Raytheon BGM-71D TOW-2, 1981
(FF TOW, BLAAM TOW)

Przeciwpancerny kierowany pocisk rakietowy. USA.
Przeciwpancerny kierowany pocisk rakietowy Raytheon (Hughes) BGM-71C ITOW nie w każdych warunkach był w stanie przebić gruby, nachylony pod dużym kątem warstwowy pancerz czołowy kadłuba czołgów T-64, T-72 lub T-80. Wprowadzono więc dalszą modyfikację głowicy. Technologie półprzewodnikowe, jakie szybko rozwinęły się w latach 1980-tych, dały możliwość wymiany dotychczasowych, lampowych elementów na półprzewodnikowe. Umożliwiało to zmniejszenie masy układów elektronicznych pocisku, można też było usunąć jedną (z trzech) baterię elektryczną. Zachowano ten sam silnik startowy. Wprowadzono nowy silnik marszowy o większym ciągu. Powiększono ładunku głowicy z 3,90do 5,71 kg. Wzrosła zdolność do przebijania pancerza z 800 (ITOW) do 1100 mm. W nowym pocisku zastosowano ładunek główny o średnicy 149 mm, tej samej co reegza kadłuba, zniknęło charakterystyczne dla TOW i ITOW przewężenie. Równocześnie, odpowiednio do powiększenia ładunku, wydłużono sondę zapalnika- do 149 mm. Nowa głowica bojowa została oznaczona M207-E2.

Opracowanie pocisku, który ze względu na daleko idące zmiany konstrukcyjne nazwano TOW-2 (oznaczenie US Army- BGM-71D) zakończono w 1981 r., równolegle z zakończeniem prób ITOW. Pomyślne wyniki prób skłoniły do szybkiego zatwierdzenia TOW-2 do produkcji, już w końcu listopada 1981 r. TOW-2 miały być nie tylko produkowane od podstaw, ale też do tego standardu miały być doprowadzone pozostające w uzbrojeniu BGM-71A, nazywane teraz Basic TOW. Wprowadzenie układów półprzewodnikowych spowodowało zwiększenie niezawodności, a przede wszystkim prawdopodobieństwa trafienia. W tylnej części pocisku, obok sygnalizatora ksenonowego, wprowadzono też sygnalizator pracujący w zakresie światła podczerwonego. Współpracował on z urządzeniami C-NITE, wprowadzonymi na śmigłowcach Bell AH-1F. C-NITE składa się głównie z termowizora I generacji, zamontowanego pod przednią częścią kadłuba AH-1F, wraz z urządzeniem optycznym i dalmierzem laserowym. C-NITE umożliwia nie tylko prowadzenie obserwacji w nocy lub przy ograniczonej widoczności (także poprzez dym na polu walki), ale także może naprowadzać pociski BGM-71D TOW-2, śledząc je dzięki nowemu sygnalizatorowi podczerwonemu. Dało to możliwość strzelania przy częściowo ograniczonej widzialności, przy niepełnej widzialności celu. W latach 1988-1990 zmodernizowano do standardu C-NITE ok. 500 śmigłowców AH-1F.

Podobną możliwość odpalania pocisków TOW-2 przy ograniczonej widzialności otrzymały też wyrzutnie naziemne. W końcu lat 1980-tych podjęto program modernizacji urządzenia do obserwacji w podczerwieni AN/TAS-4 do standardu AN/TAS-4A. Było ono teraz wykorzystywane nie tylko przez operatora do śledzenia celu, ale także przez układ kierowania pocisku, do automatycznego śledzenia pocisku, niewidocznego dla układu optycznego. Dawało to możliwość użycia pocisków TOW-2 przy częściowo ograniczonej widzialności (dym, zamglenie), w dzień i w nocy. Pociski TOW-2 znalazły się na uzbrojeniu wozów bojowych M2 ”Bradley” i rozpoznawczych M3. Oba pojazdy wyposażono w podwójną wyrzutnię z boku wieży i zestaw kierowania, umożliwiający prowadzenie ognia w dzień i w nocy. Zapas pocisków w M2 wynosił 7, a w M3- 12 egz. Wozy bojowe M2/3 od razu wyposażono w TOW-2 (półprzewodnikowe układy kierowania na wyrzutni), a starsze M901 zmodernizowano do wersji M901A1, także zastępując bloki lampowe półprzewodnikowymi. Rozmieszczenie ”Bradleyów” rozpoczęło się w Europie we wrześniu 1983 r., a w październiku ruszyła modernizacja wyrzutni M901 i przenośnych w dywizjach piechoty. Proces wprowadzania zestawów dostosowanych do współpracy z pociskami TOW-2 trwał do 1987 r.

