś czas w dwu jednostkach szkolenia pilotów myśliwskich. W 1954 r., po przeprowadzeniu remontu, sprzedano 30 z nich do Birmy,
- Norwegii- oba norweskie dywizjony RAF (331 i 332) powróciły po wojnie do ojczyzny wraz z całym sprzętem- samolotami ”Spitfire” Mk.IX. Kilka lat później Norwegowie dokupili ponad 30 egz. Mk.IX. Łącznie w Norwegii latało 68 egz. Mk.IX. Używane były do 1954 r.,
- Stanów Zjednoczonych- począwszy od lądowania w Afryce Północnej (listopad 1942 r.) 31 i 52 Grupa Myśliwska działały w ramach 12 Armii Powietrznej w Afryce, potem na Sycylii i we Włoszech. Obie te jednostki używały samolotów ”Spitfire” Mk.VC, Mk.VIII i Mk.IX aż do wiosny 1944 r.,
- Turcji- po wojnie (począwszy od 1946 r.) dostarczono 170 egz. ”Spitfire” Mk.IX, które stanowiły podstawowe myśliwce lotnictwa tego kraju w końcu lat 1940-tych. W lipcu 1947 r. dostarczono do 1 egz. w wersji FR.IX. Po reorganizacji lotnictwa tureckiego w marcu 1951 r. samoloty ”Spitfire” weszły na wyposażenie 141 i 142 Dywizjonu 4. Bazy Lotniczej, gdzie służyły do 1954 r.,
- Włoch- po wojnie zakupiono od Brytyjczyków ok. 150 egz. Mk IX. Weszły na wyposażenie 51o i 5o Stormo oraz jednostek pomocniczych. Na początku 1949 r. w niejasnych okolicznościach Włosi przejęli również dwa ”Spitfire'y” Mk.IX pochodzące z Turcji. Oba dywizjony myśliwskie zakończyły używanie tego typu samolotów w 1950 r. Później używano ich jeszcze do połowy 1952 r. w szkołach lotniczych. Po 1952 r. większość z nich złomowano, a 30 w najlepszym stanie technicznym sprzedano do Izraela,
- Związku Południowej Afryki- podczas II wojny światowej używało samoloty ”Spitfire” Mk.V, Mk.VIII i Mk.IX łącznie 10 dywizjonów SAAF. Wszystkie dywizjony walczyły na froncie Śródziemnomorskim. Po wojnie Związek Południowej Afryki zakupił 136 ”Spitfire” Mk.IX, 51 nich dostarczono lotem, a 83 drogą morską,
- Związku Radzieckiego- w lutym 1944 r. rozpoczęły się dostawy samolotów ”Spitfire” Mk.IX. W sumie do końca wojny dostarczono ich 1183 w wersji LF.IX i 2 HF.IX. Dowództwo lotnictwa radzieckiego uznało, że ”Spitfire” nie nadaje się do roli frontowego myśliwca. Niemal wszystkie ”Spitfire'y” Mk.IX trafiły do jednostek obrona przeciwlotnicza (PWO). W końcowym okresie wojny latało na nich dwadzieścia sześć z osiemdziesięciu jeden pułków PWO. Po zakończeniu wojny ”Spitfire'y” pozostały w jednostkach liniowych do 1947/1948 r., a ostatnie wycofano z lotnictwa w 1951 r. W pierwszych latach powojennych stał się niezastąpiony w roli wysokościowego myśliwca przechwytującego PWO. Stało się tak ze względu na wyśmienite charakterystyki wysokościowe ”Spitfire'a”, nieporównanie lepsze niż jakiegokolwiek samolotu tłokowego produkcji radzieckiej. Pod koniec swojej kariery w służyły jako samoloty przejściowe do przeszkalania pilotów na myśliwce odrzutowe. Pewną liczbę przerobiono na wersje dwumiejscową. Po wojnie kilku takich dwumiejscowych ”Spitfire'ów” użyto do bicia rekordów wysokości skoków spadochronowych. 25.09.1945 r. W. Romaniuk ustanowił światowy rekord wysokości skoku (13 108,5 m. Wg nie potwierdzonych informacji pewna liczba radzieckich ”Spitfire'ów” została przekazana na początku lat 1950-tych komunistycznym Chinom.
