SM-2, 1959
(S-2, WSK SM-2)

Śmigłowiec wielozadaniowy. Polska.
Śmigłowiec wielozadaniowy SM-2 w locie. (Źródło: Zdjęcie pochodzi z ”Archiwum UM Świdnik i Stowarzyszenia Forum Świdnika”).
Śmigłowiec wielozadaniowy SM-2 (oznaczany czasami w literaturze jako WSK SM-2) powstał w wyniku przekonstruowania i powiększenia kadłuba w produkowanych seryjnie w WSK-Świdnik śmigłowcach SM-1. Prace konstrukcyjne rozpoczęto w 1957 r. pod kierunkiem mgr. inż. Jerzego Tyrchy. Głównym celem projektowanej modyfikacji było powiększenie pojemności kabiny kadłuba na 4-5 osób. W latach 1957-1958 sporządzono dokumentację zmodernizowanego śmigłowca oznaczonego początkowo jako S-2 i przemianowanego później na SM-2. Ze śmigłowca SM-1 wykorzystano silnik, przekładnię, wirnik i śmigło ogonowe oraz częściowo belkę ogonową i podwozie główne. Zaprojektowano natomiast zupełnie nowy obszerniejszy kadłub z wyposażeniem wnętrza, podwozie przednie i zbiornik paliwa. Śmigłowiec mógł zabierać na pokład 5 osób wraz z pilotem. Nowo zaprojektowany śmigłowiec oblatano 18.11.1959 r.

Po dwuletnich próbach fabrycznych śmigłowiec ten przekazano do próbnej eksploatacji do Centralnego Zespołu Lotnictwa Sanitarnego w Warszawie. Od 1961 (wg innych źródeł- 1960) r. WSK-Świdnik rozpoczęła produkcję seryjną śmigłowca SM-2, zakończoną w 1963 (wg innych źródeł- 1961) r. Wykonano 85 egz (wg [5], natomiast w [6]- podane są inne liczby: 72 egz, 80 egz., 85 egz., 86 egz. lub 91 egz.) w 3 różnych wersjach: pasażersko-łącznikowej, sanitarnej i dźwigowej (ratowniczej) SM-2D. Wersja pasażerska posiadała w przedniej części dwa fotele: dla pilota i pasażera, a z tyłu kanapę dla trzech pasażerów. Wersja łącznikowa zabiera mniej osób na pokład, miała natomiast dodatkowy zbiornik paliwa, zawieszony z lewej strony kadłuba, zwiększający zasięg do 500 km. Wersja sanitarna umożliwiała zabieranie, po założeniu dodatkowych dwóch gondol, łącznie 3 chorych. Prototyp w tej wersji został zbudowany i oblatany w 1960 r. Wersja dźwigowa była wyposażona w hydrauliczny dźwig o nośności do 120 kg. Wersję tę wykorzystywano w ratownictwie morskim. Z powodu słabszych osiągów startowych niż SM-1, SM-2 nie spełniał wszystkich oczekiwań i z tego względu nie był lubiany przez pilotów.

Debiut publiczny SM-2 miał miejsce na Wystawie Lotniczej i pokazach w 1960 r. w Łodzi. SM-2 wystawiono również na Wystawie Śmigłowców w 1962 r. w Warszawie, na Międzynarodowych Targach Poznańskich w 1963 r., na Wystawie XX-lecia PRL w Krakowie i na wystawie z okazji 50-lecia PZL w Warszawie w 1978 r.

