Rogalski Stanisław Wojciech Józef

Stanisław Rogalski. (Źródło: via Konrad Zienkiewicz).

Stanisław Wojciech Józef Rogalski urodził się 25.05.1904 r. w Ołomuńcu na Morawach, syn Wojciecha lekarza wojskowego, późniejszego gen. WP oraz Marii z Dubskich. Szkołę ludową ukończył w Wadowicach, gdzie w 1914 r. zdał egzamin do gimnazjum. Ewakuowany do Marisch Schonberg na Morawach, uczęszczał tam do gimnazjum niemieckiego, a później do gimnazjum w Borszczowie w Małopolsce Wschodniej. W 1919 r. kontynuował naukę w gimnazjum im. J. Zamoyskiego w Warszawie, gdzie zaprzyjaźnił się ze Stanisławem Wigurą. Maturę zdał w Państwowym Gimnazjum im. A. Mickiewicza w Warszawie, gdzie uczęszczał do dwóch ostatnich klas.

W 1922 r. rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej. W 1924 r. odbył służbę wojskową i przeszedł przeszkolenie lotnicze w Szkole Pilotów w Bydgoszczy, dyplom pilota wojskowego uzyskał w 1925 r., po czym wrócił na Politechnikę. W 1927 r. wraz ze Stanisławem Wigurą zaprojektował i zbudował w Warsztatach Sekcji Lotniczej Studentów Politechniki Warszawskiej samolot sportowy WR-1. W 1927 r. startował na nim w Krajowym Konkursie Awionetek. W końcu 1927 r. St. Rogalski, St. Wigura i Jerzy Drzewiecki zawiązali zespół konstruktorski RWD i rozpoczęli budowę samolotu sportowego RWD-1. Samolot ten na II Krajowym Konkursie Awionetek zdobył nagrodę Ministerstwa Komunikacji za śmiałość i oryginalność konstrukcji.

W latach 1927-1929 był asystentem-wolontariuszem, a w 1929 r. uzyskał dyplom inż. mechanika i został st. asystentem w Katedrze Budowy Samolotów Politechniki Warszawskiej u prof. Gustawa Mokrzyckiego. W latach 1931-1934 wykładał budowę samolotów na Politechnice Lwowskiej. W 1936 r. odbył kilkumiesięczną praktykę w wytwórniach lotniczych i instytutach badawczych w USA. W 1938 r. habilitował się na Politechnice Warszawskiej. Następnie został docentem w Katedrze Aerodynamiki Stosowanej. W 1930 r. wraz z inż. Antonim Kocjanem wzięli udział na RWD-2 w Międzynarodowym Mityngu Lotniczym Warszawa-Kraków-Brno i z powrotem (1500 km). Był członkiem Aeroklubu Akademickiego w Warszawie, członkiem jego zarządu i wiceprezesem oraz członkiem Zarządu Aeroklubu RP i Związku Polskich Inżynierów Lotniczych.

Od 1930 r. samoloty RWD były produkowane przez Warsztaty Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej, które w 1930 r. został przeniesione z podziemi politechniki na Okęcie, do budynków ufundowanych przez LOPP. Warsztaty te, prowadzone przez inż. Jerzego Wędrychowskiego, w 1933 r. przekształciły się w spółkę: Doświadczalne Warsztaty Lotnicze (DWL). Samoloty RWD był podstawowym sprzętem polskiego lotnictwa sportowego oraz wojskowych szkół lotniczych w latach 1930-tych. Wyszkoliła się na nich większość polskich pilotów latających w tym okres oraz dokonano głównych wyczynów sportowych, m.in. na RWD-2 Franciszek Żwirko i Antoni Kocjan pobili międzynarodowy rekord wysokości, a Franciszek Żwirko i Stanisław Wigura wykonali w rajd wokół Europy, RWD-4 uczestniczył on w międzynarodowych zawodach Challenge 1930 r., na RWD-5bis Stanisław Skarżyński wykonał w 1933 r. przelot przez Atlantyk Płd, na RWD-6 Franciszek Żwirko i Stanisław Wigura odnieśli zwycięstwo na międzynarodowych zawodach Challenge 1932 r., RWD-7 przyniósł Polsce międzynarodowe rekordy prędkości i wysokości, RWD-8 był masowo produkowanym samolotem szkolnym, na RWD-9 Jerzy Bajan i Gustaw Pokrzywka odnieśli zwycięstwo na międzynarodowych zawodach Challenge 1934 r. Samolot akrobacyjny RWD-10 został zbudowany w serii 23 egz. RWD-11 był dwusilnikowym prototypem samolotu pasażerskiego. RWD-13 był samolotem turystycznym, powszechnie używanym w polskich aeroklubach. Samolot obserwacyjny RWD-14 ”Czapla” został użyty podczas wojny 1939 r. RWD-15 był samolotem turystycznym. RWD-21 był samolotem turystycznym, jednomiejscowy samolot myśliwski RWD-25 pozostał w fazie projektu.

