Kierowany pocisk rakietowy klasy powietrze-powietrze R-73 (kod NATO AA-11 "Archer") przeznaczony jest do zwalczania celów powietrznych na krótkich dystansach, w warunkach walki powietrznej, naprowadzany termicznie (na źródło promieniowania podczerwonego). Jest odpowiednikiem późnych wersji amerykańskiego pocisku Raytheon AIM-9 ”Sidewinder”. Pocisk R-73 przeznaczony jest do zwalczania celów powietrznych takich, jak samoloty i śmigłowce, ale także pocisków manewrujących, jak również do rażenia obiektów naziemnych (nawodnych). Należy on do pocisków typu wystrzel i zapomnij, co oznacza, że po odpaleniu sam naprowadza się na cel bez konieczności ingerencji w tor jego lotu przez zewnętrzne systemy naprowadzające. Dzięki sterowaniu gazodynamicznemu jest bardzo zwrotnym pociskiem, prawdopodobnie znacznie lepszym niż jego zachodni konkurent AIM-9 ”Sidewinder”.

Opracowanie pocisku R-73 rozpoczęto w 1973 r. w zakładach GosMKB Wympieł, w celu zastąpienia pocisków rakietowych R-60. Oficjalnie R-73 wszedł do uzbrojenia w 1985 r., jako wyposażenie samolotów myśliwskich nowej generacji Mikojan MiG-29 i Suchoj Su-27 oraz śmigłowców Mil Mi-24, Mil Mi-28 i Kamow Ka-50. Możliwe jest także wyposażenie w R-73 innych statków powietrznych. Wprowadzenie R-73 ewidentnie powiększyło możliwości bojowe samolotów w powietrznej walce manewrowej. Maksymalne odległości skutecznego odpalenia wzrosły do 15 km. Zastosowano gazodynamiczne sterowanie pocisku na aktywnym odcinku toru lotu, dzięki czemu samolot, z którego odpalany jest R-73 może manewrować z przeciążeniem dochodzącym do +8 g, a sam pocisk może uzyskać przeciążenie dochodzące do +60 g, co w zasadzie uniemożliwia jego wymanewrowanie. Rozszerzyły się również możliwości ataku na kursach spotkaniowych. R-73 otrzymał zmodyfikowaną dwukanałową głowicę samonaprowadzającą pozwalającą skuteczniej odróżniać cel na tle pułapek termicznych. Seria dwóch rakiet R-73 gwarantuje zniszczenie celu z prawdopodobieństwem zbliżonym do 1.

Szkolna wersja pocisku nosi oznaczenie UZR-73.

W 1994 r. została opracowana unowocześniona wersja pocisku R-74EM (początkowo R-73M). Posiada większy zasięg i szerszy kąt przeszukiwania systemu naprowadzającego, oraz zmniejszoną podatność na środki przeciwdziałania namierzeniu przez pociski rakietowe takie jak flary. W 1997 r. został wprowadzony do uzbrojenia krajów Wspólnoty Niepodległych Państw.

Pociski rakietowe R-73 weszły na uzbrojenie samolotów MiG-29, Su-27 i Su-35, oraz nieco starszych maszyn Mikojan MiG-21, Mikojan MiG-23, Suchoj Su-24 i Suchoj Su-25, oraz śmigłowców bojowych Mi-24, Mi-28 i Ka-50.

W Polsce:

Pociski rakietowe R-73 stanowią uzbrojenie polskich samolotów myśliwskich Mikojan MiG-29.

Konstrukcja:
Głowica bojowa odłamkowo-burząca.
Detektor podczerwieni pocisku jest chłodzony skroplonym gazem w celu zapobieżenia oślepieniu przez odbicia od powierzchni wody i lądu. Kąt przeszukiwania detektora wynosi 60°. Wybór celu może być realizowany poprzez celownik nahełmowy pilota, a skuteczny atak może być przeprowadzony na odległość od 300 m do 30 km.

Dane techniczne R-73 (wg [2]):
Długość- 2,9 m, średnica- 0,17 m, rozpiętość- 0,385 m.
Masa pocisku- 104 kg, masa głowicy- 7,4 kg.
Zasięg max- 40 km.