W połowie lat 1980-tych sowieckie czołgi zaczęły otrzymywać pancerz reaktywny I generacji. Obłożono je kostkami wybuchowymi, zamontowanymi na przedzie i bokach kadłuba oraz wokół wieży. Wybuch trafionej kostki zakłócał strumień kumulacyjny, czyniąc kumulacyjne głowice bojowe ppk nieskutecznymi. W grudniu 1985 r. został podjęty program budowy dwóch nowych typów pocisków. Postanowiono prowadzić pracę dwutorowo- opracować głowicę do zwykłego pocisku, zdolną do penetracji pancerza reaktywnego ( BGM-71E TOW-2A) oraz opracować nowy pocisk, atakujący cel z góry, tam gdzie jego opancerzenie jest najsłabsze, często nie ma tam też kostek pancerza reaktywnego (BGM-71F TOW-2B).

W wersji BGM-71E TOW-2A zastosowano głowicę (oznaczoną M207-E5), zdolną do penetracji pancerza reaktywnego. Rozwiązaniem problemu było wcześniejsze zdetonowanie pancerza reaktywnego, przed trafieniem w to miejsce strumieniem ładunku głównego. Sondę pocisku wydłużono i zamontowano w niej niewielki ładunek wybuchowy- prekursor, wywołujący eksplozję kostki pancerza reaktywnego na ułamek sekundy przed detonacją właściwej głowicy. Masa materiału wybuchowego LX-14 wzrosła do 6,03 kg, z czego 0,45 kg przypadało na ładunek prekursora. Głowica bojowa, zdolna była do penetracji pancerza zasadniczego o grubości do 1100 mm, chronionego kostkami pancerza reaktywnego. W pocisku wprowadzono też cyfrowe układy elektroniczne, podnoszące precyzję układu kierowania. Wzrosło więc prawdopodobieństwo trafienia celu. Produkcja pocisku BGM-71E TOW-2A została podjęta w kwietniu 1987 r. i w połowie tego roku rozpoczęło się wprowadzanie nowego uzbrojenia do pododdziałów US Army. TOW-2A był produkowany do lutego 1999 r., kiedy wobec zrealizowania bieżących zamówień została na krótko przerwana. Ponownie podjęto ją na przełomie lat 1999/2000. Obecnie TOW-2A pozostaje podstawowym typem pocisku ppanc., używanego przez pododdziały US Army i US Marine Corps.

W 1987 r. podjęto opracowanie kolejnej wersji BGM-71F TOW-2B, mającej uzupełnić TOW-2A. W wersji tej postanowiono atakować pancerz czołgu z góry, w miejscu, gdzie jest on najsłabszy. W tym celu pocisk leciał nie po linii celowania, ale na wysokości ok. 4 m ponad nią, nadlatując nad czołg na wysokości ok. 2 m. Specjalny czujnik magnetyczny, w połączeniu z ustawionym pionowo dalmierzem laserowym (używanym też w charakterze wysokościomierza) określał moment przelotu pocisku nad celem. W tym momencie następuje wystrzelenie kolejno dwóch, samoformowalnych ładunków kumulacyjnych, trafiających w krótkim odstępie czasu w ten sam punkt. Głowica ta jest najskuteczniejsza ze wszystkich, stosowanych w pociskach TOW. BGM-71F TOW-2B nie wyparł jednak wersji BGM-71E TOW-2A z dwóch powodów. Po pierwsze jest od niego droższy, a nie zawsze konieczne jest jego stosowanie. Drugi powód to fakt, że w silnie pofałdowanym terenie mógł być mniej efektywny. Jest to niezwykle skuteczna broń, mogąca niszczyć każdy rodzaj nowoczesnego pancerza, chronionego kostkami pancerza reaktywnego. Pocisk BGM-71F TOW-2B wszedł do produkcji w 1991 r. i może być stosowany zamiennie z BGM-71E TOW-2A, w zależności od sytuacji bojowej. TOW-2B był dostarczany do US Army i US Marinę Corps, a także nielicznym (w przypadku tej wersji) odbiorcom zagranicznym. Do 2000 r. zezwolono na jego eksport do państw NATO oraz do ośmiu innych państw (w tym do Izraela, Australii, Korei Południowej, Arabii Saudyjskiej i Kuwejtu).

