RWD-11, 1936
W 1934 r. w Doświadczalnych Warsztatach Lotniczych, inż. Stanisław Rogalski i inż. Jerzy Drzewiecki zaprojektowali dwusilnikowy samolot pasażerski- RWD-11, z chowanym podwoziem- według warunków ustalonych przez Ministerstwo Komunikacji dla Państwowych Zakładów Lotniczych. RWD-11 miał być bowiem konkurentem samolotu PZL-27. Ministerstwo Komunikacji czyniło nadzieje, że zakupi samolot RWD, jeśli będzie on lepszy od PZL-27.
Prototyp RWD-11 zbudowano w drugiej połowie 1935 r., pierwszy lot wykonał w styczniu (wg [2]- w styczniu lub lutym) 1936 r. W trakcie prób fabrycznych przeprowadzono wiele zmian na samolocie. W ramach modyfikacji zastosowano metalowe śmigła przestawialne zamiast stałych śmigieł drewnianych, dodano pokrywy otworów podwozia w gondolach, a ster wysokości zaopatrzono w klapki wyważające. Tak powstała druga wersja prototypu.
Samolot w okresie 19.09.- 12.12.1936 r. przeszedł w ITL próby, które wykazały konieczność wprowadzenia zmian, mających na celu poprawienie własności użytkowych i pilotażowych, a zwłaszcza, stateczności kierunkowej i sterowności. Na wiosnę 1937 r. w wyniku badań Instytutu Aerodynamicznego w Warszawie wydłużono nos kadłuba. Równocześnie zlikwidowano oszklenie dachu kabiny załogi i zmieniono tablicę przyrządów. W tym samolocie po raz pierwszy w Polsce wystąpił flatter. Aby go zlikwidować, dodano przeciwciężary na lotkach. Tak powstała trzecia wersja prototypu.
W sierpniu 1937 r. usterzenie pionowe zamieniono na podwójne zamiast pojedynczego- uzyskując należytą stateczność i sterowność kierunkową. Wówczas powstała czwarta, ostateczna wersja samolotu.
Samolot w listopadzie 1937 r. przeszedł ponownie próby w ITL i został dopuszczony do użytkowania. Porównania z PZL-27 wykazały, że własności RWD-11 są lepsze. Samolot był udany, ekonomiczny i nowoczesny. Dużą prędkość lotu uzyskano dzięki starannemu opracowaniu aerodynamicznemu. Jednak samolot nie został zakupiony dla PLL LOT i nie przeszedł tam prób eksploatacyjnych. Był to swoisty rewanż Dowództwa Lotnictwa, od którego zależny był Departament Lotnictwa Cywilnego Ministerstwa Komunikacji, za to, że konstruktorzy RWD nie chcieli swej wytwórni włączyć do przemysłu państwowego ani objąć kierownictwa upaństwowionych w tym czasie Zakładów Mechanicznych Plage & Laśkiewicz w Lublinie.
Niezakupienie samolotu było dużym ciosem ekonomicznym dla wytwórni, która znalazła się na skraju bankructwa. Wytwórnię uratowała bardzo opłacalna sprzedaż serii samolotów RWD-13 do Brazylii. Po zakończeniu prób w ITL, Ministerstwo Komunikacji w listopadzie 1937 r. zapłaciło za prototyp. Samolot był prezentowany na lotnisku mokotowskim w Warszawie 26.09.1937 r. podczas przekazania LOPP 127 samolotów sportowych oraz 19.04.1938 r. podczas zlotu w Toruniu.
Prototyp RWD-11 pozostał w wytwórni. Służył on do zbierania doświadczeń w dziedzinie samolotów dwusilnikowych, w związku z projektowaniem przez wytwórnię samolotów RWD-18 i RWD-22. Był on wykorzystany m.in. podczas kręcenia filmu Dziewczyna szuka miłości. Podczas lotu na czele klucza myśliwskich PZL P-11 pilot fabryczny A. Onoszko wykazał przewagę prędkości RWD-11, co przyczyniło się do niechętnego stosunku Dowództwa Lotnictwa do tego samolotu.
Został opracowany wariant wojskowy przeznaczony do szkolenia załóg przed przejściem na dwusilnikowe bombowce PZL-37 ”Łoś” czy też projektowane ciężkie myśliwce PZL-38 ”Wilk”. Oferowano również dostawę wersji sanitarnej dla 4 chorych na noszach. Zakupem samolotów RWD-11 zainteresowane było lotnictwo wojskowe Rumunii, jednak do transakcji nie doszło.
