9M111 (9K111 ) "Fagot", ok. 1970
("Faktoria")

Przeciwpancerny kierowany pocisk rakietowy. ZSRR/Rosja.
Przeciwpancerny zestaw rakietowy 9K111 ”Fagot”. (Źródło: Suradnik13 via ”Wikimedia Commons”).
Przeciwpancerny kierowany pocisk rakietowy 9M111 ”Fagot” (w kodzie NATO AT-4 ”Spigot”) był pierwszym radzieckim ppk, który był przystosowany do przechowywania, transportu i odpalania z kontenera startowego. Wiązało się to z niewielkim wzrostem maasy konstrukcji (z racji zastosowania kontenera) ale kompensowała go lżejsza wyrzutnia, pozbawiona prowadnic startowych. Poza tym konteneryzacja ma same zalety. Pocisk, szczelnie zamknięty w kontenerze, wymaga mniejszej ostrożność przy składowaniu i transporcie, a przed startem nie trzeba go kontrolować i uzbrajać. Na dodatek okazało się, że niezbędne zmiany w konstrukcji samych pocisków sprowadzają się do zastąpienia stałych stabilizatorów składanymi. Testowano pod tym kątem zarówno rozwijane, jak i rozkładane stabilizatory metalowe oraz wykonane z tworzyw sztucznych. Ostatecznie wybrano rozwiązanie kompromisowe- metalowy, sprężysty szkielet w plastikowej otoczce, zwijany wokół kadłuba pocisku.

Ppk 9M111 ”Fagot”, który (razem z wyrzutnią 9P135) wchodzi w skład przeciwpancernego zestawu rakietowego 9K111 ”Fagot”, skonstruowany został w tulskim Biurze Konstrukcji Przyrządów (KBP) pod kierunkiem M. Szipunowa. Przyjęty został na uzbrojenie w 1970 r. Ich produkcję podjęły m.in. zakłady im. Diegtariewa w Kowrowie, kombinat Szczit w Iżewsku i zakłady w Tule. ”Fagoty” miały wprawdzie mniejszy zasięg i większe rozmiary niż ppk 9M14 ”Maliutka”, ale były celniejsze (teoretyczne prawdopodobieństwo trafienia 96-98 %) i miały silniejszy ładunek kumulacyjny. Ich skuteczność była 1,6 raza większa, niz 9M14.

Rakiety ”Fagot” zaopatrzono w cztery składane stateczniki, między którymi znalazły się dysze silnika marszowego. Do wyrzucania pocisku z kontenera posłużył pirotechniczny gazogenerator oddzielany od rakiety zaraz po zadziałaniu i służący w ten sposób jako przeciwwaga odpalanego pocisku (dla redukcji odrzutu). Sterowanie pociskiem zapewniały cztery niewielkie powierzchnie aerodynamiczne w jego przedniej części. Komendy były przekazywane przewodowo za pomocą jednego drutu odwijającego się ze szpuli o dużej średnicy nałożonej na tył rakiety.

Dla ”Fagota” skonstruowano trójnożną wyrzutnię 9P135 o masie 22 kg. Obsługę stanowiło 3 żołnierzy: jeden przenosił wyrzutnię a pozostali dwaj po dwa pociski. Wyrzutnia umożliwiała naprowadzanie kontenera z rakietą w płaszczyźnie pionowej i poziomej oraz śledzenie celu po odpaleniu pocisku. W skład układu optycznego 9Sz119 wchodziły dwa kanały: obserwacji wzrokowej celu oraz śledzenia markera pocisku w paśmie podczerwonym. W przypadku pojawienia się różnicy pomiędzy osiami optycznymi obu kanałów tzn. po zejściu pocisku z linii celowania przelicznik wyrzutni automatycznie wypracowywał komendy korygujące tor lotu.