W 1939 r., po wybuchu wojny i ewakuacji kadry technicznej RWD do Rumunii, S. Rogalski przedostał się do Francji, gdzie był pilotem rezerwy w lotnictwie polskim. Przeniesiony do wytwórni Westland w Anglii, projektował zabudowę uzbrojenia w samolotach Westland ”Whirlwind” i Westland ”Lysander”.

W 1941 r. wyjechał do Turcji i w zorganizowanej przez Jerzego Wędrychowskiego wytwórni tureckiej ligi lotniczej Türk Hava Kurumu Ucak Fabrikasi (THK) został dyr. technicznym. Uruchomiono tam licencyjną produkcję samolotu szkolnego Miles M.14 ”Magister”. Wraz z inż. Jerzym Teisseyre i inż. Leszkiem Dulębą zaprojektowali szybowiec transportowy THK-1, samolot akrobacyjny THK-2, samolot pasażerski i sanitarny THK-5 oraz sportowy THK-11. Wraz z Franciszkiem Janikiem brał udział w budowie dwóch tuneli aerodynamicznych w Turcji. W latach 1942-1948 na politechnice w Stambule zorganizował wydział budowy samolotów i prowadził wykłady z aerodynamiki stosowanej.

W 1948 r. S. Rogalski wyemigrował do USA i zamieszkał w Erie (Pensylwania), gdzie podjął pracę w firmie amortyzatorów lotniczych Lord Company. W maju 1949 r. rozpoczął pracę w Chase Aircraft w Trenton, gdzie brał udział w projektowaniu dwusilnikowego samolotu transportowego Chase C-123 (Fairchild C-123 ”Provider”). Sta­nowisko głównego aerodynamika powierzono mu w 1950 r., wtedy też przystą­pił do pracy nad zwiększeniem nośności skrzydeł przez regulację opływu w war­stwie granicznej. W tym celu zastosował metodę polegającą na odsysaniu war­stwy granicznej na połowie rozpiętości skrzydeł i nadmuchu powietrza na dru­giej połowie rozpiętości skrzydeł. Do przeprowadzania badań w tunelu NACA zbudował model C-123 o rozpiętości 13,5 m, zaopatrzony w dwa silniki elektryczne do napędu śmigieł i dwa silniki elektryczne napędzające dmuchawy w skrzydłach do kontroli warstwy granicznej.

W 1956 r. (wg [6]- w 1958 r.) przeniół się do firmy Grumman Aircraft Engineering w Betphage (NY), gdzie był starszym aerodynamikiem. Najpierw rozwiązał problem stateczności dwusilnikowego samolotu wojskowego Grumman E-2A ”Hawkeye” z zabudowaną na nim wirującą tarczą z anteną radaru, a potem pracował nad projektami wstępnymi samolotów, min. nad projektem ”Misseleer”. W latach 1961-1964 w zakładach Grumman w Fort Worth (Texas) pracował nad projektem myśliwsko-bombowego samolotu odrzutowego General Dynamics F-111 o zmiennej geometrii skrzydeł. W 1970 r. opracował podręcznik Grumman Aerodynamical Manual. W latach 1954-1968 wykładał aerodynamikę stosowaną na uniwersy­tetach w Erie i w Princeton. W 1971 r. zaprojektował pojazd międzymiastowy, poruszający się po betonowym torze na poduszce powietrznej z prędkością 480 km/h.

