9K310/9M313 (9K38/9M39) "Igła", 1980
("Igła-1")

Przeciwlotniczy kierowany pocisk rakietowy. ZSRR/Rosja.
U góry: Przeciwlotniczy kierowany pocisk rakietowy 9K38 ”Igła”, pojemnik startowy oraz rękojeść. U dołu: Przeciwlotniczy kierowany pocisk rakietowy 9K310 ”Igła-1”. (Źródło: via ”Wikimedia Commons”).
Przeciwlotniczy pocisk rakietowy 9M36 ”Strzała-3” posiadał liczne wady, przede wszystkim wrażliwość na celowe zakłócenia: pułapki termiczne i promienniki mikrofalowe, nadal nie wyeliminowano do końca wpływu zakłóceń naturalnych, szczególnie przy zwalczaniu celów na kursach spotkaniowych. Stawiano też wymagania możliwości zwalczania celów w nocy, zmniejszenia masy, a także włączenia go w systemy wykrywania, rozpoznania przynależności państwowej i kierowania ogniem środkami OPL. W lutym 1971 r. zatwierdzone zostały wymagania dla przenośnego przeciwlotniczego zestawu rakietowego drugiej generacji, który otrzymał kryptonim ”Igła”. Za priorytet uznano w nich poprawę rozdzielczości głowicy w celu zwiększenia jej odporności na sztuczne zakłócenia i umożliwienia selekcji celu na tle zakłóceń, zapewnienie automatycznego rozpoznawania przynależności celu, włączenia zestawów przenośnych w taktyczny system kierowania ogniem OPL i zapewnienia strzelcom odpowiednio wczesnego dopływu informacji o celach. Wymagano także zwiększenia zasięgu i pułapu skutecznego użycia zestawu oraz poprawy skuteczności głowicy bojowej. Zmiany te nie mogły w znaczący sposób wpłynąć na zwiększenie masy i gabarytów zestawu.

Opracowanie zestawu 9K38 z rakietą 9M39 polecono Biuru Konstrukcyjnemu Budowy Maszyn (KBM), główny konstruktor S. Niepobiedimyj, zaś nowej głowicy samonaprowadzania zakładom LOMO w Leningradzie, główny konstruktor O. Artamonow. Termin skierowania prototypu do prób określono na IV kwartał 1973 r. Okazał się on nierealny. Głównym problemem jaki pojawił się podczas prac było skonstruowanie odpowiednio czułej, odpornej na zakłócenia i niezawodnej głowicy naprowadzającej. Ostatecznie wojsko zaproponowało opracowanie na bazie już gotowych zespołów przejściowego wariantu zestawu, w którym zastosowana zostałaby zmodyfikowana głowica naprowadzania ”Strzały-3”- 9E45 opracowana w zakładach Arsenał. Decyzję podjęto w maju 1978 r., a uproszczony zestaw oznaczono ”Igła-1”. Prace nad docelowym wariantem 9K38 miały być kontynuowane.

Na początku 1980 r. rozpoczęto próby kompletnego zestawu ”Igła-1” oznaczonego 9K310, który wprowadzono do uzbrojenia w 1981 r. W jego skład wchodziła rakieta 9M313 umieszczona w jednorazowym pojemniku-wyrzutni 9P322, mechanizm startowy 9P519 z wbudowanym układem identyfikacji swój-obcy 1L14 oraz planszet indykacji sytuacji powietrznej 1L15-1. Charakterystyki głowicy pozostały praktycznie niezmienione. Reszta zespołów rakiety została opracowana od nowa z uwzględnieniem pierwotnych wymagań dla zestawu 9K38. Znaczącą poprawę charakterystyk lotnych uzyskano stosując nowy dwuzakresowy silnik rakietowy o większym impulsie i czasie pracy. Niezależny od silnika głównego jest silnik startowy, zapewniający wyrzucenie pocisku z wyrzutni, który odrzucany jest po zakończeniu pracy. Zmodyfikowano także układ aerodynamiczny i blok sterowania rakiety. Dla poprawy skuteczności rażenia celu, razem z głowicą bojową detonowane są resztki paliwa rakietowego silnika marszowego.

Zestaw ”Igła-1” zintegrowany został z systemem rozpoznawczym 1L14, zaczyna działać automatycznie w momencie uchwycenia celu przez głowicę i blokuje start jeśli śledzony jest własny statek latający. Natomiast przenośny planszet indykacji sytuacji powietrznej 1L15-1 prezentuje sytuację powietrzną w kwadracie 25x25 km na indykatorze świetlnym. Obecność celu jest sygnalizowana zapaleniem się znacznika na informację o czterech celach, przy tym podawana jest informacja o ich przynależności państwowej i kursie względem pozycji plutonu plot. Wykorzystanie planszetu pozwala na ok. dwukrotne zwiększenie prawdopodobieństwa wykrycia celu.

Opracowane zostały dwie wersje: ”Igła-1E” oraz ”Igła-1M”, obie przeznaczone dla odbiorców zagranicznych. ”Igła-1E” (zestaw 9K310E) to wariant, w którym konfigurację urządzenia rozpoznawczego swój-obcy można dostosować do wymagań zamawiającego (może on działać w standardzie NATO). Urządzenie startowe tej wersji oznaczono 9P519-1. ”Igła-1M” nie posiada układu rozpoznawczego, posiadała inny wariant urządzenie startowego- 9P519-2. W konstrukcji wersji eksportowych zastosowano także pewne uproszczenia, między innymi brak w nich układu detonującego resztki paliwa rakietowego równolegle z wybuchem głowicy bojowej (rakieta zestawów ”Igła-1E/1M” jest najprawdopodobniej oznaczona 9M313-1).

