Sikorsky R-4 "Hoverfly", 1942
(Vought-Sikorsky VS-316A, S-47, H-4)

Śmigłowiec wielozadaniowy. USA.
Śmigłowiec wielozadaniowy Sikorsky R-4B "Hoverfly". (Źródło: U.S. Army).
14.09.1939 r. został oblatany (na uwięzi) prototyp nowego śmigłowca Vought-Sikorsky VS-300, którego konstruktorem był Igor l. Sikorsky (w latach 1939-1943 firmy Vought i Sikorsky wchodziły w skład koncernu United Aircraft Corporation i występowały pod wspólną nazwą). W toku prób na śmigłowcu VS-300 przetestowano aż 19 różnych konfiguracji układu sterowania. Ostatecznie za najlepszy układ, nazwany później klasycznym, przyjęto jeden wirnik nośny i jedno śmigło sterujące (ogonowe), umieszczone na końcu belki ogonowej i wirujące w płaszczyźnie pionowej równoległej do kierunku lotu i w ten sposób równoważące moment reakcyjny wirnika. Sukces VS-300 zachęcił US Army Air Corps (USAAC) do złożenia w styczniu 1941 r. zamówienia na nowy śmigłowiec o lepszych parametrach. Nowy śmigłowiec, noszący oznaczenie fabryczne Vought-Sikorsky VS-316A (w serii projektów Sikorsky'ego- S-47) i wojskowe XR-4, bazował na śmigłowcu VS-300. Prototyp XR-4 oblatany został 14.01.1942 r.

Początkowo kadłub nie miał pokrycia, a sterowanie zapewniały dwa śmigła ogonowe. Po pierwszych próbach śmigłowiec zmodyfikowano. Kadłub pokryto, a dwa śmigła sterujące zastąpiono pojedynczym. Po przebudowie XR-4 przeleciał w maju 1942 r. do ośrodka doświadczalnego USAAF w bazie Wright Field w Ohio, gdzie poddano go wszechstronnym próbom. W 1943 r. XR-4 przebudowano, instalując silnik R-550-1 i większy wirnik. Tak zmodyfikowany prototyp oznaczono XR-4C i poddano nowej serii testów. W grudniu 1942 r. Siły Powietrzne zamówiły 30 egz. przedprodukcyjnych. Wszystkie otrzymały silnik Warner R-550-1. Pierwsze trzy maszyny miały długość całkowitą 10,82 m (jak XR-4) i z tego powodu oznaczone zostały YR-4A. Pozostałe 27 śmigłowców z wydłużonym kadłubem nazwano YR-4B. W 1944 r. rozpoczęto produkcję 100 maszyn seryjnych R-4B, identycznych z YR-4B, ale napędzanych silnikiem R-550-3. W 1943 r. firmy Vought i Sikorsky rozdzieliły się (choć obie pozostały w koncernie United Aircraft Corporation) i wszystkie śmigłowce R-4 znane były pod nazwą Sikorsky.

W lipcu 1942 r. śmigłowcem R-4 zainteresowała się US Navy, która otrzymała z USAAF 3 egz. YR-4B i 20 seryjnych R-4B. Wszystkie otrzymały oznaczenie HNS-1. Rozpoczęto również produkcję tych śmigłowców na zamówienie US Navy, ale zrezygnowano z niej po wybudowaniu zaledwie 2 egz. (w USAAF znanych jako R-4D). Rozpatrywano pomysł wykorzystania HNS-1 do osłony konwojów i zwalczania okrętów podwodnych. Bazujące na pokładach niszczycieli śmigłowce miały przenosić jedną lub kilka bomb głębinowych. Próby z zaczepami na bomby przeprowadzono, ale z planów bojowego użycia HNS-1 nic nie wyszło. W związku z tym US Navy przekazała 21 śmigłowców do US Coast Guard, gdzie wykorzystywano je do szkolenia i akcji ratowniczych.

