W 1966 r. biuro konstrukcyjne NPO Strieła (poprzednio KB-1) przedstawiło założenia nowego przeciwlotniczego zestawu rakietowego S-500, następcy zestawu SA-75 ”Dwina”/S-75 ”Desna”/S-75M ”Wołchow”. Planowano stworzyć system wspólny dla wojsk obrony powietrznej, marynarki wojennej i wojsk lądowych. Otrzymał wówczas oznaczenie S-500U. Jednak wobec niemożności uzgodnienia wy­magań, zamówienie podzielono - system dla wojsk lądowych miało opracować biuro Antiej, dla wojsk obrony powietrznej- Ałmaz (kolejna nazwa biura NPO Strieła), a dla marynarki wojennej - Altair. Zachowano wspólną nazwę systemu- S-300, odpowiednio z przyrostkami W, P i F. Pociski dla S-300W miały powstać w KB Nowator, a zunifikowa­ne dla odmian S-300P i S-300F w KB Fakieł. Oficjalne postanowienie o opracowaniu systemu S-300 zo­stało wydane w 1969 r.

Radiolokator śledzenia i naprowadzania RPN (5N63) został opracowany w NPO Strieła. Do wykrywania celów niskolecących opracowano w NPO Utios radiolokator NWO (5N66) z anteną montowaną na składanym maszcie. Jego produkcję uruchomiono w Lianozowskich Zakładach Elektromechanicznych. Ponieważ przewidywano użycie systemu w warunkach zmasowanych nalotów dokonywanych przez bar­dzo szybkie cele, dlatego wprowadzono całkowitą automatyzację procedur wykrywania, identyfikacji i wskazywania celów. Gotowe do odpalenia rakiety zostały umieszczone w kontenerach transportowo-startowych. Wprowadzono koncepcję pionowego startu rakiet.

Wyrzutnie rakiet opracowano w KBSM (Biurze Konstrukcyjnym Średniego Przemysłu Maszynowego) w Leningradzie. Pierwotna wersja wyrzutni 5P85, posiadała pakiet pięciu kontenerów startowych. Docelowa wersja wyrzutni 5P85-1 otrzymała pakiet czterech pojemników umieszczonych na naczepie. Rakieta jest wyrzucana z kontenera za pomocą niewielkiego ładunku wybuchowego. Silnik rakiety odpalany jest po opuszczeniu przez nią kontenera.

Rakiety W-500 (5W55) zostały opracowane w SKB Fakieł pod kierunkiem P. Gruszina. Jest to rakieta jednostopniowa napędzana silnikiem na paliwo stałe. Opracowano dwie wersje rakiety: 5W55K- naprowadzaną radiokomendowo oraz 5W55R- naprowadzaną metodą TVM. Produkcję seryjną rakiet uruchomiono w zakładach Awangard w Moskwie, Siewiernyj w Leningradzie i Żulianski w Kijowie.

Wersja S-300PT była mobilnym PZR, ale operującym z przygotowanych pozycji. Wszystkie kabiny rozmieszczono na platformach holowanych przez ciągniki siodłowe Kraz-255 oraz MAZ-537. Czas osiągania gotowości bojowej wnosił półtorej godziny. Próby systemu rozpoczęły się w 1973 r. Równolegle ze środkami technicznymi kom­pleksu (dywizjonu) opracowywano stanowisko do­wodzenia systemu (grupy sześciu dywizjonów)- 5N83. Składało się ono z kabiny dowodzenia 5K56 oraz trójwspółrzędnego, impulsowego radiolokatora wykrywania celów  RŁO (5N64).