”Igła-1” produkowana była w Kowrowie. Licencyjną produkcję wariantu 9K310E uruchomiono w Bułgarii oraz Korei Północnej. Zestaw 9K310 udowodnił swą wysoką skuteczność w warunkach bojowych. Kilkanaście samolotów i śmigłowców koalicji zostało zestrzelonych podczas wojny w zatoce w 1991 r. Używane były także przez Jugosłowian, przypisuje im się zestrzelenie samolotu Dassault-Breguet ”Mirage 2000” nad Bośnią w sierpniu 1995 r.

W 1982 r. (po ponad 10 latach prac) rozpoczęły się próby poligonowe zestawu 9K38 ”Igła”. Został przyjęty do uzbrojenia we wrześniu 1983 r. W skład zestawu wchodziła rakieta 9M39 umieszczona w pojemniku-wyrzutni 9P39, mechanizm startowy 9P516 z wbudowanym układem identyfikacji swój-obcy 1L14 oraz planszet indykacji sytuacji powietrznej 1L110. Urządzenie startowe pozwala na odpalanie rakiet tak z pojemnika 9P39, jak i 9P322 zestawu 9K310. ”Igła” wyposażona została w docelową głowicę samonaprowadzania 9E410, opracowaną w leningradzkim LOMO. W porównaniu z układem naprowadzania ”Igły-1” 9E410 zapewnia znacznie większe możliwości zwalczania celów na kursach spotkaniowych, co umożliwia ich zniszczenie jeszcze przed przeprowadzeniem przez nie ataku, ale przede wszystkim umożliwia selekcję celu na tle zakłóceń, tak pirotechnicznych pułapek termicznych, jak i błysków promienników mikrofalowych. Zmiana głowica wymusiła także pewne modyfikacje bloku sterowania rakietą. Wprowadzono nowy planszet 1L110, prezentujący sytuację powietrzną w promieniu 12,5 km.

Opracowano również rakiety powietrze-powietrze 9M39 zestawu Igła-W, będącego modyfikacją przenośnego przeciwlotniczego zestawu rakietowego Igła.

W Polsce.

W połowie lat 1980-tych zakłady MESKO zakupiły licencję na produkcję zestawu przeciwlotniczego "Igła-1". Produkcja nie została jednak uruchomiona. Zakłady MESKO opracowały na jego bazie własny zestaw przeciwlotniczy ”Grom”.

Konstrukcja:
- 9K38 ”Igła”- Dwuzakresowa głowica samonaprowadzania 9E410 z głęboko chłodzonym układem detektorów.
- 9K310 ”Igła-1”- przed oknem głowicy naprowadzania umieszczony został niewielki stożkowy grot wsparty na trzech prętach, jego zadaniem jest zmniejszenie oporów aerodynamicznych przy prędkościach naddźwiękowych.
- 9K38 ”Igła”- stożkowy grot podtrzymywany trzema prętami został zastąpiony kilkucentymetrowym, pojedynczym grotem (swego rodzaju igłą) mocowanym centralnie do głowicy naprowadzania.
Ładunek bojowy o masie 1,17 kg (w tym 370 g materiału wybuchowego), działanie odłamkowo-burząco-kumulacyjne, posiadał zapalnik uderzeniowy. Z zapalnikiem jest połączony także generator wybuchu powodujący równoległą z głównym ładunkiem detonację resztek paliwa rakietowego silnika marszowego.
Rakieta posiada cztery powierzchnie sterowe, stateczniki w stanie złożonym przylegają do boków korpusu.

Silnik- rakietowy, dwuzakresowy. Niezależny od silnika głównego jest silnik startowy, zapewniający wyrzucenie pocisku z wyrzutni, który odrzucany jest po zakończeniu pracy.

Dane techniczne 9K310/9M313 ”Igła-1” (wg [3]):
Długość rakiety- 1673 mm, średnica rakiety- 72 mm, długość wyrzutni- 1700 mm.
Masa zestawu w położeniu bojowym- 17,95 kg , masa rakiety- 10,8 kg.
Średnia prędkość rakiety- 600 m/s, strefa rażenia odległość- 500-5200 m, strefa rażenia wysokość- 10-2500 m, prędkość celu oddalającego się- 320 m/s, prędkość celu zbliżającego się- 360 m/s.
Prawdopodobieństwo zniszczenia celu 1 rakietą z tylnej półsfery bez zakłóceń- 0,44-0,59, z zakłóceniami- <0,1.

Dane techniczne 9K38/9M39 ”Igła” (wg [3]):
Długość rakiety- 1638 mm, średnica rakiety- 72 mm, długość wyrzutni- 1708 mm.
Masa zestawu w położeniu bojowym- 17,9 kg , masa rakiety- 10,8 kg.
Średnia prędkość rakiety- 600 m/s, strefa rażenia odległość- 500-5200 m, strefa rażenia wysokość- 10-2500 m, prędkość celu oddalającego się- 320 m/s, prędkość celu zbliżającego się- 360 m/s.
Prawdopodobieństwo zniszczenia celu 1 rakietą z tylnej półsfery bez zakłóceń- 0,45-0,63, z zakłóceniami- <0,31.

Źródło:

[1] Szulc T. ”Nowości z Kielc”. Nowa Technika Wojskowa nr 10/1993.
[2] Butowski P. ”Mi-24. Pod znakiem modernizacji”. Nowa Technika Wojskowa nr 10/1998.
[3] Kiński A. ”Sowieckie przenośne przeciwlotnicze zestawy rakietowe”. Nowa Technika Wojskowa nr 11 i 12/1999.
blog comments powered by Disqus