Na początku lat 1930-tych dowództwo RAF opracowało założenia OR.8, wkrótce konkretyzowane w specyfikacji R.2/33, zatwierdzonej 23.11.1933 r. na latajacą łódź, następcę przestarzałych łodzi latających typu Short ”Singapore III”. Przewidywało opracowanie czterosilnikowej wielozadaniowej łodzi latającej o zasięgu 2593 km i pułapie 4572 m. Samolot miał przenosić bomby różnego przeznaczenia, a uzbrojenie obronne miało składać się z 4 karabinów maszynowych kal. 7,69 mm (przewidywano zamianę karabinów maszynowych w przednim stanowisku na działko kal. 37 mm). Swoje propozycje przedstawiło pięć firm: Supermarine zaproponowała trzy projekty- jednopłaty model 232 i model 239, a także dwupłat model 238. jednak wszystkie te projekty, jak również propozycji firm Blackburn i Fairey zostały odrzucone. Wybrano natomiast projekty firm Saunders-Roe i Short Brothers.

Firmy te otrzymały kontrakty na budowę prototypów samolotów Saunders-Roe A.33 i Short S.25. W listopadzie 1936 r., jeszcze przed oblataniem prototypów, obie firmy otrzymały zamówienia na pierwsze samoloty seryjne (po 11 egz., wg innych źródeł 21 egz.). Wówczas Short S.25 otrzymał oficjalną nazwę ”Sunderland”. Konstruktorem samolotu był Arthur Gouge. Trzeba zaznaczyć, że ”Sunderland” powstawał na bazie pocztowo-pasażerskiej łodzi latającej samolotu Short S.23 ”Empire”. Prototyp został oblatany 16.10.1937 r. Na samolocie zainstalowano silniki Bristol ”Pegasus X”, nie posiadał uzbrojenia, chociaż wyposażony był w przednie i tylne wieżyczki strzeleckie. Próby w locie wykazały, że konstrukcja jest bardzo udana. Następnie zabudowano na nim mocniejsze silniki Bristol ”Pegasus XXII” oraz nieznacznie zmieniono konstrukcję skrzydła. Próby w locie wznowiono 7.03.1938 r. Przebiegały one pomyślnie, co pozwoliło już 8 kwietnia przekazać samolot do prób oficjalnych w MAEE w Felixtowe.

Tymczasem zamówienie partię latających łodzi Saunders-Roe A.33 zostało anulowane, natomiast budowa pierwszej serii Short ”Sunderland” trwała równolegle z próbami prototypu. 21.04.1938 r. oblatany został pierwszy seryjny ”Sunderland”. Wkrótce, razem z drugim egzemplarzem seryjnym, dołączył do prób w Felixtowe. Próby zakończono w listopadzie z wynikiem pozytywnym. Latająca łódź miała wszystkie niezbędne cechy dobrego morskiego samolotu patrolowego. Od pasażerskiego protoplasty odziedziczyła ona przestronny kadłub, dzięki czemu duży zasięg lotu łączył się z dobrymi warunkami pracy załogi. Duża długotrwałość lotu i niezła, jak dla tak dużego samolotu, manewrowość w połączeniu z dobrą widocznością czyniły z ”Sunderlanda” wspaniały samolot patrolowy przeznaczony do zwalczania okrętów podwodnych.

Pierwsza wersja seryjna ”Sunderland” Mk.I ogólnie odpowiadała prototypowi, chociaż była budowała się według uściślonej specyfikacji R.22/36. Uzbrojenie obronne składało się z 7 ruchomych karabinów maszynowych kal. 7,69 mm, później dodano jeszcze jeden w przedniej wieżyczce. Samolot przenosił 907 kg bomb lub bomb głębinowych. Zbudowali 89 (wg innych źródeł- 75) egz. tej wersji (nie wliczając prototypu), z tego 74 (wg innych źródeł- 60) powstało w firmie Short, dalsze 15 egz. zbudowała firma Blackburn.

