Rogallo lotnia, lata 1960-te

Lotnia. USA.
W latach 1960-ch F. M. Rogallo prowadził prace badawczo-rozwojowe nad różnymi konstrukcjami szybującymi, które miały transportować wypalone części rakiet kosmicznych lub kapsuły załogowe z powrotem na ziemię. (Źródło: NASA).
Francis Melvin Rogallo (ur. 1912)- syn polskiego emigranta Mateusza Rogali, Inżynier Lotnictwa i Astronautyki, pracował po II wojnie światowej nad stworzeniem prostych i w miarę tanich konstrukcji, na potrzeby ogarniętego gospodarczą recesją lotnictwa. W 1948 r. wraz ze swoją żoną Gertrudą skonstruował na bazie kwadratowego kawałka tkaniny aparat latający, który latał zarówno na uwięzi, jak i swobodnie. W 1951 r. opatentowali swój wynalazek, jednak przez 9 kolejnych lat jedynym użytkownikiem tego patentu była pewna fabryka zabawek, która produkowała na tej podstawie latawce dla dzieci.

W 1951 r. NASA rozpisało konkurs na system sprowadzania z orbity statków kosmicznych. Francis M. Rogallo wysunął projekt budowy miękkopłata w kształcie delty, łączący w sobie cechy szybowca i spadochronu. Rogallo wygrał konkurs. W 1960 r. na prace F. Rogallo zwrócił uwagę Dyrektor Techniczny NASA- Wernher von Braun, który powierzył mu kierownictwo nad programem tworzenia pół-sztywnych konstrukcji, mających transportować wypalone części rakiet kosmicznych z powrotem na ziemię. W latach 1960-tych Rogallo prowadził intensywne prace badawczo-rozwojowe nad różnymi konstrukcjami szybującymi. Największe z nich transportowały ciężary powyżej 3000 m. Tym samym byłyby również w stanie transportować kapsuły powracające z lotu na Księżyc (Program Apollo). Zadecydowano jednak o zastosowaniu tradycyjnych spadochronów, a nie konstrukcji szybujących Francis'a Rogallo. Na początku lat 1970-tych Rogallo odszedł rozczarowany na wcześniejszą emeryturę.

Chociaż jego pomysł nie został wykorzystany zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem, to szybko znalazł zastosowanie w sporcie. Rozpoczęła się niezwykła kariera nowej dyscypliny sportu- lotniarstwa. Na podstawie fotografii pół-sztywnych konstrukcji F. Rogallo młody Amerykanin Barry Hill Palmer skonstruował w 1961 r. swoją pierwszą lotnię z bambusa i celofanu. Stał się tym samym pierwszym oficjalnie uznanym lotniarzem świata. W połowie lat 1960-tych sport ten znajdował szczególnie w rejonach wybrzeży USA (Kalifornia) coraz więcej zwolenników. Ważne postacie dla tego okresu to Dave Kilbourne, bracia Bob i Chris Wills oraz Richard Miller. Ten ostatni znany jest jako twórca lotni o nazwie ”Bamboo-Butterfly”. W 1966 r. ogłosił on w pewnym magazynie lotniczym gotowość rozesłania wszystkim zainteresowanym planów budowy swojej lotni. Odzew czytelników był tak ogromny, że redakcja w przeciągu kilku dni została zalana tysiącami listów i niemal sparaliżowana. Kilbourn opracował podstawowy, obowiązujący do dziś, schemat konstrukcji szkieletu skrzydła, wyposażonego w krawędzie natarcia, kil, dźwigar, trójkątną sterownicę i maszt. Tak powstała pierwsza współczesna lotnia Standard Rogallo budowana w tysiącach egzemplarzy na całym świecie do lat 1976-1977.

