Raytheon MIM-104 "Patriot", 1969

Przeciwlotniczy i przeciwrakietowy system rakietowy. USA.
Wyrzutnia przeciwlotniczego i przeciwrakietowego zestawu rakietowego Raytheon MIM-104 ”Patriot”. (Źródło: Department of Defense ).
Wersja przeciwlotniczego zestawu rakietowego ”Patriot” PAC-3 występuje w kilku odmianach. Zamieszane powoduje fakt, że oznaczenie PAC-3 stosuje się zarówno w odniesieniu do całego zestawu z radiolokatorem AN/MPQ-63, jak i w odniesieniu do pocisku przeciwrakietowego, który formalnie nosi oznaczenie Lockheed Martin MIM-104F ”Patriot” PAC-3,ale powszechnie i całkiem oficjalnie stosuję się nazwę ”Patriot” PAC-3. W US Army używa się określeń ”Patriot” PAC-3 system (w odniesieniu do całego pzr) lub ”Patriot” PAC-3 missile (tylko w odniesieniu do pocisku). W pzr ”Patriot” PAC-3 można stosować zarówno pociski PAC-2, jak i PAC-3, ale pzr ”Patriot” PAC-2 ma jedynie zdolność do współpracy z pociskami PAC-2 (i starszymi).

Pocisk rakietowy MIM-104F ”Patriot” PAC-3 jako jedyny pochodzi z firmy Lockheed Martin, a nie z firmy Raytheon, jak pozostałe typy rakiet przeciwlotniczych i stacja radiolokacyjna kierowania ogniem. Pocisk był opracowywany w firmie Martin Marietta, począwszy od 1992 r., w ramach programu ERINT. Jego rozmiary są znacznie mniejsze, niż typowego pocisku Raytheon MIM-104 ”Patriot”. Masa startowa pocisku PAC-3 wynosi zaledwie 320 kg, zaś PAC-2- 900 kg. Dzięki temu na jednej prowadnicy wyrzutni M901 pzr ”Patriot” można zamontować czteropak z czterema pociskami PAC-3 lub pojedynczy kontener z pociskiem PAC-2. W ten sposób na wyrzutni może się znaleźć dowolna kombinacja pocisków PAC-2 i PAC-3 w układzie 4+0,3+4,2+8,1+12 lub 0-16. Ponieważ pocisk PAC-3 jest zoptymalizowany do zwalczania rakiet balistycznych przeciwnika, to nie zastąpił on rakiet PAC-2, lecz je uzupełnił. W praktyce baterie ”Patriot” używają kombinacji obu typów pocisków, ładując wyrzutnie w sposób mieszany, według ustalonych norm dla różnych typów zagrożeń oraz rodzaju bronionego obiektu.

Producentem pocisku MIM-104F ”Patriot” PAC-3 jest firma Lockheed Martin Integrated System (dawniej był to zakład Martin Marietta). Pocisk nie ma głowicy bojowej, niszczy cel wyłącznie energią kinetyczną, inaczej niż w przypadku pocisku PAC-2, dysponującego odłamkowo-burzącą głowicą bojową z zapalnikiem zbliżeniowym. Inny jest też układ naprowadzania- zamiast półaktywnego radiolokacyjnego ze śledzeniem celu przez pocisk (metoda TVM), wprowadzono typowy aktywny radiolokacyjny system samonaprowadzania, wykorzystujący radiolokator pracujący w zakresie milimetrowym. Ponieważ zwykłe sterowanie przy pomocy sterów aerodynamicznych było mało skuteczne w celu ustawienia pocisku na trajektorii zwalczanego pocisku balistycznego, w pocisku ”Patriot” PAC-3 zastosowano zestaw bocznych silniczków rakietowych montowany w przedniej części pocisku.

Pocisk ”Patriot” PAC-3 rozpoczął próby wojskowe w 2001 r. W pierwszej połowie 2002 r. pojawiły się trudności z układem naprowadzania i sterowania pocisku, ale ostatecznie je pokonano i z początkiem 2003 r. PAC-3 osiągnął gotowość bojową w pzr ”Patriot” PAC-3 (z radiolokatorem AN/MPQ-65). W marcu 2003 r., w czasie operacji Iraqi Freedom, po raz pierwszy odpalono pocisk ”Patriot” PAC-3 w działaniach wojennych, niszcząc iracki pocisk typu ”Łuna-M”, odpalony w kierunku wojsk 3. Dywizji Piechoty, które prowadziły walki w rejonie An Nasariyah.