Pierwszy zbudowany w firmie Blackburn ”Sunderland” Mk.I przebudowano na prototyp wersji ”Sunderland” Mk.II. Otrzymał silniki Bristol ”Pegasus XVIII” o większej mocy. Ogonowy wieżyczka FN. 13 została zamieniona na lepszą FN.4A z 4 kaemami kal. 7,69 mm. Wkrótce po rozpoczęciu produkcji na grzbiecie kadłuba za skrzydłem zainstalowano wieżyczkę FN.7 z 2 kaemami kal. 7,69 mm likwidując przy tym stanowiska strzeleckie. Większość ”Sunderlandów” Mk.II wyposażono w przeciwokrętowy radar ASV Mk.II, który służył do wykrywania wynurzonych okrętów podwodnych. Dostawy samolotów rozpoczęły się w sierpniu 1941 r. Do grudnia 1941 r. firma Short zbudowała 38 egz., dalsze 5 egz. powstało w firmie Short & Harald (było to wspólne przedsiębiorstwo firmy Short i koncernu okrętowego Harald & Wolf Limited), produkcja rozpoczęła się tu w kwietniu 1942 r.

Wersja ”Sunderland” Mk.III posiadała zmieniony obrys kadłuba dolnej części kadłuba. Dzięki temu, udało się zwiększyć doskonałość aerodynamiczną, jednak uległy pogorszeniu właściwości hydrodynamiczne. Prototyp Mk.III powstał w wyniku modyfikacji seryjnego samolotu w wersji Mk.I. Próby w locie rozpoczęły się 28.06.1941 r. A już 15 grudnia wystartował pierwszy seryjny Mk.III. Wersja ta była budowana w dużych ilościach-powstało aż 461 egz., z czego 170 egz. w firmie Blackburn 71 w Short & Harald i 220 w firmie Short. Podczas produkcji stopniowo ulepszało wyposażenie pokładowe. Pierwsze serie Mk.III były wyposażane w radary ASV Mk.II. Na początku 1943 r. pojawił się wariant Mk.IIIA wyposażony w nowy radar do wykrywania wynurzonych okrętów podwodnych typu ASV Mk.III.

Wersja ”Sunderland” Mk.IV powstała w odpowiedzi na specyfikację Ministerstwa Lotnictwa nr R. 8/42 z 1942 r. na ulepszoną wersję ”Sunderlanda” z mocniejszymi silnikami Bristol ”Hercules”, silniejszym uzbrojeniem obronnym i innymi modyfikacjami. Nowy ”Sunderland” był przeznaczony do służby na Pacyfiku. Chociaż początkowo był rozwijany oraz zbudowano dwa prototypy pod nazwą ”Sunderland” Mk.IV, okazało się jednak, że samolot bardzo różni się od linii ”Sunderlanda”. Dlatego otrzymał nową nazwę- Short S.45 ”Seaford”.

Ostatnia wersja seryjna ”Sunderland” Mk.V otrzymała amerykańskie silniki Pratt & Whitney R-1830-9OB ”Twin Wasp”. W charakterze prototypów użyto dwa przebudowane samoloty ”Sunderland” Mk.III. Samoloty te rozpoczęły próby, odpowiednio, w marcu i w maju 1944 r. produkcja seryjna rozpoczęła się w końcu 1944 r. Samolot otrzymał nowy radar ASV Mk.IV. Z uwagi na zmniejszenie prawdopodobieństwa spotkania z przeciwnikiem w powietrzu, na samolotach często nie montowano górnych wieżyczek, natomiast znacznie wzmocniono uzbrojenie w przedniej części kadłuba, montując oprócz wieżyczki, 4 nieruchome karabiny maszynowe kal. 7,69 mm. Produkcja wersji Mk.V trwała do czerwca 1946 r. Zbudowano 154 (wg innych źródeł- 155) egz. - 94 w firmie Short i 60 w firmie Blackburn. Zamówienia na dalsze 93 egz. anulowano po zakończeniu wojny. Dalsze 88 (wg innych źródeł- 33) samolotów Mk.V powstało w wyniku modernizacji wersji Mk.III. Łącznie zbudowano 749 łodzi latających Short ”Sunderland” wszystkich wersji.