W 1944 r. została skierowana do produkcji wersja Supermarine ”Spitfire” LF Mk.XVIE, będąca odmianą samolotu Supermarine ”Spitfire” Mk.IXE z zainstalowanym silnikiem Packard ”Merlin 266”.
W Polsce.
W drugiej połowie 1942 r. 1 Skrzydło składało się z 4 dywizjonów: 302, 306, 308 i 315. Na przełomie września i października pierwsze polskie dywizjony weszły do akcji na nowych ”Spitfire” Mk.IX: 306- 29.09. i 315- 1.10.1942 r. W 1943 r. polskie dywizjony wyposażone w ”Spitfire” Mk.IX włączono do operacji osłony dziennych wypraw ciężkich bombowców- latających fortec, podczas ich wypraw na kontynent. W marcu 1943 r. samoloty ”Spitfire” Mk.IXC otrzymał dywizjon 316, a w czerwcu 1943 r. dywizjon 303. W drugiej połowie 1943 r. dywizjony 303 i 316 zostały wyposażone w samoloty ”Spitfire” LF Mk. VB, przystosowane specjalnie do operowania na małych wysokościach.
Na początku 1943 r. podjęto decyzję uformowania polskiej eskadry asów myśliwskich i skierowania jednostki na front północnoafrykański. W dniu 13.02.1943 r. zorganizowano zespół 14 doborowych pilotów, który otrzymał nazwę Polish Fighting Team- Polski Zespół Bojowy. Dowódcą był mjr pil. Stanisław Skalski. W marcu 1943 r. zespół dotarł do Tunezji, gdzie został przydzielony do 145 dywizjonu RAF, jako nadetatowa trzecia eskadra C. W połowie marca sprowadzono z Egiptu 10 egz. ”Spitfire” Mk.VB Trop.. Loty operacyjne rozpoczęto 17 marca. W dniu 23.03.1943 r. PFT otrzymał samoloty b>”Spitfire” Mk.IX. Zespół po licznych i świetnych zwycięstwach stał się znany jako Skalski's Circus- Cyrk Skalskiego. Nieoficjalna nazwa szybko się przyjęła, stając się synonimem wysokich walorów bojowych naszych myśliwców. Wynik działalności PFT od 17.03. do 10.05. 1943 r. wyrażał się cyfrą 25-3-9 zestrzelonych samolotów wroga.
W sierpniu 1943 r. dwa skrzydła polskich ”Spitfire” zostały przydzielone do 2 Tactical Air Force, otrzymując taktyczne numery lotnisk 131 i 133. Skrzydło 131 składające się z dywizjonów: 302, 308 i 317 zostało przezbrojone w ”Spitfire” Mk.IX, przy czym dywizjony 302 i 317 otrzymały nowe maszyny we wrześniu, a dywizjon 308 w listopadzie 1943 r. Na początku 1944 r. dywizjony wyposażone w ”Spitfire” uczestniczyły nadal w powietrznych zmaganiach, startując najczęściej na osłonę wypraw bombowych lub na patrolowanie nad kontynentem szlaków przelotowych formacji bombowców. ”Spitfire”, reprezentujący klasyczny typ myśliwca przechwytującego o stosunkowo małym zasięgu i uzbrojeniu jedynie w broń palną, został na początku 1944 r. przystosowany do lotów o dalekim zasięgu i do ataków bombowych, montując zaczepy dla dodatkowych zbiorników paliwa oraz wyrzutniki bombowe. Na początku marca przeprowadzono w dywizjonach szkolenie w bombardowaniu z lotu nurkowego. ”Spitfire” uzbrojono początkowo w kombinację 2 bomb po 113 kg pod skrzydłami lub 1 bombę 226 kg pod kadłubem. W wyniku prób i doświadczeń poligonowych zdecydowano obciążać maszynę trzema bombami jednocześnie: dwoma po 113 kg i jedną 226 kg.