Wyrzutnia 9P135 produkowana była również w odmianie fortyfikacyjnej i stanowiła element uniwersalnej wieży Gorczak uzbrojonej także w karabin maszynowy i automatyczny granatnik AGS-17. Wieża mogła być instalowana w budowlach obronnych na stałe lub chowana w osłanianym pancerną pokrywą szybie.

Z czasem zwiększono odporność pancerza czołgowego na rażenie pociskami kumulacyjnymi. W przypadku zastosowania silnie nachylonych powierzchni strumień kumulacyjny częściowo się po nich ześlizguje. Pomocne są także ekrany przeciwkumulacyjne- cienkie osłony z blachy lub tworzyw sztucznych wywołujące detonację ładunku przed właściwym pancerzem i rozogniskowanie strumienia kumulacyjnego, przez co traci on moc. W latach 1960-tych opracowano pierwsze pancerze warstwowe z wkładkami tłumiącymi działanie ładunku kumulacyjnego. Na początku lat 1980-tych pojawiły się tzw. osłony reaktywne- na pancerzach wozów bojowych rozmieszczano płaskie zasobniki kryjące specjalnie uformowany materiał wybuchowy. Pod działaniem strumienia kumulacyjnego taki zasobnik eksploduje i rozprasza wiązkę kumulacyjną zmniejszając kilkakrotnie jej skuteczność. Jeśli na dodatek zważyć, że wszystkie te metody mogły być stosowane równocześnie, to staje się jasne, że dotychczasowe ppk wykazały prawie całkowitą nieskuteczność.

Dlatego opracowano zmodernizowany pocisk 9M111M tworzący wraz z wyrzutnią 9P135M1 zestaw ”Faktoria”. Ze względu na ograniczenia geometryczne nie otrzymał on tandemowej głowicy a jedynie silnik o zwiększonym ciągu, zapewniający wzrost zasięgu lotu o 25% w porównaniu do swego poprzednika za cenę niewielkiego spadku celności. Dalszej modernizacji ”Fagota” nie prowadzono, ponieważ udało się skonstruować całkowicie nowy pocisk 9M131 dla zestawu ”Metys-M”.

W Polsce.

Przeciwpancerne kierowane pociski rakietowe 9M111 ”Fagot” używane są również przez Wojsko Polskie.

Konstrukcja:
Rakieta posiada cztery składane stateczniki, między którymi znalazły się dysze silnika marszowego. Sterowanie pociskiem zapewniały cztery niewielkie powierzchnie aerodynamiczne w jego przedniej części.
Komendy były przekazywane przewodowo za pomocą jednego drutu odwijającego się ze szpuli o dużej średnicy nałożonej na tył rakiety.

Do wyrzucania pocisku z kontenera posłużył pirotechniczny gazogenerator oddzielany od rakiety zaraz po zadziałaniu i służący w ten sposób jako przeciwwaga odpalanego pocisku (dla redukcji odrzutu).

Dane techniczne 9M111 (wg [1]):
Rozpiętość- 380 mm, długość pocisku- 875 mm, długość kontenera transportowego- 962 mm, średnica pocisku- 120 mm.
Masa pocisku- 8,0 kg, masa pocisku w kontenerze transportowym- 12,5 kg, masa głowicy- 2,5 kg.
Prędkość pocisku- 185 m/s, zasięg- 70-2000 m, przebijalność pancerza- 500 mm.

Dane techniczne 9M111M (wg [1]):
Rozpiętość- 380 mm, długość pocisku- 870 mm, długość kontenera transportowego- 962 mm, średnica pocisku- 120 mm.
Masa pocisku- 8,8 kg, masa pocisku w kontenerze transportowym- 13,4 kg, masa głowicy- 2,5 kg.
Prędkość pocisku- 180 m/s, zasięg- 75-2500 m, przebijalność pancerza- 500 mm.

Źródło:

[1] Szulc T. ”Radzieckie ppk”. Nowa Technika Wojskowa nr 8 i 9/1996.
blog comments powered by Disqus