Jako pierwszy łodzie latające ”Sunderland” Mk.I otrzymał 210 (wg innych źródeł- 230) dywizjon w czerwcu 1938 r. Następnie weszły na wyposażenie dywizjonów 230, 204 i 228. W dniu 1.09.1939 r. na wyposażeniu Coastal Command znajdowało się 40 łodzi tej wersji. W dniu 3.09.1939 r. załogi ”Sunderlandów” rozpoczęły patrolowe loty bojowe, 21 września przeprowadziły pierwszą w czasie II wojny światowej powietrzno-morską operację ratowniczą podejmując z wody 34 rozbitków. Jednak głównym zadaniem ”Sunderlandów” było zwalczanie niemieckich U-botów, pierwszy udany atak na okręt podwodny miał miejsce 30.01.1940 r. na kanale La Manche. Wiosną 1940 r. brały udział w kampanii norweskiej, wykonując loty rozpoznawcze i transportowe. Po klęsce Norwegii i Francji głównym teatrem działań latających łodzi stał się obszar Atlantyku na zachód od Wysp Brytyjskich. Operowały również z baz w Rejkiawiku i na Gibraltarze. Po rozpoczęciu wojny łodzie ”Sunderland” otrzymał australijski 10 dywizjon. Z początku przewidywano, że zostanie on skierowany do Australii, jednak pozostał w metropolii, skąd operował aż do rozwiązania w październiku 1945 r.

W czerwcu 1940 r., po przystąpieniu Włoch do wojny, do Aleksandrii skierowano dywizjony ”Sunderlandów”: 228 i 230, do osłony komunikacji między Gibraltarem a Kanałem Sueskim. 30.06.1940 r. załoga ”Sunderlanda” zatopiła dwa włoskie okręty podwodne. Samoloty z tych dywizjonów bazowały również na Malcie i w Grecji. Właśnie startując się z Malty ”Sunderland” przeprowadził rozpoznanie włoskiej bazy morskiej Tarent przed słynnym nalotem brytyjskiego lotnictwa pokładowego 11.11.1940 r. Nad Morzem Śródziemnym operował również 202 dywizjon RAF z bazy w Gibraltarze. W kwietniu-maju 1941 r. głównym zadaniem śródziemnomorskich ”Sunderlandów” była ewakuacja brytyjskich i greckich wojsk najpierw z kontynentalnej Grecji, a potem z Krety. W 1941 r. ”Sunderlandy” rozpoczęły patrolowanie nad Środkowym i Południowym Atlantykiem. Z początku działały tam przerzucone z metropolii dywizjony 204 i 95. Wkrótce dołączyły do nich 270 dywizjon, a także sojusznicze dywizjony 343 Wolnej Francji i 490 nowozelandzki.

W 1942 r. ”Sunderlandy” otrzymało dalsze pięć dywizjonów: 119 i 246 RAF, 422 i 423 kanadyjskie, a także 461 australijski. Pojawienie się w 1943 r. nowoczesnego radaru do wykrywania wynurzonych okrętów podwodnych ASV Mk.III pozwoliło łodziom latającym przejść od towarzyszenia konwojom do taktyki ofensywnej, próbując przechwycić przeciwnika w drodze do ich rejonów operacyjnych. Głównym terenem operacyjnym ”Sunderlandów” stała się Zatoka Biskajska, gdzie przechodziły trasy niemieckich U-botów, bazujących w portach francuskiego wybrzeża atlantyckiego. Zatoka Biskajska znajdowała się w zasięgu ciężkich myśliwców Luftwaffe, co niejednokrotnie zmuszało załogi ”Sunderlandów” do prowadzenia walk powietrznych. Jednak latające łodzie okazały się dla przeciwnika przysłowiowym twardym orzechem. Np. 2.06.1943 r. ósemka samolotów Junkers Ju-88C zaatakowała ”Sunderlanda Mk.III” z 10 dywizjonu. Podczas walki latająca łódź otrzymała mnóstwo trafień, większość z 11 członków załogi była ranna, a jeden ze strzelców zginął. Jednak w wyniku walki trzy Junkersy zostały zestrzelone, trzy inne uszkodzone, a ”Sunderland” zdołał dociągnąć do własnego wybrzeża.