Głównymi jego użytkownikami były Wojska Lotnicze, Marynarka Wojenna, WOP, MSW oraz cywilne zespoły lotnictwa sanitarnego. Pierwsze dwa śmigłowce SM-2 dostarczono wojsku w 1960 r., sześć lat później park tych wiropłatów liczył 73 egz. W 1960 r. (wg [8]- w dniu 9.03.1961 r.) śmigłowce SM-2 zostały dostarczone do 36 Specjalnego Samodzielnego Pułku Lotniczego w Warszawie, przemianowany później na 36 Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego. Wycofane zostały w 1963 r.
Inne jednostki wojskowe użytkujące SM-2:
- klucz lotnictwa łącznikowego 1 Korpusu Obrony Powietrznej Kraju przemianowany na Eskadrę Lotniczą Dowództwa Korpusu Obrony Powietrznej Kraju, a następnie na 42 Eskadrę Lotniczą,
- Samodzielna Eskadra Lotnictwa Transportowego i Łącznikowego MSW,
- Samodzielna Eskadra Lotnictwa Rozpoznawczego WOP,
- Pułk Ochrony i Regulacji Ruchu WSW (Wojskowa Służba Wewnętrzna),
- 24 Samodzielna Eskadra Lotnictwa Łącznikowego,
- 26 Samodzielna Eskadra Lotnictwa Łącznikowego,
- 28 Eskadra Ratownicza Marynarki Wojennej,
- 47 Szkolny Pułk Śmigłowców,
- 47 Pułk Lotnictwa Łącznikowo-Sanitarnego,
- 49 Pułk Śmigłowców,
- 56 Pułk Śmigłowców,

W wojskach lądowych tworzono klucze, które operacyjnie podlegały szefostwu artylerii WP. Główne ich zadania to rozpoznanie i kontrola pola walki, korygowanie ognia artylerii. Jednostkom brygad zapewniały łączność, transport, ewakuację rannych i chorych:
- 1 klucz śmigłowców należący do 32 Łużyckiej Brygady Artylerii, sformowany w styczniu 1962 r.,
- 2 klucz śmigłowców należący do 18. Brygady Artylerii, sformowany w styczniu 1962 r.,
- 3 klucz śmigłowców z Dowództwem w Choszcznie, sformowany w styczniu 1962 r.,
- 4 klucz śmigłowców z Biedruska, sformowany w terminie późniejszym.

W dywizyjnych eskadrach śmigłowców przydzielanych z 56 Pułku Śmigłowców lub 49 Pułku Śmigłowców na czas ”W” do danego Związku Taktycznego. W eskadrze Dywizji Zmechanizowanej były 3 klucze według etatu: klucz śmigłowców łącznikowych, klucz śmigłowców rozpoznawczych i klucz śmigłowców artyleryjskich- łącznie 9 śmigłowców.

Śmigłowce SM-2 wykorzystywano przeważnie do lotów łącznikowych i sanitarnych. Stosowano je również w akcjach specjalnych, jak np. w marcu 1963 r. do zrzucania ładunków wybuchowych na zatory lodowe w środkowym odcinku Wisły. SM-2 w wersji dźwigowej były stosowane w lotnictwie marynarki wojennej, przez WOP oraz jednostki podległe MSW. Maszyny te wykorzystywano w wielu akcjach ratowniczych, podejmując rozbitków z dryfujących wraków i tratew ratunkowych, osoby oczekujące pomocy w akcjach pogotowia górskiego itd. Patrolowe SM-2 należące do jednostek MSW wielokrotnie brały udział w akcjach przeciw groźnym przestępcom kryminalnym.

Śmigłowce SM-2 zostały, z wyjątkiem pojedynczych egzemplarzy, wycofane z użytkowania pod koniec lat 1970-tych. W Muzeum Lotnictwa w Krakowie znajduje się prototyp śmigłowca SM-2 przekazany w sierpniu 1975 r. przez wytwórnię WSK Świdnik do zbiorów muzeum. Śmigłowce w wersji sanitarnej, wystawione są w Lubuskim Muzeum Wojskowym w Drzonowie oraz w Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu.

Kilka śmigłowców SM-2 wyeksportowano do Czechosłowacji, gdzie eksploatowało je m.in. słowackie przedsiębiorstwo lotnicze Slov-Air.

Konstrukcja:
Pięciomiejscowy śmigłowiec w układzie klasycznym o konstrukcji metalowej.
Wirnik nośny trójłopatowy osadzony w klasycznej piaście przegubowej. Łopaty wirnika nośnego o konstrukcji mieszanej i o kształcie prostokątno-trapezowym. Miały stalowy dźwigar rurowy o zmiennym przekroju, 53 drewniane żeberka i sklejkowo-płócienne pokrycie.
Kadłub- przednia część ma konstrukcję półskorupową, mocowaną do kratownicy w spodzie kabiny. Środkowa część jest wykonana w postaci kratownicy przestrzennej, spawanej z rur stalowych. Belka ogonowa, półskorupowa. Do budowy płatowca zastosowano też kompozyty szklano-epoksydowe, płótno i sklejkę lotniczą. Kabiny zakryte.
Podwozie trójpodporowe z kołem przednim, stałe.

