RWD-14 "Czapla", 1935
(LWS "Czapla")

Samolot obserwacyjny. Polska.
Samolot obserwacyjny RWD-14 ”Czapla”. (Źródło: archiwum).

W 1933 r. Stanisław Rogalski i inż. Jerzy Drzewiecki opracowali w Doświadczalnych Warsztatach Lotniczych na zamówienie lotnictwa wojskowego projekt samolotu obserwacyjnego RWD-12. Nie został on jednak zrealizowany i w latach 1934- 1935 powstał projekt RWD-14 z silnikiem o mocy 294 kW. Miał to być następca samolotu łącznikowo- obserwacyjnego Lublin R-XIII. Konkurentami RWD-14 były: projekt Lublin R-XXI i projekty PWS U-6 i PWS Z-7- odrzucone przez wojsko.

Prototyp RWD-14/I, napędzany silnikiem Pratt-Whitney "Wasp TB" o mocy 294 kW, został zbudowany w 1935 r. i w grudniu 1935 r. wykonał pierwszy lot. W czerwcu 1936 r. samolot przeszedł próby w locie w ITL. W wyniku prób stwierdzono, że uzyskuje on dużą prędkość maksymalną- 251 km/h, lecz samolot posiadał zbyt wąskie podwozie i nieodpowiednie zabudowanie zbiornika paliwa. Lotnictwo wojskowe wysunęło ponadto wymaganie składania skrzydeł. Prototyp przeszedł w ITL próby zdatności we wrześniu, październiku i grudniu 1936 r. i powrócił do wytwórni na początku kwietnia 1937 r.

Poprawianie samolotu powierzono Bronisławowi Żurakowskiemu. Przekonstruował on kratownicę kadłuba, zastępując rury ze stali węglowej rurami ze stali chromomolibdenowej oraz wykrzyżowanie z drutu- prętami z rur, zmniejszając masę konstrukcji. Zmienił okucia skrzydeł i zastrzałów- umożliwiając składanie skrzydeł. Poszerzył podwozie, zmieniając jego układ, amortyzatory zostały podparte do góry kadłuba, jak w RWD-8. Zbiornik paliwa, który znajdował się pod nogami pilota, zastąpił zbiornikiem zajmującym całą wysokość przodu kadłuba.

Drugi zmodyfikowany prototyp RWD-14/II został oblatany w styczniu 1937 r. Trzeci, ponownie ulepszony prototyp RWD-14/III z silnikiem G-1620B, został oblatany na początku 1938 r. Oba prototypy były oznaczane jako RWD-14a. Prototyp RWD-14/II rozbił się 20.04.1937 r., natomiast prototyp RWD-14/III rozbił się styczniu 1938 r. (wg [1]- oba prototypy rozbiły się w 1937 r., co nie może być zgodne z prawdą). Okazało się, że przyczyną wypadków było odkształcenie się kadłuba, które powodowało zahaczenie dźwigni sterowej o konstrukcję kadłuba. Czwarty prototyp RWD-14/IV, o wzmocnio­nym tyle kadłuba i poprawionej kinematyce układu sterowania, napędzany silnikiem G-1620B "Mors", został oblatany w I połowie 1938 r. Przeszedł pomyślnie próby w locie, zakończone w lipcu 1938 r. Został akceptowany jako RWD-14b do produkcji seryjnej.

Produkcję przekazano do Lubelskiej Wytwórni Samolotów. Dokumentację seryjną samolotu opracował inż. Tadeusz Chyliński (wg [5]- przygotowaniem produkcji tego samolotu kierował w LWS inż. Ryszard Bartel). Produkcję rozpoczęto w 1938 r. i do 28.02.1939 r. zbudowano 65 samolotów RWD-14b "Czapla" pod oznaczeniem LWS "Czapla".

RWD-14 "Czapla" miał właściwości krótkiego startu i lądo­wania, podobnie jak samoloty RWD-9 i RWD-13. Ze względu na przedłużony okres rozwoju, w chwili gdy samolot wszedł do użytku, był już trochę przestarzały. Następnych zamówień nie udzielano ze względu na rychłe wprowadzenie samolotów LWS-3 "Mewa". Liczono się z możliwością sprzedaży "Czapli" na eksport. Jeden egz. okazowy miał być zbudowany dla Egiptu. Realizacja zamówienia nie doszła do skutku z powodu wybuchu wojny.

W czasie od maja do sierpnia 1939 r. eskadry towarzyszące: 13, 23, 33, 53 i 63 przezbrojono z R-XIII na LWS "Czapla". W chwili wprowadzania "Czapli" do eskadr były one spóźnione o dwa lata. Razem przydzielono eskadrom 35 "Czapli", reszta znajdowała się w CWL-1 i w rezerwie.

We wrześniu 1939 r. eskadry przydzielono do poszczególnych armii: 13 EO do SGO "Narew", 23 EO do Armii "Kraków", 33 EO do Armii "Poznań", 53 EO do Armii "Modlin", 63 EO do Armii "Łódź". Oprócz wymienionych eskadr "Czaple" znajdowały się również w: 26 EO z Armii "Kraków", 56 EO z Armii "Modlin", 31 ER z Armii "Karpaty", Eskadrze Sztabowej Naczelnego Dowództwa Lotnictwa, Plutonie Lotniczym Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej, Bazy Lotniczej Małaszewicze i CWL 1/GSL. Wykorzystywano je przeważnie do bliskiego rozpoznania i łączności. Razem z uzupełnieniem w jednostkach znalazło się 49 samolotów, z czego 35 utracono. Nieliczne, uszkodzone egzemplarze dostały się w ręce Niemców i Rosjan. Informacje na temat ewakuowanych do Rumunii "Czapli" są rozbieżne: wg [3] w archiwach podawane są liczby- 6, 14, 16 oraz 17 (natomiast wg [1]- 11, wg [2]- 10). W lotnictwie rumuńskim samoloty tego typu stosowano tylko do szkolenia załóg samolotów obserwacyjnych. Wg [3] w kwietniu 1943 r. było tam jeszcze 14 samolotów. Wg [5]- 12 "Czapli" ewakuowano na Łotwę, natomiast wg [2]- jedną ewakuowano na Węgry.