W 1944 r. ”Sunderlandy” zatopiły 12 okrętów podwodnych, z tego dziesięć samodzielnie, dalsze dwa we współdziałaniu z okrętami nawodnymi. W lutym 1945 r. rozpoczęły się dostawy samolotów seryjnych w wersji Mk.V. Jako pierwsze nowe samoloty otrzymały dywizjony 228 i 461. Zakończenie wojny w Europie nie pozwoliło im w pełni zademonstrować swoich możliwości. Przez ostatnie miesiące wojny nowe b>”Sunderlandy” nie zatopiły ani jednego U-bota. W sumie w czasie II wojny światowej zatopiły one 26 niemieckich okrętów podwodnych (21 z nich samodzielnie).

Po zakończeniu II wojny światowej większość dywizjonów ”Sunderlandów” zostało rozwiązane. Do końca 1946 r. Coastal Command w metropolii eksploatowało je tylko w trzech dywizjonach: 201, 230 i 4 (szkolno-bojowy). Dalsze trzy dywizjony stacjonowały na Dalekim Wschodzie: na Cejlonie bazował 205 dywizjon, w Singapurze- 209, a w Hongkongu- 88. Na uzbrojeniu znajdowały się tylko samoloty w najnowszej wersji Mk.V (oznaczone później jako GR Mk.5, a w końcu- MR Mk.5). Pierwszą powojenną operacją, w której wzięły udział się ”Sunderlandy” był tzw. berliński most powietrzny. Od 5.07.1948 r. wodnosamoloty 201 i 230 dywizjonu, posiadające bazę w Hamburg, dostarczały żywność do zablokowanego przez wojska radzieckie Berlina Zachodniego. Od czerwca 1948 r. łodzie z dywizjonów 205 i 209 włączyły się do operacji przeciwpartyzanckich na Malajach. początkowo były wykorzystywane w charakterze bombowców, później patrolowały wody przybrzeżne, próbując przechwycić jednostki pływające, które zaopatrywały partyzantów. Wszystkie trzy dalekowschodnie dywizjony (88, 205 i 209) brały udział w wojnie w Korei. Operowały z bazy w Japonii i były wykorzystywane do operacji poszukiwawczo-ratowniczych nad morzem. 1.01.1955 r. dywizjony 205 i 209 połączono tworząc nowy dywizjion- 205/209. Ostatni dywizjon ”Sunderlandów” w Wielkiej Brytanii (230) rozwiązano 31.07.1957 r. Dalekowschodni 205/209 dywizjion rozwiązano 20.05.1959 r. Był to koniec 21-letniej służby ”Sunderlandów” w RAF.

Łodzie latające ”Sunderland” używane były również w lotnictwie:
- Australii- 10, 40 i 461 Dywizjon RAAF,
- Kanady- 422, 423 i 461 Dywizjon RCAF,
- Nowej Zelandii- otrzymała w grudniu 1944 r. 4 egz. Mk.III. Używane były do zaopatrzenia oddalonych wysp na Pacyfiku, w 1952 r. rząd tego kraju nabył jeszcze 16 egz. w wersji MR Mk.5. Samoloty weszły na wyposażenie 5 i 6 dywizjonu. Ostatni oficjalny lot nowozelandzkiego”Sunderlanda” odbył się 2.04.1967 r.,
- Norwegii- w norweskim 330 Dywizjonie RAF,
- Związek Południowej Afryki- w lutym 1945 r. 262 dywizjon RAF został włączony w skład SAAF. Dywizjon otrzymał nowy numer- 35. W kwietniu 1945 otrzymał 16 ”Sunderlandów” Mk.V. Używane były do 1955 r., kiedy większość z nich spisano ze stanu. Tylko jeden samolot latał do końca 1957 r. - Francja- utworzony przez Francuzów 343 dywizjon ”Sunderlandów” w listopadzie 1945 r. wszedł razem z samolotami w skład lotnictwa morskiego, gdzie otrzymał nazwę flotylla 7FE, później przemianowany na 7F, a w końcu na 27F. W latach 1947-1957 r. Francja otrzymała jeszcze 25 ”Sunderlandów”, które weszły w skład eskadr: 12S, 50S i 53S. Od 1960 r. były wycofywane z eksploatacji. Ostatni dwa wycofano 30.01.1962 r.,
- Portugalii- w lotnictwie morskim.