W 1990 r. zaczęto realizować TOW Sight Improvement Program (TSIP). Miał on na celu opracowanie termowizyjnych urządzeń obserwacyjnych i śledzących o wysokiej czułości, które w konsekwencji miały doprowadzić do zbudowania odmiany TOW, mogącej razić cele przy całkowitym braku ich widzialności. Program TSIP miał więc na celu podniesienie możliwości systemu TOW w walce z czołgami. Jednak w momencie, kiedy został on podjęty Zimna Wojna stopniowo wygasała i US Army zaczęła transformacje zmierzającą do dostosowania jej do nowej strategii bezpieczeństwa narodowego. Dlatego w 1991 r. podjęto nieco mniej zaawansowany technologicznie program ITAS- Improved Target Acquisition System (zmodernizowany system wyszukiwania celów). Był on przeznaczony głównie dla pododdziałów lekkiej piechoty, przystosowanych do działań w ramach misji pokojowych i w konfliktach małej intensywności, w różnych warunkach klimatycznych. W ramach programu ITAS na wyrzutniach TOW zamontowano termowizor II generacji, umożliwiający wykrywanie celów i ich ręczne śledzenie bez ich wzrokowej widzialności. System współpracuje z bezpiecznym dla oczu dalmierzem laserowym. Dzięki ITAS stało się możliwe prowadzenie ognia przy jeszcze gorszej widzialności, niż z wykorzystaniem AN/TAS-4A. Począwszy od 1994 r. opracowaniem ITAS zajmowała się firma Texas Instruments (przejęta w styczniu 1997 r. przez koncern Raytheon). Dostawy urządzeń rozpoczęły się w 1996 r.

Firma Raytheon podjęła opracowanie głowicy samonaprowadzającej, dostosowanej do zamontowania w nowej wersji pocisku TOW, nazwanej roboczo FF TOW (Fire & Forget TOW- czyli odpal i zapomnij). Nowa głowica samonaprowadzająca musi być zamontowana w przedniej części pocisku, więc jedynie TOW-2B nie wymaga większych zmian konstrukcyjnych i ta wersja pocisku została wykorzystana do stworzenia modelu FF TOW. W 2000 r. Raytheon otrzymał kontrakt na opracowanie FF TOW w latach 2000-2004, z dostawą pierwszych pocisków w 2003 r. Pocisk miał mieć zasięg zwiększony do 5 km i być stosowany w połączeniu z wyrzutniami wyposażonymi w system ITAS. System ten służy do wykrycia i śledzenia celu przy ograniczonej widzialności. Po wskazaniu celu, naprowadzana jest na niego oś głowicy termowizyjnej pocisku. Po odpaleniu pocisk automatycznie kieruje się na wskazany obiekt, śledząc także poruszające się cele. Z chwilą odpalenia operator nie musi się już zajmować pociskiem, może przeładować wyrzutnię i poszukać kolejnego celu. Dzięki temu znacznie wzrosła szybkostrzelność zestawu.

Do precyzyjnego niszczenia umocnień stałych i improwizowanych w konfliktach o małej intensywności, wobec konieczności uniknięcia przypadkowych, nieporządanych strat ludności cywilnej i jej mienia, opracowano wersję TOW BLAAM- Bunkers, Light Armor, And Masonry (bunkry, lekkie pojazdy opancerzone i zgrupowania siły żywej). Wersja BLAAM TOW została opracowana bez zmiany zasadniczych elementów pocisku, wymieniono jedynie kumulacyjną głowicę bojową na odłamkowo-burzącą. Głowica składa się z dwóch elementów- przeciwbetonowego, wyrywającego dziurę w atakowanej ścianie bunkra i z wstrzeliwanego do środka granatu odłamkowo-burzącego, rażącego wnętrze bunkra.