Do Wielkiej Brytanii dostarczono 52 śmigłowce R-4 (2 YR-4A, 5 YR-4B i 45 R-4B), przekazane z USAAF. W Wielkiej Brytanii maszyny nazwano ”Hoverfly”. Używane były przez Royal Air Force i Fleet Air Arm. Służyły przede wszystkim w RAF Helicopter Training Flight oraz No. 771 Squadron FAA. Jeden egzemplarz trafił do No. 539 Squadron RAF, kilka do ośrodka doświadczalnego Royal Aircraft Establishment (RAE) w Farnborough, a jeden przekazano Royal Canadian Air Force.

R-4 był pierwszym w pełni użytkowym amerykańskim śmigłowcem produkowanym seryjnie, a także pierwszym w świecie seryjnym śmigłowcem w układzie jednowirnikowym. Ze względu na słabe osiągi jego użycie operacyjne w siłach zbrojnych było ograniczone. Wykorzystywano go natomiast do testów, szkoleń, lotów łącznikowych i dyspozycyjnych, a także zadań ratowniczych. Na YR-4B przeprowadzono pierwszą w historii udaną próbę lądowania śmigłowca na pokładzie statku. Do R-4 należy także pierwszeństwo w przeprowadzeniu udanej akcji ratowniczej (ewakuacyjnej) ze śmigłowca, w dniach 23-24.04.1944 r. wywiózł pilota i 3 pasażerów samolotu Stinson L-1, który przymusowo lądował w Birmie za linią frontu. W 1948 r. śmigłowcom YR-4B i R-4B nadano nowe oznaczenia (odpowiednio) YH-4B i H-4B.

W Polsce.

Prof. Władysław Fiszdon (po wojnie dyrektor Instytutu Lotnictwa), podczas wojny pracując w Anglii w instytucie lotniczym Royal Aircraft Establishment w Farnborough, jako pierwszy Polak, miał okazję przelecieć się śmigłowcem Sikorsky R-4. Brał udział w lotach na pomiary drgań śmigłowca.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy śmigłowiec w układzie klasycznym.
Kadłub kratownicowy, początkowo bez pokrycia, później w przedniej części został pokryty blachą, a w tylnej (poza samą końcówką) płótnem. Kabina zakryta.
Śmigłowiec posiadał początkowo dwa śmigła ogonowe: jedno wirujące w płaszczyźnie pionowej, a drugie poziomej. Później dwa śmigła sterujące zastąpiono pojedynczym umieszczonym po prawej stronie belki ogonowej.
Podwozie trójkołowe z kołem przednim stałe lub dwa nadmuchiwane pływaki.

Silnik- gwiazdowy:
- XR-4- Warner R-500-3 ”Super Scarab” o mocy 123 kW (167 KM), później Warner R-550-1 o mocy 134 kW (182 KM),
- YR-4A i YR-4B- Warner R-550-1 o mocy 134 kW (182 KM),
- R-4B- Warner R-550-3 o mocy 149 kW (203 KM),

Dane techniczne XR-4 (wg [1]):
Średnica wirnika- 10,79 m, długość całkowita- 10,82 m.

Dane techniczne R-4B (wg [1]):
Średnica wirnika- 11,58 m, długość całkowita- 14,68 m, długość kadłuba- 10,8 m wysokość ze śmigłem ogonowym- 3,78 m, powierzchnia nośna- 105,32 m2.
Masa własna- 916 kg, masa startowa max- 1180 kg.
Prędkość max- 121 km/h, prędkość przelotowa- 96,5 km/h, wznoszenie- 3,96 m/s, czas wznoszenia na 2440 m- 45', pułap praktyczny- 2440 m, zasięg- 209 km.

Źródło:

[1] Wieliczko L. A. ”Sikorsky R-4”. Militaria XX wieku nr 3/2006.
[2] Glass A. ”Powstanie śmigłowca SP-GIL”. Lotnictwo nr 2/2005.
[3] Żurakowski B. ”SP-GIL - wspomnienia konstruktora”. Lotnictwo nr 2/2005.
[4] Witkowski J. ”Polski wkład w technikę śmigłowcową”. ”Lotnictwo stulecie przemiany”. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2003.
blog comments powered by Disqus