W grudniu 1942 r. brytyjskie linie lotnicze BOAC otrzymały 6 egz. Mk.III, które służyły do transportu wojskowego. Z samolotów usunięto uzbrojenie, otrzymały kabiny pasażerskie i przedziały bagażowe. Pojemne latające łodzie o dużym zasięgu doskonale nadawały się do obsługi dalekich tras, łączących metropolię z Afryką Zachodnią, dlatego latem 1943 r. BOAC otrzymał kolejne 6 egz. Mk.III. Kolejne dwie partie tych wodnopłatów otrzymał w 1944 r. Łącznie eksploatował 24 (wg innych źródeł- 29) ”Sunderlandy”. W 1944 r. ”Sunderlandy” wprowadzono na linię lotniczą łączącą metropolię z Indiami przez Kair do Karaczi i dalej do Kalkuty.

Po zakończeniu wojny samoloty były nadal eksploatowane. Przeszły remont (wg innych źródeł- remont przeszły jeszcze w czasie trwania II wojny światowej), po którym otrzymały nową nazwę ”Hythe”. Samoloty otrzymały komfortowy dwupiętrowy salon dla 24 pasażerów z bufetem, a także przedział bagażowy na trzy tony ładunku. Jeden z samolotów przeszedł głęboką modernizację i otrzymał zmienioną część nosową. Wodnopłat, który otrzymał nazwę ”Sundrigham-1”, stał się wzorcem dla następnych modernizacji pod tą samą nazwą, ale z innymi numerami. W 1947 r. BOAC otrzymała 9 egz. ”Sundrigham-5”, a w następnym roku- jeszcze trzy samoloty ”Sundrigham-7”. Eksploatowano je na liniach łączących Wielką Brytanię z Południową Afryką, Australią, Nową Zelandią, Hongkongiem, Japonią, Indiami i Pakistanem. Brały udział w berlińskim moście powietrznym. Stopniowo były zastępowane przez szybsze samoloty pasażerskie nowego pokolenia z podwoziem kołowym. 10.111.1950 r. BOAC oficjalnie zaprzestała eksploatacji latających łodzi na liniach regularnych. Brytyjskie linie lotnicze Aquila Airways odkupiły 10 łodzi ”Hythe” oraz łódź ”Sundrigham-1”, używała je jeszcze kilka lat (ostatni- ”Sundrigham-1” został wycofany w 1956 r.).

W końcu 1945 r. pięć samolotów modyfikacji”Sundrigham-2” i ”Sundrigham-3” zostało sprzedane do Argentyny. Do Nowej Zelandii dostarczono 4 egz. ”Sundrigham-4”. Pięć latających łodzi ”Sundrigham-6” było używanych w Norwegii. Cywilni przewoźnicy eksploatowali również zwykłe ”Sunderlandy”, bez zmienionej części nosowej. Dwa ”Sunderlandy” Mk.V sprzedano dla argentyńskiej linii lotniczej, jeszcze jeden taki sam samolot i dwa w wersji Mk.III linii urugwajskiej. Kilka ”Sunderlandów” zakupiły australijskie linie lotnicze. W Argentynie ”Sunderlandy” Mk.V były używane do 1967 r. Natomiast jeden były australijski wodnosamolot był eksploatowany w Polinezji Francuskiej jeszcze w 1970 r.

W Polsce.

We wrześniu 1942 r. por. pil. Aleksander Onoszko przeszkolił się jako trzeci pilot na łodziach latających Short ”Sunderland” w australijskim 461 Dywizjonie. Loty te wykonywał jako ochotnik.

Podczas II wojny światowej, polscy piloci ferry z N°1 ADU/ME- Polish Detachment Takoradi drogę powrotną (Kair-Takoradi), po dostarczeniu samolotów, odbywali grupowo na pokładach cywilnych łodzi latających Short S-25 ”Sunderland” brytyjskich linii zamorskich BOAC (British Overseas Airways Corporation). Polscy lotnicy często prowadzili te maszyny, latając w składzie załóg BOAC. Przeloty powrotne z baz azjatyckich do Kairu odbywały się również, m.in. na pokładach łodzi latających Short S-25 ”Sunderland” linii BOAC.