W dniu 29.04.1969 r. Bill Meyes z Australii i Bill Bennet z USA wybrali jako miejsce startu do swojego pierwszego lotu szczyt góry Kościuszko w Australii. Zarówno ten dzień jak i miejsce określają narodziny nowego masowego sportu wyczynowego. Od tego momentu błyskawicznie rośnie liczba pilotów lotni. Uznano lotniarstwo za tanią i nieskrępowaną formę latania, a przede wszystkim za sport dający możliwość przeżycia naturalnego lotu, w którym pilot, pozbawiony mechanizacji i przyrządów, opiera swoje działanie w przestrzeni na ptasim instynkcie doprowadzonym do perfekcji. Niezwykły urok lotniarstwa sprawił, że liczne szkoły lotniarskie w wielu krajach pracowały na najwyższych obrotach. Za rozwojem wyczynowego latania podążają wytwórnie produkujące lotnie, które zmierzają do opracowania coraz to doskonalszych skrzydeł. W 1973 r. pojawia się nowa odmiana skrzydeł, będąca niezupełnym cylindrycznym płatem Rogallo i wykazująca lepszą doskonałość. Była nią lotnia Seagull-III, którą opracowano w wytwórni Seagull Aircraft.

Początkowo loty trwały po kilku minut i były wykonywane z niewielkich wzniesień. Pierwszym zanotowanym przez lotniarzy wyczynem był lot wykonany 6.09.1971 r. przez Dave Kilbourne'a, który na lotni ”Kilbe Kite” w okolicach San Jose (Kalifornia, USA) szybował przez 1 h 4 min. To był początek:
- 7.09.1972 r. pilot Bob Wills na ”Delta Wing” konstrukcji Bonnett'a wykonał lot, który trwał 2 h 16 min., wykonanym w okolicach Los Angeles (Kalifornia, USA),
- 7.12.1972 r. Bob Wills poprawia swój rekord do 3 h 3 min.,
- 13.04.1973 r. Toni Kolerich w kalifornijskiej miejscowości Torrance Beach na skrzydłach ”Flexi Flier” szybuje przez 3 h 9 min.,
- 15.07.1973 r. na lotni Seagull-III Pat Conniury utrzymuje się w powietrzu przez 3 h 30 min. w Torrance Beach,
- w kilka dni później Mike Mitchell także na Seagull-III w Torrey Pines uzyskuje czas 3 h 45 min.,
- 1.09.1973 r. Bob Wills na Hawajach, wykorzystując bryzę, spędza w powietrzu 5 h 6 min.,
- 3.09.1973 r. Pat Conniury na Seagull-III uzyskał w Palos Verdes czas lotu 5 h 21 min.,
- 15.09.1973 r. Bob Wills, na Hawajach na wyspie Oahu, ustanowił nowy rekord- 8 h 24 min,
- 17.03.1974 r. John Huges na lotni ”Wills Wing” uzyskał na Hawajach czas lotu 10 h 5 min., - 23.03.1974 r. Harvey Melcher, na Hawajach, osiągnął czas 20 h 47 min. Należy zaznaczyć, że taki wynik jest możliwy do uzyskania tylko na bryzie, której prądy wznoszące występujące w ciągu dnia nad lądem przenoszą się na noc nad ocean i umożliwiają pilotom wykonywanie długich lotów.

Lotniarstwo narodziło się w USA i tam znalazło najszybciej licznych zwolenników, którzy korzystając z najlepszych warunków terenowych (Kalifornia) i klimatycznych (Hawaje) mogli osiągać tak niezwykłe wyniki. Do Europy lotniarstwo dotarło z niewielkim opóźnieniem. Najszybciej rozwijało się ono w Szwajcarii, Francji, Anglii, Austrii, RFN oraz we Włoszech. W wyniku rekordów, które obrazują możliwości skrzydeł Rogallo, lotniarstwo szybko zaczęło rozwijać się i przybierać charakter dyscypliny sportowej, co przejawiało się w coraz liczniejszych imprezach sportowych organizowanych przez powstałe w wielu krajach narodowe federacje lotniarskie. Międzynarodowa Federacja Lotnicza (FAI) zwołała w Paryżu 26 i 27.09.1974 r. konferencję mającą na celu powołanie komisji lotniarskiej. Ustalono wówczas nazwę komisji: Commision Internationale de Vol Libre (CIVL). Od tego czasu lotniarstwo zostało uznane za pełnoprawną dziedzinę sportu lotniczego.

W Polsce.

