Śmielkiewicz Jerzy
Jerzy Śmielkiewicz urodził się 8.11.1931 r. w Stanisławowie, w rodzinie Stefana i Marii z domu Ziniuk. Naukę podstawową rozpoczął przed wojną we Lwowie i zakończył już po wojnie w 1945 r. w Piwnicznej k. Nowego Sącza. Naukę w gimnazjum rozpoczął w Nowym Sączu i od 1946 r. kontynuował w Gliwicach. Już w 1946 r. rozpoczął budowę modeli i zakończył tę specjalność jako instruktor modelarstwa I klasy. W 1948 r. uzyskał rekord Polski w odległości przelotu (ponad 50 km) dla modeli szybowców.
W roku szkolnym 1947 / 1948 ukończył teoretyczny kurs szybowcowy, zorganizowany przez Aeroklub Śląski na Politechnice Gliwickiej. Latanie na szybowcach rozpoczął w 1948 r. w Rzadkowie, gdzie uzyskał kategorię B pilota szybowcowego. Następnie latał w Aeroklubie Śląskim w Katowicach i po powstaniu Aeroklubu Gliwickiego w Gliwicach.
W latach 1949- 1952 uczęszczał do Liceum Lotniczego w Bielsku-Białej, które ukończył jako technik lotniczy. W 1952 r. rozpoczął studia na Wydziale Lotniczym Politechniki Wrocławskiej. Po jego likwidacji kontynuował studia na Wydziale Lotniczym Politechniki Warszawskiej. Studia na kierunku "budowa płatowców" zakończył pracą dyplomową u prof. Franciszka Misztala, na temat konstrukcji szybowca bezogonowego i egzaminem dyplomowym w styczniu 1958 r.
Podczas studiów wykonywał loty w Aeroklubie Wrocławskim i następnie w Aeroklubie Warszawskim, uzyskując Srebrną Odznakę Szybowcowa i warunek przelotu do złotej. Bezpośrednio po uzyskaniu dyplomu, rozpoczął pracę zawodową w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym jako konstruktor w zespołach opracowujących prototypy szybowców SZD-22 "Mucha Standard", SZD-20x "Wampir 2", SZD-19x "Zefir 1", SZD-24 "Foka", SZD-21 "Kobuz" i SZD-27 "Kormoran". W 1958 r. ukończył unifikacyjny kurs dla pilotów doświadczalnych, uzyskał uprawnienia szybowcowego pilota doświadczalnego III klasy i wykonywał niektóre loty próbne i obloty szybowców seryjnych.
W latach 1960- 1961 pracował jako kierownik techniczny w Centrum Szybowcowym w Lesznie. Uzupełnił tam Złotą Odznakę pilota szybowcowego (nr 297), kolejne trzy diamenty (odznaka nr 71) i uzyskał tytuł Mistrza Sportu w szybownictwie. Rozpoczął też szkolenie samolotowe i uzyskał uprawnienia szybowcowego pilota doświadczalnego II klasy (1960 r.) oraz uprawnienia instruktora szybowcowego I klasy. W Lesznie wykonywał obloty techniczne i obloty szybowców remontowanych w Centrum.
Pasja konstruktora zaprowadziła go w końcu 1961 r. z powrotem do SZD, gdzie początkowo był starszym konstruktorem, potem zastępcą głównego konstruktora i głównym konstruktorem (1965- 1968). W 1962 r. uzyskał uprawnienia szybowcowego pilota doświadczalnego I klasy. Jednocześnie pracował jako projektant i konstruktor prowadzący prototypu szybowca SZD-30 "Pirat". Był twórcą projektu koncepcyjnego i współkonstruktorem szybowca zawodniczego SZD-43 "Orion".
W 1969 r. został dyrektorem Zakładu Doświadczalnego Rozwoju i Budowy Szybowców, a po tym dyrektorem Ośrodka Badawczo- Rozwojowego i od 30.08.1975 r. dyrektorem technicznym PZL- Bielsko i jednocześnie szefem personelu lotniczego oraz czynnym pilotem doświadczalnym. W maju 1978 r. nie zgadzając się z polityką i metodami pracy ówczesnego dyrektora naczelnego, złożył rezygnację ze stanowiska dyrektora technicznego i przeszedł do działu prób w locie, do pracy jako pilot doświadczalny i szef pilotów. W tym charakterze pracował do połowy 1986 r., kiedy ponownie objął stanowisko dyrektora technicznego.
Po wygraniu konkursu na stanowisko dyrektora naczelnego PZL- Bielsko, 31.07.1990 r. objął kierownictwo tego przedsiębiorstwa i pełnił tą funkcję do czasu przejścia na emeryturę 31.12.1993 r. (będąc jednocześnie szefem pilotów PZL- Bielsko i wykonując pracę pilota doświadczalnego).