Produkcję seryjną S-300PT uruchomiono w 1975 r., choć próby zakończyły się dopiero w 1978 r. W 1979 r. zestaw został przyjęty na uzbrojenie pod nazwą ”Biriuza”. W pierwszej kolejności dywizjony PZR S-300PT zostały rozmieszczone wokół Moskwy, gdzie zastąpiły system S-25 ”Berkut”. W 2010 r. wokół Moskwy było rozmieszczonych 22 dy­wizjonów. . Później system obrony Moskwy, już z nowszymi wersjami S-300, otrzymał oznaczenie S-50. Oficjalnie został przyjęty na uzbrojenie dopiero w 1994 r. W 1981 r. na uzbrojenie przyjęto odmianę syste­mu z pociskami 5W55R o zasięgu 75 km. Pierwszy pułk z tymi rakietami rozpoczął służbę na północy ZSRR w 1981 r. Oprócz Moskwy PZR  S-300PT zostały rozmieszczone na wybrzeżach Morza Białego, Morza Czarnego, Pacyfiku i na zachodniej granicy ZSRR. W 1981 r. rozpoczęto produkcję zmodernizowanej wersji S-300PT-1. W połowie lat 1980-tych powstała wersja S-300PT-1A. Ze­staw rakiet uzupełniono o udoskonalone pociski 5W55KD o zasięgu ok. 70 km. Później zestawy S-300PT zostały zmodernizowane do standardu wersji S-300PS/PM. W 2010 r. znajdowały się w jednostkach liniowych Ukrainy i Białorusi. W Moskiewskim Okręgu Wojskowym zo­stały wycofane w latach 1997-1998, ale w 2010 r. były nadal używane na mniej odpowiedzialnych pozycjach.

Wersja S-300PS była produkowana od 1982 r. i została przy­jęta na uzbrojenie w 1983 r. Czas osiągania go­towości bojowej skrócono do 5 minut. Wprowadzano kolejne wersje rakiet: 5W55RU i 5W55S. Wersja S-300PS otrzymała nazwę ”Wołchow M6”, która była formą dezinformacji, gdyż wcześniej nosiły ja (z przyrostkami M1-M4) zestawy S-75 ”Wołchow”. Dla zapewnienia autonomii poszczególnym kompleksom, włączono w 1982 r. w ich skład trójwspółrzędny radiolokator obserwacji okrężnej ST-68U pod nazwą 19Ż6.

W pierwszej połowie lat 1980-tych produkowano 50 kom­pleksów S-300P i 3000 rakiet rocznie. Na początku lat 1980-tych za­padła decyzja o uzbrojeniu w S-300P państw Układu Warszawskiego. Przed jego rozpa­dem rozpoczęto dostawy wersji S-300PS-1 do Bułgarii, Czechosłowacji i NRD.

W 1983 r. rozpoczęto prace nad zmo­dernizowaną wersją S-300PM, którą przyjęto na uzbrojenie jednostek obrony powietrznej ZSRR w 1989 r. Otrzymała ona nowe, większe i cięższe, rakiety 48N6. Ich próby zakończono w 1988 r., produkcję rozpoczęto w 1990 r. Zestaw mógł zwalczać cele w odległości do 150 km, cele lecące na wysokości 50 m można było zwalczać z odległości 28 km. Stacja naprowadzania 40U6 została zmodernizowana i otrzymała oznaczenie 30N6. Kompleks otrzymał oznaczenie 90Ż6 i liczył po osiem wyrzutni 5P85S/D. Wprowadzono nowe stanowisko dowodzenia systemu 83M6. Punkt dowodzenia otrzymał oznaczenie 54K6, a radiolokator- 64N6. Radiolokator powstał w NIIIP, produkcja seryjna została uruchomiona w zakładach im. Kominternu w Nowosybirsku w 1990 r. Zastosowano także zmodernizowane radiolokatory wykrywania celów niskolecących 76N6.

Wersja S-300PMU powstała już w Rosji. Produkcję seryjną rozpoczęto w 1992 r., została przyjęta na uzbrojenie w 1995 r. W 1992 r. wstrzymano jednak zakupy S-300 na potrzeby armii rosyjskiej oraz ich produkcję. W 1994 r. produkcja, w uproszczonej wersji S-300PMU-1, została wznowiona na zamówienie Chin.

