S-24 (ARS-240) "Buran", 1958
Niekierowany pocisk rakietowy S-24 został skonstruowany pod oznaczeniem ARS-240 i testowany był od 1958 r. Projekt został opracowany w Moskiewskim Instytucie Techniki Cieplnej (MIT). Uwzględniono w nim doświadczenia zdobyte podczas eksploatacji niekierowanych pocisków rakietowych S-16 (kal. 160 mm, ARS-160 ), S-19 (190 mm, TRS-190) i S-21 (210 mm, ARS-212), stosowanych w samolotach Mikojan MiG-17 i Mikojan MiG-19PM/S. S-24 jest ciężką rakietą przeznaczoną do zwalczania umocnionych obiektów punktowych, zdolną do przebicia 2 m warstwy ziemi lub 0,8- 1 m warstwy żelbetonu. Rakieta miała być uzbrojeniem naddźwiękowego samolotu Suchoj Su-7B ale uzbrojono weń także samoloty Mikojan MiG-21. Został przyjęty na uzbrojenie jako S-24A ”Buran” i był produkowany od 1960 r.
”Buran” okazał się bronią tanią i niezwykle skuteczną- jest powszechnie używany przez lotnictwo rosyjskie i wiele krajach użytkujących samoloty produkcji radzieckiej. Przenosi on głowicę bojową o masie 123 kg i zawierającą 25,4 kg materiału wybuchowego i rozpadającą się w chwili wybuchu na ok. 4000 odłamków. Do S-24 stosuje się głowicę odłamkowo- burzącą, jeżeli zapalnik nastawiony był na wybuch natychmiastowy to głównym czynnikiem rażenia są odłamki, jeśli natomiast zapalnik nastawiono na niewielką lub dużą zwłokę- to głównym czynnikiem rażenia jest odpowiednio odłamkowo- burzące lub burzące działanie ładunku głowicy po przebiciu przeszkody.
Npr S-24 przeznaczony jest do niszczenia celów o dużym znaczeniu w działaniach taktycznych lotnictwa, jak: stanowiska wyrzutni pocisków taktycznych i operacyjno- taktycznych, wozy bojowe, lądowe oraz morskie i rzeczne środki transportowo- desantowe, przeprawy, a także sprzęt bojowy i ludzie rozmieszczeni w ukryciach, umocnieniach i punktach dowodzenia. Pocisk może być przenoszony i odpalany z małej i średniej wysokości, z samolotu lecącego tylko z prędkością poddźwiękową.
Stosowany początkowo w silniku rakietowym proch RSI-60 powodował po odpaleniu silne zabrudzenia oszklenia kabiny i zastąpiono go prochem BN-K- tak powstał w 1962 r. pocisk S-24B. Pocisk miał znakomitą opinię, dotyczącą skuteczności. Za jego jedyną wadę jest uznawany niewielki zasięg, wynoszący ok. 3 km przy odpaleniu podczas nurkowania pod kątem ok. 30°, przez co samolot jest narażony na ogień nawet małokalibrowej broni przeciwlotniczej.
Niekierowane pociski rakietowe S-24 znalazły się w lotniczych arsenałach państw, które należały do Układu Warszawskiego i użytkowały samoloty Suchoj Su-22, Suchoj Su-24, Suchoj Su-25, Mikojan MiG-27 oraz Mikojan MiG-29 różnych wersji. W zależności od typu samolotu, można uzbroić go w 4 pociski (Mikojan MiG-21, Mikojan MiG-23, Mikojan MiG-27, Jakowlew Jak-38, Suchoj Su-7, Suchoj Su-24), 6 (Suchoj Su-17/Su-20/Su-22) lub 8 (Suchoj Su-25, Suchoj Su-39), zawsze parami na belkach leżących po przeciwnych stronach osi podłużnej samolotu. Podwiesza się je na wyrzutniach szynowych typu APU-12 lub nowszych- APU-68. Na samolocie Su-22 podczas szkolenia bojowego dopuszczalne jest podwieszenie tylko jednego pocisku S-24 i jednej pustej wyrzutni APU-68. Ponadto npr S-24 mogą być stosowane w wariantach mieszanych z innymi środkami bojowymi, np. bombami różnego wagomiaru. Standardowo na Su-22, w wariancie bojowym, podwiesza się 1/2 x S-24.2/4 x bomby o ciężarze 100 - 500 kg oraz 2 x zbiorniki paliwa 800 I.