Już w latach 1960-tych docierają do Polski pierwsze informacje o lotach na miękkopłatach typu Rogallo. Pierwsze próby lotu na miękkopłatach podjęte zostały z końcem lat 1960-tych. Przykładem mogą być loty ”Pterodaktyla-1” skonstruowanego przez Tadeusza Dobrocińskiego w 1967 r. Z początkiem lat 1970-tych lotniarstwo zdobywa w Polsce coraz więcej entuzjastów i staje się faktem dzięki pionierskim lotom Jerzego Lutkowskiego i Andrzeja Mądrzyka w Częstochowie oraz Jana Mirańskiego na Żarze. Sport lotniarski, uprawiany początkowo indywidualnie, szybko pozyskał wielu entuzjastów, którzy stali się pionierami w tej dziedzinie. Jednocześnie pojawiły się opracowania teoretyczne na temat miękkopłatów i skrzydeł sprężystych, poparte badaniami prowadzonymi przez doc. dr inż. Jerzego Wolfa w Instytucie Lotnictwa. Wyniki tych prac wykorzystane zostały, między innymi przy budowie lotni amerykańskich.

Pomyślne wyniki eksperymentów i możliwość umasowienia latania spowodowały, iż lotniarstwem zainteresował się szereg instytucji powołanych do kierowania w Polsce sportem lotniczym i wychowaniem. Wkrótce rolę wiodącą przejął Aeroklub Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podejmując działalność na rzecz lotniarstwa w sposób zorganizowany. Ogromną rolę w popularyzacji lotniarstwa odegrał tygodnik Skrzydlata Polska który od 1973 r. propagował jego rozwój. Na jego łamach ukazują się dokumentacje techniczne i opisy budowy lotni. Lotniarstwem zajęła się grupa studentów Politechniki Warszawskiej, która organizowała obozy szkoleniowe. Przy Aeroklubie Bydgoskim powstała pierwsza sekcja lotniarska. Żywą działalność przejawiała sekcja lotniarska Aeroklubu Bielsko-Bialskiego, której członkowie po zbudowaniu kilku lotni przeszkolili następnie dużą grupę pilotów latających dotąd na szybowcach i samolotach. Później ruch lotniarski objął niemal wszystkie aerokluby i wiele zakładów pracy, a do studentów warszawskich dołączyli studenci Politechniki Rzeszowskiej.

Lotnie Standard Rogallo budowane były w Polsce do lat 1976-1977 przez wielu lotniarzy, m.in.:
- pierwsze, w pełni udane i powtarzalne loty na lotni typu Standard Rogallo, odbył w  1973 r. z góry Żar Jan Mirański, zamieszkały w Kętach,
- pierwsze projekty lotni Grzegorza Rycaja bazowały na konstrukcji lotni Rogallo,
- bracia Andrzej i Jan Szeszko zbudowali w 1974 r.  lotnię ”Flexi”,
- w 1975 r. Witold Fortuniak i Marek Stasiak zbudowali klasyczną lotnię (Fortuniak-Stasiak-lotnia) wg koncepcji Standard Rogallo,
- w latach 1975-1976 Witold Sobieszczański zbudował serię lotni "Mona".

Konstrukcja:

Dane techniczne Rogallo Standard (wg [1]):
Rozpiętość- 7,5 m, długość po złożeniu- 5,5 m, powierzchnia nośna- 20 m2, wydłużenie- 2,8.
Masa lotni- 20 kg.
Zakres prędkości- 25-35 km/h, doskonałość max- 4.

Galeria

  • Bob i Chris Wills z USA na swoich lotniach. Bambus, taśma klejąca i celofan. Ok. 1963 r. (Źródło: archiwum).
  • Richard Miller ze swoją lotnią "Bamboo-Butterfly", 1966 r. (Źródło: archiwum).
  • Elastyczne skrzydło (lotnia) zastosowane w rakiecie. (Źródło: Modelarz nr 6/1967).
  • Ogólnopolskie zawody pilotów lotni w Jeżowie Sudeckim (4-6.06.1976 r.). Na starcie zawodnik z Aeroklubu Bydgoskiego z lotnią Standard. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 28/1976).

Źródło:

[1] Stafiej W. ”Lotniarstwo”. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1978.
[2] ”lotnie.pl- LOTNIARSTWO W POLSCE”
[3] Kibiński J. ”Lotniarstwo dla każdego”. Biblioteczka Skrzydlatej Polski. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1989.
[4] Informacje uzyskane od Lecha Pitonia.
[5] Jane’s All The World’s Aircraft 1975-1976. Jane’s Yearbooks. London 1975.

blog comments powered by Disqus