Głęboko zmodernizowana wersja eksportowa S-300PMU-2 ”Faworit” otrzymała możliwości skutecznego zwalczania pocisków balistycznych krótkiego zasię­gu. Próby poligo­nowe przeprowadzono w latach 1992-1993. W 1995 r. dokonano pierwszych udanych przechwyceń poci­sków balistycznych R-300. Wprowadzono nowe rakiety 48N6D (wersja eksportowa- 48N6E2), które otrzymały nową głowicę bojową. Zwiększono zasięg zwalczania celów do 200 km. Zmodernizowano również pozostałe kom­ponenty systemu.. Zamiast radiolokatora do wykrywania celów niskolecących NWO oraz rada­ru obserwacji okrężnej ST-68UM zastosowano jeden, uniwersalny radiolokator 96Ł6 (WWO).

W latach 2000-nych powstała nowa wersja zestawu. Jest to hybryda, w której wykorzystano zmodernizowane rakie­ty, szereg komponentów PZR S-400 oraz kluczowe elementy systemu S-300PMU-2. Rakiety 48N6DM (wersja eksportowa 48N6E3) posiadają zwiększony zasięg: cele aerodynamiczne mogą przechwy­cić w odległości 250 km, a balistyczne- 60 km.

Przeciwlotnicze systemy rakietowe S-300P, w różnych wersjach, są eksportowane przez Rosję (początkowo przez ZSRR). Do końca 2010 r. system nie został użyty bojowo.

Użytkownicy:
- Algieria,
- Białoruś- posiada na uzbrojeniu PZR wersji S-300PT, zmodernizowane do standardu S-300PS/PM,
- Bułgaria- w latach 1980-tych zakupiła zestawy w wersji S-300PS-1,
- ChRL- na początku lat 1990-tych zakupiła w Rosji PZR w wersji S-300PMU-1,
- Cypr- zakupił PZR S-300PMU-1. By nie drażnić Turcji, zostały rozmieszczone na greckiej Krecie,
- Czechosłowacja- w latach 1980-tych zakupiła zestawy w wersji S-300PS-1,
- Grecja,
- NRD- w latach 1980-tych otrzymała zestawy w wersji S-300PS-1. Po zjednoczeniu Niemiec (3.10.1990 r.) kompleksy zostały zwrócone Rosji,
- Rosja (ZSRR)- patrz historia rozwoju konstrukcji,
- Słowacja,
- Ukraina- posiada na uzbrojeniu PZR wersji S-300PT, zmodernizowane do standardu S-300PS/PM,
- Wenezuela,
- Wietnam- zakupił PZR w wersji S-300PMU-2. W 2005 r. podpisano umowę na dostawę nowej, zaawansowanej wersji zestawu (brak informacji o jej oznaczeniu).

W Polsce.

Na początku lat 1980-tych za­padła decyzja o stopniowym uzbrojeniu w PZR S-300P państw Układu Warszawskiego, w tym Polski. Do rozwiązania Układu Warszawskiego (1.07.1991 r.) zdążono jedynie przygotować w Dębinie (Jasionka) w pobliżu Warszawy pierwsze pozycje dla S-300P.

Struktura przeciwlotniczego zestawu rakietowego S-300PT.

Stanowisko dowodzenia systemu (grupy sześciu dywizjonów) 5N83 składa się z kabiny dowodzenia 5K56 (kabina F9) oraz radiolokatora wykrywania celów RŁO (5N64). Stanowisko dowodzenia może śledzić 100 tras celów i rozdzielać je między kom­pleksy (dywizjony) w trybie całkowicie automatycznym.

Pułk mógł składać się z dwóch kompleksów, które były wspomagane przez dwie baterie techniczne 81C6. Do wymiany informacji ze środkami systemu kierowania obrony powietrznej Wiektor-2 stosowano aparaturę sprzęgającą umieszczoną w kontenerze/kabinie 5F20. W systemie kierowania Sienież (5S99M) stosowano aparaturę sprzęgającą umieszczoną w konte­nerze 5F24.