W dniu 26.03.1944 r. skrzydło nr 133, składające się z dywizjonów 306, 315 i 129 dywizjonu RAF, zostało przezbrojone na samoloty North American P-51 ”Mustang” Mk.III. W kwietniu dywizjony wyposażone w ”Spitfire”, w ramach przygotowań do inwazji kontynentu, atakowały obiekty we Francji i w Belgii oraz eskortowały ciężkie i średnie bombowce, dokonując ataków na cele strategiczne. W dniu 6.06.1944 r. bezpośredni udział w inwazji kontynentu wzięło 131 skrzydło myśliwskie w składzie dywizjonów 302, 308 i 317, wyposażonych w ”Spitfire” Mk.IXC i L.F. Mk.IXE. W okresie po inwazji dywizjony ”Spitfirów” powróciły do bombardowania wyznaczonych celów na kontynencie oraz eskortowania średnich i ciężkich bombowców. W dniu 8.08.1944 r. 131 skrzydło zostało przeniesione na kontynent, na lotnisko koło Caen, skąd wspomagano działania wojsk na pierwszej linii frontu. Jesienią dywizjony 302, 308 i 317 atakowały linie komunikacyjne i wszelki ruch na nich, ponadto atakowano bombami wyrzutnie V-2. W grudniu 131 skrzydło brało udział w powstrzymywaniu niemieckiej ofensywy w Ardenach.
W lipcu 1944 r. dywizjon 303 otrzymał samoloty ”Spitfire” Mk. IXE. W dniu 17.09.1944 r. osłaniał na nich z powietrza operacją Market, podczas lądowania oddziałów spadochronowych i szybowców transportowych pod Arnhem. W marcu 1945 r. wziął udział w wielkiej operacji Jim Crow, mającej na celu wykrywanie i zwalczanie lilipucich jednoosobowych U-bootów. W kwietniu dywizjon został przezbrojony w samoloty North American P-51 ”Mustang” Mk.IV.
W dniu 1.01.1945 r. 131 skrzydło stoczyło bitwę w obronie własnej bazy w St. D. Westrem k. Gandawy, atakowanej przez samoloty niemieckie. Polscy myśliwcy na ”Spitfire” Mk. IX strącili w czasie kilku minut 18 1/2-1-5 Fw-190. Od stycznia 1945 r. rozpoczęto przezbrajanie 131 skrzydła w samoloty ”Spitfire” LF Mk.XVIE. W styczniu otrzymał je dywizjon 302, w lutym 308, a w maju dywizjon 317.
W październiku 1944 r. 318 dywizjon rozpoznawczo-myśliwski, operujący na froncie włoskim, otrzymał ”Spitfire” Mk. IX, na których prowadzono rozpoznanie lotnicze. Na początku 1945 r. wykonywał loty rozpoznawcze dalekiego zasięgu. Podczas kwietniowej ofensywy dywizjon współpracował z 2 Polskim Korpusem prowadząc rozpoznanie oraz dokonując ataków na pozycje nieprzyjaciela ogniem broni pokładowej. Na początku maja, po kapitulacji hitlerowców na Półwyspie Apenińskim, dokonywano lotów rozpoznawczych dalekiego zasięgu- nad Jugosławię i Austrię. Po zakończeniu działań wojennych stacjonował we Włoszech, a na początku 1946 r. został przeniesiony na lotnisko w Austrii, gdzie stacjonował aż do chwili rozformowania w lipcu 1946 r.