Konstrukcja
Dwumiejscowy górnopłat zastrzałowy (typu parasol) o konstrukcji mieszanej.
Płat prostokątny z lekkim skosem, trójdzielny, drewniany, dwudźwigarowy, kryty sklejką do pierwszego dźwigara, dalej płótnem, wyposażony w trójdzielne drewniane sloty automa­tyczne, składany do tyłu (szerokość samolotu po założeniu- 3,9 m), wsparty na kadłubie za pomocą kozła z rur stalowych i podparty zastrzałami z rur stalowych o układzie V. Profil płata IAW 192. Lotki szczelinowe. Na prawym płacie uchwyt na dwie rakiety oświetlające.
Kadłub o przekroju owalnym, kra­townicowy, spawany z rur chromomolibdenowych, kryty płótnem na szkielecie z listew drewnianych. Łoże silnika spawane z rur stalowych. Osłona silnika pierście­niowa z blachy aluminiowej. Przód kadłuba za silnikiem kryty blachą aluminiową. Kabina dwumiejscowa, odkryta, osłonięta z przodu wiatrochronami.
Usterzenie drewniane. Stateczniki kryte sklejką, stery- płótnem. Statecznik poziomy przestawialny, podparty zastrzałami.
Podwozie głównie trójgoleniowe, z amortyzatorami olejowo- powietrznymi Avia 50300PBT i kołami niskociśnie­niowymi Dunlop z hamulcami Bendix. Kółko ogonowe samonastawne, z amortyzatorem Dowty, z owiewką.

Uzbrojenie- 1 stały karabin maszynowy pilota PWU wz. 33 kal. 7,92 mm i 1 ruchomy karabin maszynowy obserwatora Vickers F kal. 7,92 mm.

Wyposażenie- tablica przy­rządów w przedniej kabinie wyposażona w prçdkościomierz z zakrętomierzem (tzw. kontroler lotu), wysokościomierz, wariometr, busolę, chyłomierz podłużny, obrotomierz, termometr, termometr oleju, manometr paliwa, zegar czasowy i paliwomierz.
W skład wyposażenia wchodziła gaśnica, apteczka, światła pozycyjne oraz chowany reflektor do lądowania (w spodzie kadłuba). Samolot był przystoso­wany do zabudowy radiostacji N2L/T lub Ava N2L/0 i aparatu fotograficznego.

Silnik:
- RWD-14/I i RWD-14/II- chłodzony powietrzem, 9- cylindrowy, gwiazdowy Pratt&Whitney R-985 "Wasp TB Junior" o mocy 294 kW (400 KM),
- RWD-14/III, RWD-14/IV, LWS "Czapla"- chłodzony powietrzem, 9- cylindrowy, gwiazdowy PZL G-1620B "Mors II" ("Wydra") o mocy nominalnej 316 kW (430 KM) i maksymalnej 353 kW (480 KM). Wg [1] i [5]- o mocy startowej 346 kW (470 KM).
Śmigło dwułopatowe, drewniane, stałe, Szomański. W przodzie kadłuba za silnikiem zbiornik na 315 l paliwa. Pojemność zbiornika oleju 31 l.

Dane techniczne RWD-14a (wg [5]):
Rozpiętość- 11,9 m, długość- 8,95 m, wysokość- 3,05 m, powierzchnia nośna- 22,0 m2.
Masa własna- 1125 kg, masa użyteczna- 475 kg, masa całkowita- 1600 kg.

Dane techniczne RWD-14b (LWS "Czapla") (wg [3]):
Rozpiętość- 11,9 m, długość- 9,0 m, wysokość- 3,0 m, powierzchnia nośna- 22,0 m2.
Masa własna- 1153 (wg [1] i [5]- 1225) kg, masa użyteczna- 547 (wg [1] i [5]- 475) kg, masa całkowita- 1700 kg.
Prędkość max- 247 km/h, prędkość przelotowa- 218 (wg [1]- 232) km/h, prędkość min.- 90 (wg [1] i [5]- 80) km/h, prędkość lądowania 80 km/h, wznoszenie- 6,1 (wg [1]- 4,1) m/s, pułap- 5100 m, zasięg- 675 km.

Galeria

  • Samolot RWD-14 ”Czapla” w barwach lotnictwa wojskowego Rumunii. (Źródło: archiwum).
  • RWD-14 ”Czapla”, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 7/1969).
  • RWD-14 ”Czapla”, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 4/1978).
  • Pierwszy prototyp samolotu RWD-16 ”Czapla”. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 2).
  • Pierwszy prototyp samolotu RWD-16 ”Czapla”. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 2).
  • Pierwszy prototyp samolotu RWD-16 ”Czapla”. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 2).
  • Samolot RWD-14 ”Czapla” w barwach lotnictwa wojskowego Rumunii. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 2).

Źródło:

[1] Dulęba L., Glass A. ”Samoloty RWD”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[3] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[4] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[5] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 2. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2007.
[6] Lamparski J., Żurakowski B. "Tadeusz Chyliński (1911-1978)". Technika Lotnicza i Astronautyczna nr 7/1978.
blog comments powered by Disqus