Przeciwpancerne pociski rakietowe TOW były masowo stosowane w operacji Pustynna Burza. Łącznie w toku operacji odpalono blisko 3000 pocisków TOW-2A, które zniszczyły ponad 2500 celi, głównie czołgów i transporterów opancerzonych, a także innych pojazdów, środków plot i artyleryjskich. Niszczono też bunkry, umocnienia, punkty ogniowe, a nawet pojedyncze wyrzutnie R-300.

Pociski TOW-2 zostały wyeksportowane do:
- Arabii Saudyjskiej- w grudniu 2009 r. złożono wniosek o zgodę na sprzedaż 2742 ppk TOW-2 przeznaczonych dla Saudyjskiej Gwardii Narodowej,
- Australii,
- Izraela,
- Korei Południowej,
- Kuwejtu.

W Polsce.

Przeciwpancerne kierowane pociski rakietowe Raytheon BGM-71 TOW-2 były również oferowane dla Wojska Polskiego.

Konstrukcja:
Pocisk BGMBGM-71D TOW-2 składał się z:
- części przedniej, w której umieszczona była głowica bojowa M207-E2. Kumulacyjna głowica bojowa posiadała masę 35,71 kg. Zapalnik uderzeniowy został przeniesiony do przodu i zamontowany na specjalnej sondzie o długości 149 mm,
- części środkowej zawierającej układ odbioru i przetwarzania komend sterowania, silnik marszowy,
- części tylnej z silnikiem startowym, serwomechanizmami układu sterowania, ksenonowe źródło światła, sygnalizator pracujący w zakresie światła podczerwonego o dużej długości, dwóch bębnów z kablami sterowania.

Pocisk BGM-71E TOW-2A składał się z:
- części przedniej, w której umieszczona była głowica bojowa M207-E5. Sondę pocisku wydłużono i zamontowano w niej niewielki ładunek wybuchowy- prekursor z zapalnikiem. Masa materiału wybuchowego wzrosła do 6,03 kg, z czego 0,45 kg przypadało na ładunek prekursora. W głowicy znajdował się ładunek zasadniczy z zapalnikiem z opóźniaczem,
- części środkowej zawierającej układ odbioru i przetwarzania komend sterowania, silnik marszowy, żyroskop, powierzchnie ustateczniające,
- części tylnej z silnikiem startowym, powierzchniami sterowymi, serwomechanizmami układu sterowania, ksenonowym źródłem światła, sygnalizatorem termicznym (pracującym w zakresie światła podczerwonego o dużej długości), układem elektronicznym sygnalizatora, dwóch bębnów z kablami sterowania.

Pocisk BGM-71F TOW-2B składał się z:
- części przedniej, w której umieszczona była głowica bojowa. Z przodu znajdował się czujnik magnetyczny celu wraz z ustawionym pionowo dalmierzem laserowym, następnie znajdowały się dwa, samoformowalne ładunki kumulacyjne o masie 2,36 kg każdy,
- części środkowej zawierającej silnik marszowy, żyroskop, powierzchnie ustateczniające,
- części tylnej z silnikiem startowym, powierzchniami sterowymi, serwomechanizmami układu sterowania, ksenonowym źródłem światła, sygnalizatorem termicznym (pracującym w zakresie światła podczerwonego o dużej długości), blokiem elektroniki cyfrowej, dwóch bębnów z kablami sterowania.

W wersji BLAAM TOW wymieniono kumulacyjną głowicę bojową na odłamkowo-burzącą, która składa się z dwóch elementów- przeciwbetonowego, wyrywającego dziurę w atakowanej ścianie bunkra i z wstrzeliwanego do środka granatu odłamkowo-burzącego, rażącego wnętrze bunkra.

Dane techniczne BGM-71D TOW-2 (wg [1]):
Średnica głowicy bojowej- 149 mm, średnica środkowej i tylnej część pocisku- 149 mm.
Prędkość startowa- ok. 70 m/s, prędkość marszowa początkowa- ok. 330 m/s, zasięg- 3750 m, czas lotu na max odległość- 20", przebijalność pancerza- 1100 mm.

Źródło:

[1] Rybak E. F., Gruszczyński J. ”Pociski przeciwpancerne TOW”. Nowa Technika Wojskowa nr 8 i 9/2000.
[2] (AR) ”TOW dla Arabii Saudyjskiej”. Nowa Technika Wojskowa nr 2/2010.
blog comments powered by Disqus