P-15 "Tiermit", ok. 1960

Przeciwokrętowy kierowany pocisk rakietowy. ZSRR.
Przeciwokrętowy kierowany pocisk rakietowy P-15. (Źródło: DON S. MONTGOMERY via ”Wikimedia Commons”).

Przeciwokrętowy pocisk rakietowy P-15 ”Tiermit” (kod NATO- SS-N-2 ”Styx”) został opracowany, w latach 1955-60, w zespole konstrukcyjnym pod kierunkiem A. Bieriezniaka w MKB Raduga (była filia OKB-155). Był to pierwszy radziecki skrzydlaty pocisk okrętowy napędzany nie silnikiem odrzutowym, a rakietowym na ciekły materiał pędny. Przeznaczona była do zainstalowania na małych okrętach stanowiących podstawę obrony radzieckiego wybrzeża. Została ona przyjęta na uzbrojenie w 1960 r. Jako jej nosiciel został adaptowany kuter torpedowy projektu 183 (P-6). W CKB-5 opracowano kuter rakietowy uzbrojony w 2 hangary-wyrzutnie rakiet P-15 projektu 183R (Komar), których zbudowano 112 egz.

Jednostki projektu 183R, a w raz z nimi rakiety P-15, były używane również w państwach zaprzyjaźnionych: - Algierii,
- Chinach (gdzie podjęto masową produkcję licencyjną),
- na Kubie,
- Egipcie,
- Indonezji,
- Iraku,
- Północnej Korei,
- Syrii,
- Wietnamie.

W CKB-5 zaprojektowany został od podstaw kuter rakietowy uzbrojony w cztery hangary-wyrzutnie rakiet P-15. Oznaczony jako projekt 205 (Osa-I) został skierowany do produkcji w 1957 r. Rakieta P-15 wymagała dużego hangaru-wyrzutni z powodu szerokich na 2,5 m stateczników. W CKB-5 opracowano nowy wariant tej rakiety oznaczony jako P-15U (SS-N-2B ”Styx”), ze złożonymi w wyrzutni statecznikami otwierającymi się już po starcie. (Wg [2]- była przystosowana do odpalania z hangarów, instalowanych na kutrach rakietowych, a w wersji P-15U ze składanymi skrzydłami, z cylindrycznych kontenerów.) Takie rakiety weszły na uzbrojenie w 1965 r. Nową wersję okrętu nazwano 205U (Osa-II). Rakiety P-15U wchodziły również na uzbrojenie okrętów z hangarami (Osa-I). Przed załadunkiem ich stateczniki były otwierane i w takiej pozycji przechowywano je na okręcie. Zbudowano ponad 400 jednostek rakietowych projektu 205. Duża część jednostek ,ok. 210 szt. została przekazana lub sprzedana zagranicznym flotom. Kutry, a wraz z nimi rakiety P-15 lub P-15U eksploatowały: Algieria, Angola, Bułgaria, Chiny (gdzie rozpoczęto masową produkcję licencyjną), Egipt, Etiopia, Finlandia, Indie, Irak, Jugosławia, Libia, NRD, Korea Północna (gdzie rozpoczęto masową produkcję licencyjną), Kuba, Południowy Jemen, Północny Jemen, Rumunia, Somalia, Syria, Wietnam.

W 1962 r. rozpoczęto prace nad zmodernizowaną odmianą P-15M ”Tiermit”. Wydłużono nieznacznie kadłub, masę głowicy zwiększono do 513 kg (mogła to być konwencjonalna lub atomowa o mocy 15 kT). Główne zmiany dotyczyły jednak wyposażenia i aparatury kierowania. Pocisk mógł lecieć na wysokości 25 lub 50 m (a nie ponad 100 m jak P-15) i osiągać dwukrotnie większy zasięg 80 km. Zredukowano także jego echo radiolokacyjne. Układ naprowadzania to półaktywna głowica radiolokacyjna lub samonaprowadzająca głowica termolokacyjna Sniegir-M o zasięgu wykrywania celów morskich 10-20 km. Na bazie tego właśnie pocisku w Radudze rozpoczęto w 1970 r. prace nad systemem brzegowym 4K51 "Rubież".

W połowie lat 60-tych rakieta P-15 była bronią bardzo skuteczną. Nie znano jeszcze jej pełnych możliwości i skutecznych środków przeciwdziałania. Rakieta P-15 swoją ówczesną przydatność pokazała w 1967 r. w czasie wojny arabsko-izraelskiej i w 1971 r. w czasie wojny indyjsko-pakistańskiej. Jednakże już w 1973 r. izraelczycy potrafili skutecznie przeciwdziałać atakom arabskich rakiet. Obcy okręt bojowy z łatwością mógł zmylić lecącą w jego kierunku rakietę P-15 za pomocą postawionego pozornego celu radiolokacyjnego. Na początku lat 80-tych ostatecznie kutry projektu 205 i rakiety P-15 straciły swoją wartość bojową.

W Polsce.