We wrześniu 1939 r. samolot pozostał w wytwórni. Został przejęty przez lotnictwo niemieckie i był używany w czasie wojny jako samolot dyspozycyjny.
Konstrukcja:
Wolnonośny dolnopłat o konstrukcji mieszanej. Załoga- 2 osoby, pasażerów- 6.
Płat trapezowy, niedzielony, drewniany, dwudźwigarowy (dźwigary skrzynkowe), kryty sklejką do przedniego dźwigara, dalej płótnem. Przykadłubowa górna część pokrycia wzmocniona blachą falistą. Na lewej osłonie połączenia skrzydło- kadłub znajdował się chodnik. Na krawędzi natarcia czwórdzielne sloty samoczynnie chowane. Lotki szczelinowe, różnicowe wychylane. Dla zabezpieczenia kadłuba przed przenoszeniem drgań od silników- połączenie płata z kadłubem na wkładkach z twardej gumy. Łoża silników spawane z rur stalowych. Osłony i gondole silników o szkielecie z rur stalowych, kryte blachą aluminiową.
Kadłub spawany z rur chromomolibdenowych tworzących kratownicę, w tylnej części wykrzyżowaną drutami. Kratownica oprofilowana rurkami stalowymi, do których mocowane pokrycie ze sklejki w przedniej części kadłuba, a z płótna w części tylnej i górnej. Nos kadłuba z blachy aluminiowej. Kabina zakryta. Kabina załogi dwumiejscowa (pilot i mechanik- radiotelegrafista) z miejscami obok siebie. Kabina pasażerska o wymiarach 3,5 x 1,3 x 1,45 m (6 m3), mieszcząca 6 foteli w dwóch szeregach. W lewym boku kadłuba dwoje drzwi. Bagażnik o pojemności 0,6 m3 (90 kg) za kabiną pasażerską.
Usterzenie wolnonośne, drewniane, kryte płótnem. Statecznik poziomy początkowo przestawialny w locie, później zastąpiony przez klapki wyważające na sterze wysokości. Ster kierunku (w wersji dwusterowej- prawy) wyposażony w klapkę odciążającą.
Podwozie chowane w locie. Podwozie główne dwukołowe, chowane hydraulicznie (instalacja Dowty) do gondoli silnikowych, amortyzacja olejowo- powietrzna, koła Dunlop z hamulcami. Kółko ogonowe amortyzowane sprężyną, samonastawne, blokowane.
Uzbrojenie- w projektowanej wersji treningowej- 1 stały i 1 ruchomy karabin maszynowy oraz bomby o wagomiarze 12,5 kg.
Wyposażenie- tablica wyposażona w przyrządy do ślepego pilotażu. Przyrządy silnikowe umieszczone w gondolach silników- widoczne z kabiny.
Kabina wentylowana i ogrzewana powietrzem pobierającym ciepło od rur wydechowych.
Napęd: 2 silniki chłodzone powietrzem, 6- cylindrowe, rzędowe Walter ”Major 6-II” o mocy nominalnej 147 kW (200 KM) i mocy maksymalnej 162 kW (220 KM) każdy.
Śmigło początkowo drewniane, dwułopatowe, stałe, Szomański, później metalowe dwułopatowe, przestawialne elektrycznie Ratier. W skrzydłach dwa zbiorniki po 140 l paliwa. W gondolach silnikowych zbiorniki na 17 l oleju każdy.
Dane techniczne RWD-11, I wersja (wg [5]):
Rozpiętość- 15,2 m, długość- 10,12 m, wysokość- 3,3 m, powierzchnia nośna- 25,0 m2.
Masa własna- 1550 kg, masa użyteczna- 950 kg, masa całkowita- 2500 kg.
Prędkość max- 215 km/h.
Dane techniczne RWD-11, II wersja (wg [5]):):
Rozpiętość- 15,2 (wg [1]- 16,2) m, długość- 10,65 m, wysokość- 3,3 m, powierzchnia nośna- 25,0 m2.
Masa własna- 1740 kg, masa użyteczna- 910 kg, masa całkowita- 2650 kg.
Prędkość max- 305 km/h, prędkość przelotowa- 255 km/h, prędkość min.- 95 km/h, wznoszenie- 3,8 m/s, pułap- 4100 (wg [3]- 4000) m, zasięg- 800 km.
Galeria
Źródło:
[1] Dulęba L., Glass A. ”Samoloty RWD”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[3] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[4] Mazur W. ”Eksport polskiego sprzętu lotniczego do Rumunii w latach 1926-1939”. Lotnictwo nr 2/2007.
[5] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 2. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2007.v