Mobilny, trójwspółrzędny, impulsowy radar RŁO (5N64) posiada dwustronną transmisyjną antenę ścianową z przekaźnikami wzbudzanymi optycznie, obraca się wraz z kabiną F6M (skanowanie w płaszczyźnie pionowej jest elektroniczne), aparatura znajduje się w kontenerze F8. W pierwszej wersji 5N64K elementy radiolokatora były transportowane na naczepach i mon­towane na pozycji za pomocą dźwigów.

Struktura dywizjonu S-300PT.

Kompleks 5Ż15 składał się z radiolokatora naprowadzania RPN z kabiną antenową i kabiną aparaturową F1, kabiny kierowania bojowego KBU (kabina F2), czterech kabin przygotowania startu oraz 12 wyrzutni. Radiolokator, stanowisko dowodzenia i kabiny przygotowania startu posiadały zewnętrzne źródła zasilania- elektrogeneratory i rozdzielacze/transformatory (w od­dzielnych przyczepach). W skład dywizjonu wchodziły również pojazdy do transportu rakiet, dźwigi do ich przeładunku, wozy kablowe (przewodowo były połączone ze sobą kabiny przygotowania startu i wyrzutnie), zestawy radiolinii łączących stanowiska dywizjonów (kompleksów) z stanowiskiem dowodzenia pułku (systemu) na odległość do 40 km.

Konstrukcja rakiety 5W55 (W-500).

Rakieta jednostopniowa o konstrukcji metalowej. Posiada konstrukcję modułową. Korpus silnika wyko­nany ze stopu aluminium, czepiec balistycz­ny ze szkła kwarcowego, pozostałe moduły odlewane ze stopu aluminium.

W tyle kadłuba znajdują się, całkowicie składane, trójkątne sterolotki.

Silnik rakietowy na paliwo stałe. Po uruchomieniu silnika rakieta jest forsownie nachylana w kierunku celu za pomocą współpracujących ze sterami aerodynamicznymi sterów gazodynamicznych o dużej powierzchni, umieszczonych w dyszy silnika. Po wykonaniu tego manewru stery gazodynamiczne były odcinane od cięgieł sterujących. Czas pracy silnika wynosi 10 sekund, potem lot jest beznapędowy, a pocisk podąża do celu dzięki energii kinetycznej.

Naprowadzenie: wersji 5W55K- radiokomendowo, wersji 5W55R- metodą TVM, która polegała na wykorzystaniu informacji o celu od­bieranych przez pasywny radiolokator umieszczony w rakiecie, przekazywanych przez łącze danych do stanowiska naziemnego, gdzie były wypracowy­wane poprawki kursu, przekazywane następnie do rakiety.

Konstrukcja rakiety 48N6.

Rakieta jednostopniowa o konstrukcji metalowej.
Silnik rakietowy na paliwo stałe. Czas pracy silnika wynosi 12 sekund.
Głowica bojowa składa się z 36 000 prefabrykowanych odłamków, detonowana kierunkowo.

Dane techniczne rakiet PZR S-300P (wg [1]):

Typ rakiety		5W55K	5W55R	48N6	48N6D	48N6DM
	jednostka
Długość	m	7,25	7,25	7,5	7,5	7,5
Średnica	mm	514	514 (508 ?)	519	519	519
Masa	kg	1480	1665	1799	1835	1835
Masa głowicy	kg	130	130	143	180	180
Zasięg max (cel aerodynamiczny)	km	47	75	150	200	250
Zasięg max (cel balistyczny)	km	-	-	-	40	60
Zasięg minimalny	km	8	5	5	3	3
Pułap max	m	25 000	25 000	27 000	27 000	30 000
Pułap minimalny	m	25	25	10	10	10
Prędkość max	m/s	2000	2000	1900	2000	2000
Prędkość celu	m/s	1160	1200	2800	2800	4800