W grudniu 1971 r. St. Rogalski przeszedł na emeryturę jednak współpracował nadal z firmą Grumman, jako doradca techniczny przy projektowaniu poduszkowca transportowego Grumman ”Flying Acre” o ładunku 1500 ton, przeznaczonego do wykorzystania na bezdrożach dalekiej północy. Współpracując z Ośrodkiem Badań Kosmicznych NASA, opracowywał obliczenia aerodynamiczne oraz projekty techniczne rozwiązań dla pojazdu księżycowego. Był doradcą w sprawach energetyki, w szczególności wykorzystania energii wiatru oraz płynnego wodoru do napędu silników odrzutowych.

Stanisław Rogalski był odznaczony: Złotym Krzyżem Zasługi (1932 r.), Krzyżem Kawalerskim Polonia Restituta (1937 r.), Corona D'Italia (1931 r.), Criuziero du Sol (1933 r.) i innymi. Był żonaty z Halszką Antoniną Rychterówną, siostrą inż. Władysława Rychtera, znanego specjalisty i działacza sportu samochodowego i lotniczego. Małżeństwo było bezdzietne.

Zmarł 6.11.1976 r. w Huntington (USA), a jego prochy zostały pochowane na cm. Komunalnym na Powązkach w Warszawie. Przed śmiercią przekazał swoją bibliotekę fachową do Instytutu Lotnictwa w Warszawie.

Konstrukcje:
WR-1 (RW-1), 1927, samolot sportowy.
RWD-1, 1928, samolot sportowy, turystyczny.
RWD-2, 1929, samolot sportowy, turystyczny.
RWD-3, 1930, samolot łącznikowy, sportowy.
RWD-4, 1930, samolot sportowy, turystyczny.
RWD-5, 1931, samolot sportowy, turystyczny i rajdowy.
RWD-7, 1931, samolot sportowy, rekordowy.
RWD-6, 1932, samolot sportowy, zawodniczy.
RWD-8, 1933, samolot szkolny, łącznikowy.
RWD-9, 1933, samolot sportowy, zawodniczy.
RWD-13, 1935, samolot sportowy, turystyczny, sanitarny.
RWD-14 ”Czapla” (LWS ”Czapla”), 1935, samolot obserwacyjny.
RWD-11, 1936, samolot pasażerski.
RWD-15, 1937, samolot sportowy, turystyczny i dyspozycyjny.
RWD-17, 1937, samolot szkolno-akrobacyjny oraz wodnosamolot szkolny i akrobacyjny.
RWD-18, 1939, samolot turystyczny, dyspozycyjny.
RWD-22, 1939, wodnosamolot patrolowo-torpedowy i treningowy.
THK-1, 1943, szybowiec transportowy.
THK-2 (MKEK-2), 1944, samolot akrobacyjny.
THK-4 (MKEK-6), 1945, szybowiec szkolny.
THK-5 (THK-10) (MKEK-5), 1945, samolot sanitarny, pasażerski.
THK-6, ok. 1945, projekt szybowca.
THK-7, 1945, szybowiec szkolny.
THK-8, ok. 1945, projekt szybowca szkolnego.
THK-9 (MKEK-7), 1946, szybowiec szkolny.
THK-3, 1946, szybowiec akrobacyjny.
THK-11 (MKEK-11), 1947, samolot sportowo- turystyczny.
Rogalski pojazd międzymiastowy, poruszający się po betonowym torze na poduszce powietrznej, 1971, poduszkowiec pasażerski.

Galeria

  • Stanisław Rogalski w kabinie samolotu RWD-8. (Źródło: Jan Rychter - Fotografia-  http://photo.rychter.com/).
  • Konstruktorzy lotniczy Jerzy Drzewiecki (z lewej) i Stanisław Rogalski (z prawej). (Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe. Sygnatura: 1-G-553).

Źródło:

[1] Dulęba L., Glass A. ”Samoloty RWD”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[4] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[5] ”Problemy rozwoju polskich samolotów akrobacyjnych”. Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 30 (3/2007).
[6] Kowalski T. J., Malinowski T. ”Mała encyklopedia lotników polskich”. Tomik 1. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[7] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
[8] Glass A. "Polskie skrzydła w Turcji 1936-1948". Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2023.
[9] Genç Özgür "Türk İnkilâp Tarihi Enstitüsü Türk Hava Kurumu (THK) Etimesgut Uçak Fabrikasi". Ankara Üniversitesi Türk İnkilâp Tarihi Enstitüsü. T.C. Ankara, 2018.
blog comments powered by Disqus