Dopiero prawie 50 lat po opracowaniu S-24 zaproponowano jej radykalną modernizację i przekształcenie w rakietę kierowaną. Powstała w ten sposób wersja S-24BM. Wybrano dla niej kombinowane naprowadzanie za pomocą układu bezwładnościowego, wspomaganego przez samonaprowadzanie radiolokacyjne lub termowizyjne. Do przedniej części rakiety został dołączony moduł kierowania o długości ok. 80 cm i masie 45 kg, w którym znajduje się aparatura naprowadzania oraz napędy czterech sterów. Moduł ma się nadawać do dołączania do wcześniej wyprodukowanych rakiet nawet w warunkach polowych. Niezmieniona pozostanie głowica bojowa, jedynie jej zapalnik będzie nowy. Do odpalania mają służyć te same, choć zmodyfikowane, wyrzutnie co dla S-24B- APU-68UM lub starsze PU-12-40. Modernizacja ma na celu przede wszystkim zwiększenie celności, dzięki czemu wzrośnie jeszcze bardziej skuteczność rakiety. Możliwe będzie także rażenie celów małowymiarowych, a także poruszających się. Precyzyjne naprowadzanie ma umożliwić także odpalanie rakiety z większej odległości od celu, w tym po trajektorii balistycznej. Po starcie pocisk wznosić się będzie na maksymalną możliwą wysokość, a potem opadać, wykorzystując jako powierzchnie nośne stabilizatory i stery (lot aerobalistyczny).
Rakiety S-24BM miały stać się uzbrojeniem nowych rosyjskich samolotów: Suchoj Su-25TM, Suchoj Su-27KUB/Su-30M/Su-33/Su-34/Su-35, Mikojan MiG-29K, Mikojan MiG-29SMT i Mikojan MiG-31BM oraz śmigłowców Mil Mi-24. W wersji eksportowej- S-24BME- rakieta miała być odpalana także ze starszych maszyn.
Informację o nowej konstrukcji przedstawiła, w sierpniu 2008 r. podczas Międzynarodowej Wystawy Uzbrojenia Wojsk Lądowych w Moskwie, Briańska Fabryka Chemiczna im. 50-lecia ZSRR- producent pocisków S-24. Podobno prace trwały od 2006 r. i do 2008 r. zrealizowano program prób wstępnych. Twórcą pakietu modernizacyjnego miał być Moskiewski Instytut Techniki Cieplnej (MIT).
W Polsce.
Niekierowane pociski rakietowe S-24 ”Buran” znajdują się na uzbrojeniu samolotów myśliwskich i myśliwsko-bombowych.
Konstrukcja:
Rakieta jest stabilizowana obrotowo- w locie wykonuje 400 obr./min.
Głowica bojowa o średnicy zewnętrznej 240 mm i masie 123 kg, zawiera 25,4 kg materiału wybuchowego. Wykonana w postaci grubościennego odlewu, rozpada się w chwili wybuchu na ok. 4000 odłamków. Wybuch inicjuje zapalnik uderzeniowy W-24A lub zbliżeniowy RW-24 Żuk.
Silnik zawiera siedem lasek prochowych, posiada ciąg 7700 kG. Czas pracy- 1,1 s. Ilość dysz wylotowych- 6, kąt zamocowania dysz wylotowych- 1,30°.
Pocisk po wyjęciu z opakowania transportowego, przygotowaniu, podwieszeniu na samolocie oraz uzbrojeniu w zapalnik uderzeniowy, gotowy jest do użycia bojowego.
Wersja kierowana S-24BM powstała w wyniku modernizacji rakiety S-24B. Do przedniej części rakiety S-24B został dołączony moduł kierowania o długości ok. 80 cm i masie 45 kg, w którym znajduje się aparatura naprowadzania oraz napędy czterech sterów. Zastosowano kombinowane naprowadzanie za pomocą układu bezwładnościowego, wspomaganego przez samonaprowadzanie radiolokacyjne lub termowizyjne.
Dane techniczne S-24B (wg [4]):
Kaliber- 240 mm, długość- 2220 mm, rozpiętość statecznika- 600 mm.
Masa pocisku- 235,3 ± 3 kg, masa głowicy bojowej- 123,4 kg.
Prędkość max- 540 (wg [1]- 400) m/s, zasięg przy odpaleniu podczas nurkowania pod kątem ok. 30°- ok. 3 km.
Dane techniczne S-24BM (wg [1]):
Kaliber- 246 mm, długość- 3030 mm.
Masa- 280 kg.
Galeria
Źródło:
[1] Szulc T. ”Rakieta S-24BM”. Nowa Technika Wojskowa nr 9/2008.[2] Gruszczyński J. ”Uzbrojenie lotnicze- Wschód”. Seria ”Przegląd Konstrukcji Lotniczych” nr 15. Wydawnictwo Altair. Warszawa 1993.
[3] Gruszczyński J., Rybak E. F. ”MiG-29. Najlepszy samolot myśliwski świata?” Lotnictwo Wojskowe nr 1 i 2/1998.
[4] Gurzęda R. "Niekierowany pocisk rakietowy S-24". Aeroplan nr 2/2001.