Nowy pocisk to tylko część modernizacji pzr ”Patriot” PAC-3. W pierwszej fazie modernizacji PAC-3 Configuration 1 (w linii od 1995 r.), wprowadzono zmiany w wyposażeniu stacji kierowania Engagement Control Station, nowy impulsowo-dopplerowski generator nadajnika i procesor radaru oraz pocisk MIM-104D GEM. W PAC-3 Configuration 2 (w linii od 1996 r.) wprowadzono nowy system łączności oraz system JTIDS (Joint Tactical Information Distribution System) pracujący w formacie Link-16, a także drobne modernizacje radiolokatora, zmierzające do poprawy wykrywania celów o małej skutecznej powierzchni odbicia radiolokacyjnego. Nowe oprogramowanie zapewnia zwalczanie celów balistycznych na maksymalnie możliwej wysokości. W wersji PAC-3 Configuration 3 wprowadzonej do uzbrojenia w 1999 r. przeprowadzono głębszą modernizację radiolokatora. Stacja pozwala na efektywną i jednoczesną pracę na zakresie poszukiwania celów balistycznych i aerodynamicznych. Wzrosły też możliwości radaru w zakresie ilości śledzonych (i zwalczanych w tym samym czasie) celów oraz poprawiono rozdzielczość radaru do tego stopnia, że można odróżnić samolot z podwieszeniami zewnętrznymi od samolotu w konfiguracji gładkiej. Podobnie jest w przypadku celów balistycznych, istnieje bowiem możliwość odróżniania rzeczywistych głowic od dipoli zakłócających i prostych pułapek-imitatorów głowic. Nowy radiolokator został oznaczony AN/MPQ-65. Do 2008 r. do standardu tego zmodernizowano 70 radarów AN/MPQ-53, w większości pozostających w służbie US Army, ale także dla niektórych odbiorców zagranicznych. Radiolokatory AN/MPQ-65 zostały dostarczone wraz z systemem ”Patriot” do Grecji.

Aby utrzymać dotychczasowe możliwości w zakresie zwalczania celów balistycznych, do uzbrojenia pzr ”Patriot” wprowadzono też nowe pociski ”Patriot” PAC-2, opracowane przez firmę Raytheon:
- MIM-104D (lub PAC-2/GEM)- to rozwój MIM-104C z poprawionym układem kierowania. Ma on układ naprowadzania o większych osiągach, szczególnie w zakresie zwalczania celów o małej skutecznej powierzchni odbicia radiolokacyjnego, a także poprawiony zapalnik do zwalczania celów balistycznych. Wszedł do produkcji w 1994 r. MIM-104D pozwolił na podjęcie zwalczania celów trudnowykrywalnych, takich jak samoloty z elementami technologii stealth, a także pocisków manewrujących i małych bezpilotowców,
- MIM-104E (lub PAC-2/GEM+)- do wersji tej modernizuje pociski PAC-2 (MIM-104C/MIM-104D), poprzez zamontowanie nowej przedniej części pocisku. Jest ona wyposażona w nowy odbiornik radiolokacyjny o wysokiej czułości, a dodatkowo montuje się też w pocisku nowy zapalnik zbliżeniowy. Pierwszy pocisk MIM-104E został dostarczony US Army w listopadzie 2002 r.

W 2008 r. firma Lockheed Martin prowadziła prace nad wersją rozwojową pocisku PAC-3, która otrzymała oznaczenie PAC-3 MSE. Jednym z założeń zdefiniowanym dla niego było uzyskanie wzrostu zasięgu w stosunku do PAC-3 o co najmniej 50% i zwiększenie zwrotności w fazie przechwycenia celu. Pociski rakietowe PAC-3 MSE zostały wybrane w charakterze zasadniczego środka ogniowego, rozwijanego od kilku lat, amerykańsko-europejskiego przeciwlotniczego systemu rakietowego MEADS.

Przeciwlotnicze zestawy rakietowe ”Patriot” weszły na uzbrojenie wielu państw:
- Grecja,
- Korea Południowa- otrzyma 48 wyrzutni odkupionych od RFN. W grudniu 2009 r. podpisano kontrakt z firmą Raytheon na ich modernizację,
- Niemcy- 48 wyrzutni rakietowych ”Patriot” sprzedano do Korei Południowej, - Zjednoczone Emiraty Arabskie- w 2008 r. Raytheon Company otrzymał kontrakt na dostarczenie systemu przeciwlotniczego i przeciwrakietowego ”Patriot”. Strona amerykańska wyraziła zgodę na sprzedaż systemu w najnowszej wersji ”Patriot” Configuration 3 z pociskami dwóch rodzajów: PAC-2 GEM-T oraz PAC-3 MSE/ERINT. Nie podano liczby wyrzutni ani pocisków, które mają otrzymać ZEA.