Po zakończeniu II wojny światowej na samolotach Short S-25 ”Sunderland”, latali również polscy piloci, którzy podjęli służbę w Royal Air Force, m.in.: Andrzej Mielnik w 1949 r. w Singapurze i na Malajach oraz w latach 1950-1952 w Japonii w czasie wojny koreańskiej.

Konstrukcja:
Górnopłat o konstrukcji metalowej. Załoga: Mk.I- 7 osób, Mk.V- 10-13 osób.

Uzbrojenie:
- Mk.I- 1 karabin maszynowy Vickers GO (później 2 karabiny maszynowe Browning M1919) w przedniej wieżyczce strzeleckiej FN.11 i 4 karabiny maszynowe Browning M1919 w tylnej wieżyczce strzeleckiej FN. 13, , dodatkowe 2 kaemy Vickers K znajdowały się w półotwartych stanowiskach strzeleckich na grzbiecie kadłuba, za skrzydłem. Udźwig bomb lub bomb głębinowych- 907 kg,
- Mk.II- 2 karabiny maszynowe Browning kal. 7,69 mm w przedniej wieżyczce strzeleckiej FN.11, 4 karabiny maszynowe Browning kal. 7,69 mm w tylnej wieżyczce strzeleckiej FN.4A, 2 karabiny maszynowe Browning kal. 7,69 mm w grzbietowej wieżyczce FN.7,
- Mk.V- 4 stałe karabiny maszynowe Browning kal. 7,69 mm w przedniej części kadłuba, 4 karabiny maszynowe Browning kal. 7,69 mm w przedniej wieżyczce strzeleckiej, 4 karabiny maszynowe Browning kal. 7,69 mm w tylnej wieżyczce strzeleckiej, 2 karabiny maszynowe Browning kal. 7,69 mm w grzbietowej wieżyczce strzeleckiej, dodatkowo montowano jeszcze 2-4 najcięższe karabiny maszynowe kal. 12,7 mm. Udźwig bomb lub bomb głębinowych- 907 kg.

Wyposażenie:
- Mk.II- radar do wykrywania wynurzonych okrętów podwodnych ASV Mk.II,
- Mk.III- radar do wykrywania wynurzonych okrętów podwodnych ASV Mk.II,
- Mk.IIIA- radar do wykrywania wynurzonych okrętów podwodnych ASV Mk.III.

Napęd- 4 silniki:
- prototyp- gwiazdowe Bristol ”Pegasus X” o mocy 676 kW (920 KM) każdy, później Bristol ”Pegasus XXII” o mocy 743 kW (1010 KM) każdy,
- Mk.I- gwiazdowe Bristol ”Pegasus XXII” o mocy 743 kW (1010 KM) każdy,
- Mk.II- gwiazdowe Bristol ”Pegasus XVIII” o mocy 783 kW (1065 KM), wg innych źródeł o mocy 794 kW,
- Mk.V- w układzie podwójnej gwiazdy Pratt & Whitney R-1830-9OB ”Twin Wasp” o mocy 882 kW (1200 KM) każdy.

Dane techniczne Mk.III (wg [3]):
Rozpiętość- 34,39 m, długość- 26,0 m, wysokość- 10,0 m, powierzchnia nośna- 138,0 m².
Masa własna- 15663 kg, masa całkowita- 26332 kg.
Prędkość max- 336 km/h, prędkość przelotowa- 285 km/h, pułap- 4880 m, zasięg- 2848-4640 km.

Dane techniczne Mk.V (wg [2]):
Rozpiętość- 34,38 m, długość- 26,0 m, wysokość- 10,52 m, powierzchnia nośna- 138,38 m².
Masa własna- 16800 kg, masa całkowita- 27316 kg.
Prędkość max- 343 km/h, prędkość przelotowa- 325 km/h, pułap- 5456 m, zasięg- 4330 km, zasięg max- 5522 km.