Polscy piloci latali na samolotach ”Spitfire” Mk. IX również w dywizjonach brytyjskich, np. w:
- 5 PRU (Jednostka Rozpoznania Fotograficznego),
- 13 Group CS- Antoni Głowacki w 1946 r. wykonywał loty na samolocie w wersji HF Mk.IX,
- 542 Squadron RAF (jednostka rzpoznawcza)- w 1943 r. Lech Xiężopolski wykonywał loty bojowe na samolocie "Spitfire" PR Mk. IX.
13.05.2011 r. Jacek Mainka wykonał lot zapoznawczy w dwumiejscowym egzemplarzu ”Spitfire” Tr.IX MJ627 pod czujnym okiem Paula Daya. Jacek Mainka był pierwszym polskim obywatelem urodzonym po II wojnie światowej, który pilotował Spitfire’a.
Konstrukcja:
Jednomiejscowy dolnopłat wolnonośny o konstrukcji metalowej.
Skrzydła trójdzielne, jednodźwigarowe (z dźwigarkiem pomocniczym) o obrysie eliptycznym. Pod skrzydłem znajdowały się chłodnice cieczy silnika. Pokrycie blachą. Klapy krokodylowe, lotki typu Frise, całkowicie metalowe.
Kadłub półskorupowy, pokryty blachą, składał się z trzech sekcji: centralnej, przedniej i ogonowej. Kabina zakryta.
Usterzenie wolnonośne. Pokrycie stateczników blachą duralową, pokrycie sterów płótnem lub blachą.
Podwozie klasyczne chowane w locie.
Uzbrojenie:
- Mk.IXC- 4 działka British Hispano Mk I lub Mk II kal. 20 mm lub 2 działka British Hispano Mk.I lub Mk.II kal. 20 mm i 4 karabiny maszynowe Colt Browning kal. 7,7 mm albo 8 karabinów maszynowych Colt Browning kal. 7,7 mm,
- Mk.IXE i Mk.XVIE- 2 działka British Hispano Mk.I lub Mk.II kal. 20 mm i 2 karabiny maszynowe Colt Browning kal. 12,7 mm. Możliwość podwieszenia dwu bomb po 113 kg albo bomb dymnych po 54 kg pod skrzydłami i jednej 113 kg albo 227 kg pod kadłubem. Możliwość podwieszenia rakiet na wyrzutniach podskrzydłowych.
Wyposażenie- radiostacja UKF typu T.R.1133, później T.R.1143, w wersji dla ZSRR radiostacja krótkofalowa typu T.R.1196A, urządzenie IFF typu R.3067 (ewentualnie A.R.I.15025 lub A.R.I.5131), układ do lądowania według sygnałów radiowych A1271, rakietnica sygnałowa kal. 38 mm, fotokarabin G.45.
Instalacje- hydrauliczna, elektryczna, pneumatyczna, tlenowa, przeciwoblodzeniowa wiatrochronu.
Silnik- rzędowy w układzie V:
- F. Mk.IX- Rolls-Royce ”Merlin 61” o mocy 1151 kW (1565 KM) lub Rolls-Royce ”Merlin 63” o mocy 1213 kW (1650 KM),
- L.F. Mk.IX- Rolls-Royce ”Merlin 66” o mocy 1162 kW (1580 KM),
- H.F. Mk.IX- Rolls-Royce ”Merlin 70” o mocy 1085 kW (1475 KM).
Dane techniczne F. Mk.IX (wg [3]):
Rozpiętość- 11,23 m, długość- 9,47 (wg [6]- 9,46) m, wysokość- 3,84 (wg [6]- 3,56) m, powierzchnia nośna- 22,45 (wg [6]- 22,48) m2.
Masa własna- 2550 (wg [6]- 2630) kg, masa całkowita- 3400 kg.
Prędkość max- 652 (wg [6]- 658) km/h, prędkość przelotowa- 518 km/h, prędkość lądowania- (wg [6]- 153) km/h, wznoszenie- 15,3 m/s, czas wznoszenia na 6000 m- 6' 42", pułap- 13 100 m zasięg- 690 (wg [6]- 700) km, zasięg max- 1580 km.