W Polsce.
Na początku lat 2000-nych przewidywano wyposażenie Wojsk Obrony Przeciwlotniczej w sprzęt rakietowy nowej generacji, mogący zwalczać rakiety balistyczne, pociski samosterujące i bezpilotowe aparaty latające. W 2004 r. Szefostwo Wojsk OPL, biorąc pod uwagę potrzeby narodowego jednolitego systemu OP oraz uwzględniając założenia doktrynalne Sojuszu, analizowało możliwości pozyskania nowych zestawów rakietowych. Rozpatrywano m.in. zestawy rakietowe Raytheon ”Patriot” (w miejsce zestawów 3M8 Krug) i Kongsberg NASAMS.

W 2007 r. padła propozycja, aby w zamian za wyrażenie zgody na rozmieszczenie na terytorium Polski wyrzutni rakiet amerykańskiego ograniczonego systemu obrony przeciwrakietowej, strona polska otrzymała na korzystnych warunkach przeciwlotnicze/przeciwrakietowe zestawy rakietowe ”Patriot” PAC-3.

Jednym z punktów podpisanej 20.08.2008 r. polsko-amerykańskiej umowy o instalacji w Polsce bazy pocisków przechwytujących systemu GMD, jest stałe stacjonowanie na terenie Polski jednej baterii pzr Raytheon ”Patriot”, należącej do US Army. Bateria, całkowicie utrzymywana i obsadzona przez żołnierzy amerykańskich, ma znaleźć się jednak pod polskim dowództwem i ma stanąć we wskazanym przez stronę polską miejscu. Nie będzie to więc pododdział OPL bazy pocisków GMD, lecz element systemu obrony powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej.

Konstrukcja pocisku rakietowego Raytheon MIM-104 ”Patriot” PAC-2:
Jednostopniowy pocisk rakietowy.
Napęd- silnik rakietowy na stały materiał pędny firmy Thiokol.
Głowica bojowa odłamkowo-burząca z zapalnikiem zbliżeniowym.
Układ naprowadzania- półaktywny radiolokacyjny ze śledzeniem celu przez pocisk (metoda TVM).

Konstrukcja pocisku rakietowego Lockheed Martin MIM-104F ”Patriot” PAC-3:
Jednostopniowy pocisk rakietowy.
Napęd- silnik rakietowy na stały materiał pędny firmy Thiokol.
Pocisk nie ma głowicy bojowej, niszczy cel wyłącznie energią kinetyczną.
Układ naprowadzania- aktywny radiolokacyjny system samonaprowadzania, wykorzystujący radiolokator pracujący w zakresie milimetrowym.
Sterowanie- w postaci zestawu bocznych silniczków rakietowych zamontowanego w przedniej części pocisku, oznaczony jako ACM (Attitude Control Motor- silnik do sterowania zachowaniem się rakiety).

Dane techniczne pocisku rakietowego Lockheed Martin MIM-104F ”Patriot” PAC-3 (wg [6]):
Długość wynosi 5,31 m, średnica kadłuba - 0,41 m, rozpiętość stateczników- 0,84 m.
Masa startowa- 900 kg.

Dane techniczne pocisku rakietowego Lockheed Martin MIM-104F ”Patriot” PAC-3 (wg [6]):
Długość wynosi 5,2 m, średnica kadłuba - 0,25 m, rozpiętość stateczników- 0,51 m.
Masa startowa- 320 kg.

Galeria

  • Stacja radiolokacyjna AN MPQ 53 zestawu Raytheon MIM-104 "Patriot". (Źródło: Department of Defense ).
  • Start rakiety Raytheon MIM-104A/B "Patriot". (Źródło: Department of Defense ).

Źródło:

[1] Gruszczyński J. Fiszer M. ”Amerykańska obrona przeciwrakietowa a sprawa polska”. Lotnictwo nr 3/2007.
[2] Kąkolewski K., Ćwiek M., Laskowski P. ”Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej 5 lat w NATO”. Lotnictwo nr 7/2004.
[3] Zawadzki W. ”Mniejsze i nowocześniejsze-WLOP 2003”. Lotnictwo nr 1/2003.
[4] (TK) ”Patrioty dla ZEA”. Nowa Technika Wojskowa 1/2009.
[5] (AR) ”Modernizacja koreańskich Patriotów”. Nowa Technika Wojskowa 1/2010.
[6] Fiszer M. Gruszczyński J. ”Patriot- najbardziej znany w Polsce system przeciwlotniczy”. Nowa Technika Wojskowa 9/2008.
[7] Gyurösi M. ”Nowości obrony przeciwlotniczej AD 2008”. Nowa Technika Wojskowa nr 8/2008.
blog comments powered by Disqus