S-1 "Bożena", 1928

Amatorski samolot sportowy. Polska.
Amatorski samolot sportowy S-1 ”Bożena”. Z lewej strony zdjęcia konstruktor- Władysław Stelmaszyk, z prawej pilot Skrzypek. (Źródło: Praca zbiorowa ”Album Dziesięciolecia Lotnictwa Polskiego”. Nakładem Wydawnictwa Lotnik. Poznań 1930).

W 1927 r. Władysław Stelmaszyk, pracownik w wytwórni WWS ”Samolot”, zaprojektował lekki samolot sportowy. Projekt był ciekawy. Samolot wg założenia miał być wykonany całkowicie z materiałów polskich, oczywiście poza silnikiem. Przedstawione dyrekcji fabryki projekty i rysunki zain­teresowały fachowców. Firma odmówiła jednak wykonania prototypu. Wtedy konstruktor postanowił zbudo­wać samolot własnoręcznie.

Materiały do budowy otrzymał z firmy "Samolot" na kredyt, który regularnie spłacał. Konstruktor zdawał sobie sprawę, że jeśli sa­molot ma być dopuszczony do lotu musi posiadać materiały atestowane, gwarantujące zgodnie z obliczeniami odpowiednią wytrzymałość. Do napędu został wybrany silnik znajdujący się w magazynach fabryki. Dyrekcja wytwórni złożyła przyrze­czenie, że wypożyczy silnik, ewentualnie dokona sprzedaży ustalając jego wartość na 15 000 zł. Był to silnik produkcji francuskiej typu Anzani 3A2 o mocy 26 kW. Tak rozpoczęła się budowa jednego z pierwszych samolotów polskiej konstrukcji i z krajowych materiałów. Samolot powstał w gospodarstwie ojca we wsi Ludomy w pow. Oborniki Wielkopolskie. W budowie samolotu pomogli okoliczni stolarze. Budowa samolotu odbywała się również przy wsparciu LOPP.

Po roku pracy samolot był gotów do startu. Wtedy zainte­resowały się władze powiatu Oborniki. Oblotu samolotu dokonał 6.12.1928 r. instruktor z fir­my "Samolot"- pil. Józef Skrzypek, wykonując 15-minutowy lot na wysokości 300 m. Pierwszy lot był udany, poza małymi popraw­kami tj. chodziło o nastawienie statecznika pod innym kątem. Jeden z następnych lotów trwał 2 godziny. W zimie 1928/1929 samolot wykonał 5 lotów. Władze pow. Oborniki Wkp. wręczyły konstruktorowi nagrodę 30 000 zł, z czego pokrył wszystkie zobowiązania i zapłacił za silnik. I tak został najmłodszym konstruktorem samolotu w Pol­sce. Miał wówczas 19 lat.

Samolot „Bożena" przeszedł badania w ITBL w Warszawie. Następnie został wystawiony w Muzeum Wojska Polskiego w Poznaniu, a wiosną 1938 r., z powodu remontu muzeum, wrócił do rodzin­nych Ludom, gdzie go okupanci zniszczyli i zabrali silnik.

W 1975 r. konstruktor wykonał makietę swego samolotu i przekazał ją do Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie- patrz S-1 "Bożena" (replika).

Konstrukcja:
Jednomiejscowy zastrzałowy górnopłata o konstrukcji drewnianej.
Płat prostokątny, dwudzielny, dwudźwigarowy, kryty sklejką. Zamocowany do piramidki na kadłubie, podparty dwiema parami zastrzałów z rur stalowych oprofilowanych drewnem. Profil wklęsło- wypukły, o grubości 16%. Lotki kryte sklejką. Kadłub o przekroju prostokątnym, zaokrąglony na górze, drewniany, czteropodłużnicowy, kryty sklejką o grubości 0,8- 1,5 mm. Łoże silnika spawane z rur stalowych. Osłona przodu silnika z blachy alumi­niowej. Zbiornik paliwa w kadłubie przed kabiną. Kabina odkryta.
Usterzenie kryte sklejką.
Podwozie stałe, drewniane, osiowe, dwuko­łowe, amortyzowane sznurem gumowym, sto­sowane także narty zamiast kół. Płoza ogonowa amortyzowana sznurem gumowym.

Silnik- chłodzony powietrzem, 3- cylindrowy Anzani 3A2 o mocy 26 kW (35 KM). Śmigło dwułopatowe, drewniane, stale.

Dane techniczne S-1 ”Bożena” (wg [1]):
Rozpiętość- 8,4 m, długość- 5,4 (wg [2] i [3]- 6,4) m, wysokość- 2,1 m, powierzchnia nośna- 12,4 m2.
Masa własna- 180 kg, masa użyteczna- 130 kg, masa całkowita- 310 kg.
Prędkość max- 135 (wg [3]- 190) km/h, prędkość przelotowa- 105 km/h, prędkość min.- 60 km/h, wznoszenie- 3,5 m/s, pułap- 4000 m, zasięg- 400 km.

Galeria

  • S-1 ”Bożena”, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 12/1976).
  • Samolot sportowy S-1  ”Bożena”  w trakcie budowy. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004).

Źródło:

[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[2] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[3] Stelmaszyk W. "Samolot amatorskiej budowy S-1 Bożena". Modelarz nr 12/1976.
blog comments powered by Disqus