Dane techniczne H.F. Mk.IX (wg [3]):
Rozpiętość- 11,23 m, długość- 9,54 (wg [6]- 9,46) m, wysokość- 3,84 (wg [6]- 3,56) m, powierzchnia nośna- 22,45 (wg [6]- 22,48) m2.
Masa własna- 2670 (wg [6]- 2650) kg, masa całkowita- 3470 kg, masa całkowita max- (wg [6]- 4310) kg.
Prędkość max- 665 (wg [6]- 652) km/h, prędkość przelotowa- 515 km/h, prędkość lądowania- (wg [6]- 153) km/h, wznoszenie- 15,9 m/s, czas wznoszenia na 6000 m- 6' 24", pułap- 13 700 (wg [6]- 13 140) m zasięg- 650 (wg [6]- 700) km, zasięg max- 1500 (wg [6]- 1580) km.
Dane techniczne L.F. Mk.IX (wg [3]):
Rozpiętość- 9,93 m, długość- 9,54 (wg [6]- 9,46) m, wysokość- 3,84 (wg [6]- 3,56) m, powierzchnia nośna- 21,5 (wg [6]- 21,46) m2.
Masa własna- 2630 kg, masa całkowita- 3450 (wg [6]- 3400-3580) kg, masa całkowita max- (wg [6]- 4310) kg.
Prędkość max- 646 (wg [6]- 626) km/h, prędkość przelotowa- 527 km/h, prędkość lądowania- (wg [6]- 153) km/h, wznoszenie- 15,9 m/s, czas wznoszenia na 6000 m- 6' 24" (wg [6]- na 6100 m- 4' 30"), pułap- 12 900 m zasięg- 690 (wg [6]- 700) km, zasięg max- 1580 km.
Inne wersje:
Supermarine ”Spitfire” Mk.I/Mk.II/Mk.III
Supermarine ”Spitfire” PR Mk.IV/Mk.IV
Supermarine ”Spitfire” Mk.V
Supermarine ”Spitfire” Mk.VI/Mk.VII/Mk.VIII/Mk.23
Supermarine ”Spitfire” Mk.X
Supermarine ”Spitfire” Mk.XI,
Supermarine ”Spitfire” Mk.XII (Mk.IV, Mk.XX)
Supermarine ”Spitfire” Mk.XIII
Supermarine ”Spitfire” Mk.XIV
Supermarine ”Spitfire” Mk.XVI
Supermarine ”Spitfire” Mk.XVIII
Supermarine ”Spitfire” PR.XIX
Supermarine ”Spitfire” Mk.21
Supermarine ”Spitfire” Mk.22
Supermarine ”Spitfire” Mk.24
Galeria
Źródło:
[1] ”Amerykańskie Spitfire'y”. Militaria XX wieku nr 1/2004.[2] M. Krzyżan ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[3] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1939-1945”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1976.
[4] Cumft O., Kujawa H. K. ”Księga lotników polskich. Poległych, zmarłych i zaginionych 1939-1945”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1989.
[5] Price A. ”Supermarine Spitfire cz. 1”. Seria Monografie Lotnicze nr 38. Wyd. AJ-Press. Gdańsk 1997.
[6] Matusiak W. ”Supermarine Spitfire cz. 2”. Seria Monografie Lotnicze nr 39. Wyd. AJ-Press. Gdańsk 1998.
[7] Matusiak W. ”Supermarine Spitfire cz. 3”. Seria Monografie Lotnicze nr 40. Wyd. AJ-Press. Gdańsk 1999.
[8] Matusiak W. "Kroplowe szesnastki. Część 2". Lotnictwo z Szachownicą nr 2/2010.
[9] Płoszajski J. "Technicy lotnictwa polskiego na Zachodzie 1939-1946". Wydawnictwo Z.P. Poligrafia. Warszawa 2007.
[10] Mainka J. "Spitfire!", Przegląd Lotniczy nr 6/ 2011.