Wyposażenie- radiostacja R-800 i radiokompas ARK-5, radiowysokościomierz, automatyczny radiokompas, elektrorakietnica sygnalizacyjna i reflektor szperacz. W wersji dźwigowej SM-2D na miejscu prawego fotela znajdowało się hydrauliczne urządzenie dźwigowe (wciągarka).

Silnik- Lit-3 (licencyjny AI-26W) ) o mocy startowej 424 kW (575 KM), mocy trwałej 309 kW (420 KM) i mocy przelotowej 239 kW (325 KM).
Przekazywanie momentu obrotowego z wału silnika na pionowy wał napędowy i dalej, do transmisji śmigłowca, odbywało się za pośrednictwem sprzęgła kombinowanego (ciernego i kłowego) poprzez dwustopniową przekładnię główną, która w sposób bezpośredni napędzała wirnik nośny oraz pośrednio- śmigło ogonowe. Do śmigła napęd przekazywany był czteroczęściowym wałem tylnym poprzez przekładnię pośrednią i przekładnię tylną.

Dane techniczne SM-2 (wg [10]):
Średnica wirnika nośnego- 14,33 m, długość bez wirnika nośnego i śmigła ogonowego- 12,08 m, wysokość 3,3 m.
Masa własna- 1925 kg, masa użyteczna- 625 kg, masa całkowita- 2550 kg.
Prędkość max- 170 km/h, prędkość przelotowa- 130 km/h, wznoszenie- 4,5 m/s, pułap- 3500 m, zasięg- 300 km, zasięg max- 500 km, czas lotu- 3,2 h.

Dane techniczne SM-2 w wersji łącznikowo-pasażerskiej (wg [9]):
Średnica wirnika nośnego- 14,346 m, długość bez wirnika nośnego i śmigła ogonowego- 12,083 m, długość przy obracającym się wirniku i śmigle ogonowym- 16,973 m, wysokość 3,3 m.
Masa własna- 1890 kg, masa użyteczna- 603 kg, masa całkowita- 2493 kg.
Prędkość max- 170 km/h, wznoszenie- 2,6 m/s, czas wznoszenia na 1000 m- 6' 30", pułap- 3500 m, zasięg- 310 km.

Galeria

  • Śmigłowiec SM-2 w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. (Źródło: Varga Attila via ”Wikimedia Commons”).
  • Śmigłowiec SM-2 w służbie Lotnictwa Morskiego PRL. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 18/1964).
  • Śmigłowiec SM-2 lotnictwa morskiego. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 18/1964).
  • SM-2, rysunek w trzech rzutach. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 18/1964).
  • Śmigłowiec SM-2 w wersji sanitarnej. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 17/1963).

Źródło:

[1] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[2] Kłosiński P. ”Śmigłowce w Spec Pułku”. Nowa Technika Wojskowa nr 2/1995.
[3] Kłosiński P. ”42 Eskadra Lotnicza- 20 lat służby”. Nowa Technika Wojskowa nr 5/1995.
[4] Gołąbek A. Kalinowski M. ”Śmigłowce z Darłowa”. Lotnictwo z szachownicą nr 2.
[5] Skowroński G. ”Śmigłowiec wielozadaniowy- SM-2”. Lotnictwo z szachownicą nr 9.
[6] Rogowski M. ”Czytelnicy piszą. SM-2”. Lotnictwo z szachownicą nr 10.
[7] Bartnikowski B. ”Moje loty na SM-2. Lotnicze wspomnienia”. Lotnictwo z szachownicą nr 17.
[8] Mikołajczuk M., Michalski P. ”36. Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego”. Lotnictwo z szachownicą nr 21 i 22.
[9] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1980.
[10] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
blog comments powered by Disqus