Na początku lat 60-tych zapadła decyzja o wprowadzeniu do PMW uzbrojenia rakietowego w postaci kutrów rakietowych projektu 205 (Osa-I) z rakietami P-15 (SS-N-2A ”Styx”) i brzegowych wyrzutni rakiet przeciwokrętowych S-2 ”Sopka” (SSC-2B ”Samlet”). W sierpniu 1961 r. zostaje skompletowana grupa 44 oficerów, którzy udają się do Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej ZSRR w Baku, gdzie zapoznają się z nowym rodzajem uzbrojenia. W październiku 1963 r. wracają do kraju. W Polsce od początku 1963 r. powstają trzy nowe jednostki PMW: 3 Dywizjon Kutrów Torpedowych, 3 Składnica Broni Podwodnej i 9 Dywizjon Artylerii Nadbrzeżnej. Warto zwrócić uwagę na te nazwy, w żadnej z nich nie pada słowo rakieta. W tym czasie nazwy jednostek wojskowych były niejawne, a mimo to dla bardzo głębokiego utajnienia nawet w samej PMW powstają niejawne nazwy mające dezinformować o ich zadaniach. Pierwsze rakiety P-15 przybywają na Hel 03.01.1964 r., natomiast 13.01.1964 r. pierwszy okręt rakietowy PMW podnosi polską banderę i otrzymuje nazwę ORP Hel. Łącznie Polska zakupiła 13 okrętów rakietowych projektu 205 (Osa-I), z których ostatni został wcielony do służby 13.11.1975 r.

W pierwszej dekadzie maja 1964 r. specjaliści z 3 Składnicy Broni Podwodnej przygotowali w radzieckiej bazie Bałtijsk pierwszą rakietę P-15. Została ona wystrzelona 11.05.1964 r. z pokładu ORP Hel i trafiła w cel. W następnym roku rakietę P-15 przygotowali polscy specjaliści już samodzielnie, przy pomocy własnej aparatury. W dniu 28.05.1965 r. odpalono ją skutecznie z pokładu ORP Gdańsk na poligonie morskim w okolicach Bałtijska. Pierwszej publicznej w Polsce prezentacji rakiet P-15 dokonano 27.06.1965 r. w XX rocznicę powstania PMW, podczas defilady w Gdańsku, natomiast 22.07.1966 r. podczas Defilady 1000-lecia, 16 rakiet P-15 zademonstrowano w Warszawie. . Dostawy z ZSRR rakiet P-15 zastąpiono dostawami rakiet P-15U (SS-N-2B ”Styx”). Polskie kutry rakietowe w patrole bojowe zabierały już nowsze rakiety P-15U, a do strzelań na poligonie używano starszych P-15. Tak pozbyto się ich zapasu. Ostatnia rakieta P-15 została odpalona w 1987 r. Od tego czasu na uzbrojeniu znajdowały się wyłącznie rakiety P-15U.

Do końca istnienia Układu Warszawskiego polskie okręty do strzelania rakietowego używały poligonu morskiego w okolicach Bałtijska, później przeniesiono je na akwen w okolicach Ustki. W czerwcu 1992 r. i w czerwcu 1993 r. odbywały się na akwenach Morza Bałtyckiego ćwiczenia pod kryptonimem Rekin. W ich trakcie Marynarka Wojenna z pokładów kutrów projektu 205 strzelała rakiety P-15U, równocześnie dywizjony rakietowe Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej zwalczały je przy pomocy rakiet przeciwlotniczych S-125M ”Newa”. W czasie ćwiczeń Rekin z pokładów kutrów rakietowych odpalano również polskie imitatory celu powietrznego "Koliber". W czasie ćwiczeń Rekin'92 jako cele dla WLiOP odpalono jedną rakietę P-15U i cztery Kolibry. Rakiety P-15 odpalane były we wrześniu 1996 r. podczas ćwiczeń jednostek obrony przeciwlotniczej Śląskiego Okręgu Wojskowego w Wicku Morskim. Również w 1998 r. jednostki MW odpalały rakiety woda-woda P-15, imitujące cele lecące na małych wysokościach, podczas ćwiczeń 3 Warszawskiej Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej pod kryptonimem Karat-98, które odbyły się na poligonie w Ustce.

Konstrukcja:
Skrzydła trapezowe o dużym skosie i małym wydłużeniu.
Usterzenie trapezowe z płytowymi sterami wysokości.
Rakieta jest wyposażona w system kierowania lotem według starego namiaru przeprowadzonego przed zakłóceniem.
Do startu potrzebny był także przyspieszacz prochowy.

Dane techniczne:

Źródło:

[1] Cieślak J. ”Polskie kutry rakietowe projektu 205 (typu OSA-I)”. Nowa Technika Wojskowa nr 10/1994.
[2] Szulc T. ”Radzieckie rakietowe kompleksy obrony wybrzeża, cz. II”. Nowa Technika Wojskowa nr 8/1997.
[3] Rochowicz R. ”Rakieta przeciwokrętowa dla Polskiej Marynarki Wojennej”. Nowa Technika Wojskowa nr 8/1998.
blog comments powered by Disqus