Uczestniczył jako konstruktor przy budowie szybowców SZD-32 "Foka 5", SZD-19-2 "Zefir 2", SZD-29 "Zefir 3" i SZD-31 "Zefir 4", SZD-37x "Jantar", SZD-38 "Jantar 1", SZD-40 "Halny", SZD-30B "Pirat-75", SZD-41 "Jantar Standard", SZD-42 "Jantar 2", SZD-56-1 "Diana 1", SZD-59 "Acro" oraz motoszybowca SZD-45 "Ogar".
Zajmował się m.in. konstrukcją szybowcowych wózków transportowych, które stanowiły wyposażenie polskich ekip na różne zawody i mistrzostwa. Przedłużeniem działalności w szybownictwie i zainteresowania akrobacją lotniczą, było zaprojektowanie i zbudowanie samolotu akrobacyjnego Acro-Viper, wykonanego z kompozytu węglowo- aramidowo- szklanego.
W ramach pracy zawodowej pilota doświadczalnego wykonał w SZD liczne loty. Uczestniczył też w działalności akwizycyjnej, procesach certyfikacyjnych i w przeszkalaniu pilotów na wszystkich 5 kontynentach, gdzie istnieje szybownictwo. Uzyskał uprawnienia pilota samolotowego I klasy. Uczestniczył w Szybowcowych Mistrzostwach Polski oraz trzykrotnie w Rajdzie Dziennikarzy i Pilotów, i dwukrotnie w Samolotowych Mistrzostwach Polski Rajdowo- Nawigacyjnych. Był członkiem ekipy Aeroklubu PRL na szybowcowe mistrzostwa świata w Waikerie w Australii.
Łącznie latał na 116 typach szybowców i motoszybowców. Wykonał ponad 4300 lotów na szybowcach w czasie ponad 2640 h, w tym ponad 1710 godzin lotów doświadczalnych na 82 typach szybowców i motoszybowców. prowadził próby prototypów szybowców SZD-39 "Cobra 17", SZD-37x "Jantar", SZD-37x "Jantar-19", "Jantar 1", brał udział w próbach w locie szybowców "Foka", "Foka-4", SZD-27 "Kormoran", "Kobuz", "Zefir 2", "Zefir 3", "Zefir 4", SZD-36 "Cobra 15", "Pirat-75", SZD-35 "Bekas", "Halny", "Jantar Standard", "Jantar 2", oraz motoszybowca "Ogar".
W okresie czynności zawodowej pracował aktywnie społecznie. Od 1958 r. był członkiem zarządu Aeroklubu Bielsko- Bialskiego i przewodniczącym sekcji szybowcowej tego aeroklubu. W latach 1961- 1993 był członkiem Komisji Szybowcowej Aeroklubu PRL. W latach 1971- 2003 uczestniczył w pracach zespołu ekspertów OSTIV i w latach 1981- 1993 był przedstawicielem Polski w Biurze OSTIV -u. W latach 1974- 1976 był członkiem Rady Naukowej Instytutu Lotnictwa. Był członkiem i założycielem Krajowej Rady Lotnictwa oraz członkiem zarządu Klubu Pilotów Doświadczalnych.
Za swoją pracę zawodową i działalność społeczną otrzymał: nagrodę resortową za projekty szybowców "Jantar" i "Orion"- 1972 r., Błękitne Skrzydła- 1972 r., Tytuł Mistrza Techniki (zespołowo)- 1972 r., Medal Tańskiego- 1974 r., Dyplom Paula Tissandier’a- 1974 r., nagrodę zespołową NOT I stopnia- 1980 r., nagrodę zespołową NOT Mistrz Techniki- 1991 r., Odznaka z plakietką Za Zasługi dla APRL, Medal za zasługi dla Aeroklubu PRL- 1976 r., Medal 50- lecia APRL, Złoty Krzyż Zasługi- 1974 r., medal Za Zasługi Dla Obronności Kraju- 1972 r., Honorową Odznakę SIMP srebrną- 1991 r., Honorową Odznakę NOT-srebrną 1991 r., Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski- 1986 r., tytuły: Zasłużony Działacz Lotnictwa Sportowego- 1975 r., Mistrz Sportu- 1963 r., Złota Odznaka Za Zasługi dla Rozwoju Województwa Katowickiego.
Po przejściu na emeryturę zamieszkał w Bystrej Śląskiej pod Bielskiem.
Konstrukcje:
SZD-30 ”Pirat” (”Sowa”), 1966, szybowiec treningowy.
SZD-43 ”Orion”, 1971, wysokowyczynowy szybowiec klasy standard.
Acro-Viper, ok. 2001, samolot akrobacyjny wyczynowo-treningowy.
Źródło:
[1] Dobrzyński J. ”W Bielsku-Białej”. Skrzydlata Polska nr 3/2001.
[2] ”Szybowcowy zakątek Pepego (Piotra Puchalskiego)”.
[3] "Jerzy Śmielkiewicz". Skrzydlata Polska nr 49/1976.
[4] Pod redakcją Andrzeja Glassa i Tomasza Murawskiego "Polskie Szybowce 1945-2011. Problemy rozwoju". Wydawnictwo SCG. Bielsko-Biała 2012.