SM-4 (SM-5) "Łątka", 1963
(SM-4GTD)

Lekki śmigłowiec wielozadaniowy. Polska.
Lekki śmigłowiec wielozadaniowy SM-4 ”Łątka”. (Źródło: Praca zbiorowa ”Konstrukcje Lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965).
Po uruchomieniu produkcji i pewnym okresie eksploatacji licencyjnej śmigłowca SM-1 powstała koncepcja zbudowania lekkiego ekonomicznego śmigłowca SM-4 ”Łątka”, mniejszego od SM-1 i napędzanego o połowę słabszym silnikiem. Dane wyjściowe zakładały masę całkowitą rzędu 1000 kg i moc startową silnika max 147 kW (200 KM). Śmigłowiec miał być użytkowany przede wszystkim w wersji łącznikowej. Poza tym przewidywano budowę wersji szkolnej, sanitarnej i rolniczej.

W 1958 r. opracowano projekt wstępny silnika WN-6S, a w następnym roku projekt techniczny. Był to wariant silnika WN-6B, przystosowany do napędu śmigłowca. Pierwszy egzemplarz silnika wykonano w końcu czerwca 1961 r., a w lipcu rozpoczęto próby funkcjonalne, które trwały do końca maja 1962 r.

Prace nad projektem konstrukcyjnym śmigłowca podjęto w 1961 r. w biurze konstrukcyjnym WSK Świdnik, w zespole kierowanym przez mgr. inż. Jerzego Kotlińskiego. W konstrukcji śmigłowca w znacznym stopniu zastosowano elementy z laminatów szklanych, jak np. łopaty wirnika, skorupową kabinę załogi, podwozie płozowe, statecznik na belce ogonowej i śmigło ogonowe. W 1962 r. wykonano pierwszy egzemplarz śmigłowca przeznaczony do prób statycznych oraz drugi do prób w locie. SM-4 wykonany był w wersji łącznikowej, przeznaczonej dla wojska. Po otrzymaniu silnika WN-6S, rozpoczęto pod koniec 1962 r. próby naziemne śmigłowca na stoisku badawczym, podczas których stwierdzono wysoki poziom drgań. Do produkcji seryjnej SM-4 jednak nie doszło. Wobec niedopuszczenia silnika WN-6S do użytkowania w locie zawieszono próby naziemne prototypu śmigłowca. W tym samym czasie wysiłek całego potencjału wytwórni skoncentrowano na wdrożeniu do produkcji seryjnej turbinowego śmigłowca licencyjnego Mil Mi-2 (SM-3). Z kolei zaniechano prac badawczo-rozwojowych nad silnikiem, rezygnując ze stosowania tłokowej jednostki napędowej.

Pod koniec 1964 r. w biurze konstrukcyjnym WSK Świdnik, kierowanym wówczas przez mgr. inż. Stanisława Trębacza, podjęto prace nad zmodyfikowaną wersją SM-4, napędzaną silnikiem odrzutowym GTD-350, oznaczoną jako SM-5 (lub SM-4GTD). Opracowanie pozostało jednak w zakresie studium.

Konstrukcja:
Trzymiejscowy śmigłowiec w układzie jednowirnikowym ze śmigłem ogonowym. Konstrukcja mieszana: metal i laminaty z włókna szklanego.
Wirnik nośny trójłopatowy. Łopaty miały konstrukcję laminatową: laminarny keson z rdzeniem styropianowym przyklejony był do tylnej części, składającej się z laminatowego pokrycia usztywnionego wypełniaczem ulowym, również z laminatu. Łopaty miały u nasady stalowe okucia zawieszone na przegubach pionowych i poziomych, umożliwiających przekręcanie łopat dla okresowego sterowania.
Kadłub składał się z części przedniej- kabiny, części środkowej i belki ogonowej. Elementem pracującym w kabinie była podłoga uformowana w belkę, wykonaną z blachy duralowej. Kabina o czystej konstrukcji skorupowej była wykonana z laminatu i miała bogate oszklenie. Belka podłogowa łączyła się z kratownicą części środkowej za pomocą czterech okuć. Kratownica środkowej części kadłuba wykonana była z rur stalowych, łączonych przez spawanie. Zabudowano w niej zbiornik paliwa, ustawiony skośnie silnik i przekładnię główną. Belka ogonowa stanowiła kratownicę przestrzenną, spawaną z rurek stalowych, o przekroju trójkątnym, wierzchołkiem zwróconym ku dołowi. Nad belką przechodził wałek napędowy śmigła ogonowego, składający się z pięciu segmentów, połączonych przegubami. Na końcu belki ogonowej zamocowano mały statecznik z laminatu, przekładnię, śmigło ogonowe i kabłąk, ochraniający śmigło.
Podwozie płozowe, stałe. Płozy wykonane były z rur duralowych.

Silnik- płaski WN-6S o mocy startowej 132 kW (180 KM).

Dane techniczne SM-4, obliczeniowe (wg [1]):
Średnica wirnika nośnego- 10,0 m, długość kadłuba- 9,3 m, wysokość- 2,8 (wg [2]- 2,74) m.
Masa własna- 640 kg, masa użyteczna- 330 kg, masa całkowita- 970 kg.
Prędkość max- 135 km/h, prędkość przelotowa- 115 km/h, wznoszenie- 4,5 m/s, pułap- 3300 m, zasięg- 300 km, czas lotu- ok. 3 h 20'.

Galeria

  • Prototyp śmigłowca wielozadaniowego SM-4 ”Łątka”. (Źródło: Zdjęcie pochodzi z Archiwum UM Świdnik i Stowarzyszenia Forum Świdnika- http://www.historia.swidnik.net/).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1980.
[2] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
blog comments powered by Disqus