W 1969 r. (wg [6]- w połowie lat 1960-tych) rozpoczęto prace konstrukcyjne nad nowoczesnym dwusilnikowym śmigłowcem turbinowym Agusta A 109. Pierwszy prototyp został oblatany 4.08.1971 r., natomiast drugi- 27.01.1973 r. (wg [7]- pierwszy z czterech prototypów A 109 został oblatany 4.08.1972 r.). Produkcję seryjną wersji A 109A ”Hirundo” (nazwa jednak nie przyjęła się i została zarzucona) rozpoczęto na początku 1976 r. (wg [4] i [6]- pod koniec 1975 r., natomiast wg [7]- w 1974 r.).

We wrześniu 1981 r. rozpoczęto dostawy zmodernizowanej wersji A 109A Mk II. W latach 1975-1976 przy współpracy z firmą Hughes zainstalowano na dwóch śmigłowcach wyrzutnie ppk TOW z dziennym celownikiem teleskopowym TSU. Włoskie Lotnictwo Wojsk Lądowych ograniczyło się jednak do zamówienia tylko kilku egzemplarzy. Firma szeroko promowała wojskową wersję A 109A oferując warianty: wielozadaniowy, sanitarno-ratowniczy, uzbrojony i morski (z detektorem anomalii magnetycznych, uzbrojeniem i pływakami awaryjnymi). Nie znalazły one jednak zbyt wielu nabywców. Argentyna zakupiła 4 śmigłowce. Dwa sprawne egzemplarze zostały zdobyte przez brytyjskie wojska podczas wojny o Falklandy w 1982 r. i przewiezione do kraju i wcielone do służby (w kolejnych latach dokupiono jeszcze 2 egz.). Niewielkie serie wojskowych A 109 trafiły też do takich krajów, jak Ghana, Libia, Paragwaj, Peru czy Wenezuela. Produkcja A 109A i A 109 Mk II osiągnęła wielkość 336 egz.

Zastąpił je zmodernizowany A 109C (początkowe oznaczenie A 109 Mk II Plus) z mocniejszymi silnikami Allison 250-C20R i nowocześniejszym wyposażeniem, wyprodukowany w liczbie 79 szt. Aby sprostać warunkom lotnictwa wojskowego przeprowadzono odpowiednie prace adaptacyjne, co doprowadziło do powstania wersji A 109CM. Chowane podwozie zastąpiono podwoziem stałym, przekonstruowano drzwi kabiny transportowej, zastosowano opancerzenie foteli oraz wzbogacone wyposażenie awioniczne. Wersje wojskowe zostały zakupione przez Lotnictwo Wojsk Lądowych Włoch, śmigłowce w wersjach rozpoznawczej (A 109EOA), łącznikowej i medycznej, znane w wojsku jako ESC 2. Armia Belgii zakupiła 46 egz. A 109BA. Ich montażem zajęły się belgijskie zakłady SABCA, zostały dostarczone w latach 1992-1994. Ogółem do służby weszło 28 egz. w wersji szturmowej (oznaczonej w wojsku A 109HA) oraz 18 rozpoznawczych A 109HO.

A 109 jest też popularny w formacjach paramilitarnych służbach publicznych oraz w firmach zajmujących się ratownictwem. W 1988 r. na bazie A 109C opracowano wersję A 109MAX, która miała większą przestrzeń kabiny ładunkowej. Kabinę poszerzono przez dodanie po obu jej stronach oprofilowanych balkonów wystających poza obrys kadłuba. Modyfikacja pozwalała na transport dwóch pacjentów na noszach w poprzek kabiny (bokiem do kierunku lotu) oraz dwóch osób personelu medycznego na siedzeniach pomiędzy noszami. Wersja ta nie znalazła szerszego zastosowania.

Kolejnym krokiem podjętym przez konstruktorów zakładów Agusta było opracowanie specjalnej, wysokoosiągowej wersji mającej sprostać większości wymagań współczesnego pola walki. A 109K otrzymał silniki Turboméca Arriel-1K. Moc przekładni głównej zwiększono do 671 kW. Głowicę wirnika nośnego wykonano z materiałów kompozytowych oraz zastosowano w niej łożyska elastomerowe. Łopaty wirnika nośnego wykonane zostały również z kompozytu. Nieco wydłużony przód kadłuba umożliwił zabudowanie większej ilości urządzeń awionicznych. Śmigłowiec został oblatany w kwietniu 1983 r. Produkcję seryjną rozpoczęto po oblocie drugiego prototypu, co miało miejsce w marcu 1984 r. Oferowana była w wersji wielozadaniowej A 109KM. Armia włoska złożyła zamówienie na 24 śmigłowce w wariancie A 109EOA wyposażone do zadań obserwacyjnych. Łącznie zbudowano zaledwie 38 egz.

A 109KN to morska wersja wariantu A 109K. Przeznaczona była do operowania z okrętów klasy korweta lub z małych fregat. Śmigłowce wyposażono w aparaturę elektroniczną umożliwiającą wykonywanie zadań wykrywania i zwalczania broni podwodnej oraz prowadzenia walki radioelektronicznej. Nie znalazła jednak nabywców i ostatecznie nie weszła do produkcji seryjnej. Na jej bazie opracowana została nowa wersja cywilna A 109K2, optymalizowana do zadań ratowniczych. Powstała na początku lat 1990-tych, a jej pierwszy egz. seryjny dostarczono w grudniu 1991 r. Powstała też policyjna odmiana A 109K2. Wielkość produkcji tej wersji była niewielka- zaledwie 38 egz. (wg [6]).

Wersja śmigłowca określana nazwą ”Mirach” jest przystosowana do przenoszenia dwóch bezpilotowych statków latających Mirach 100, które przeznaczone są do rozpoznania pola walki, wykrywania i oznaczania celów, prowadzenia walki radioelektronicznej oraz atakowania celów naziemnych lub nawodnych.

Konstrukcja śmigłowca A 109 została poddana głębokiej modernizacji, w wyniku której powstała wersja A 109E ”Power”. Kadłub maszyny poddano modyfikacjom mającym na celu poprawienie charakterystyk aerodynamicznych. Chowane podwozie całkowicie przekonstruowano i wzmocniono. Zastosowano napęd alternatywnie silnikami Pratt & Whitney Canada PW206C lub Turboméca ”Arrius 2K1”, współpracującymi z nową, tytanową głowicę z elastycznymi przegubami elastomerowymi oraz kompozytowymi łopatami wirnika. Wszystkie te zmiany radykalnie zwiększyły manewrowość śmigłowca oraz poprawiły jego osiągi. Prototyp oblatano 8.02.1995 r. i wkrótce potem ruszyła produkcja seryjna. Wariant dyspozycyjny o podwyższonym komforcie nosi nazwę A 109 ”Power Ellite”. Do 2006 r. zbudowano ok. 280 śmigłowców A 109E ”Power”.

Model ten używany jest w lotnictwie wojskowym: od 2000 r. US Coast Guard używa wersji MH-68A ”Stingray” do zwalczania przemytu narkotyków ochrony portów morskich i instalacji wydobywczych. Wersja wojskowa A 109 LUH, zakupiona została przez siły zbrojne Republiki Południowej Afryki (30 śmigłowców, napędzanych silnikami Turboméca ”Arrius 2K2”, wraz z prawami do produkcji licencyjnej przez koncern Denel Group), Szwecji (oznaczenie lokalne Hkp 15), Nigerii, Malezji (wersja A 109 LOH) i Wielkiej Brytanii.

A 109E ”Power” zdobył dużą popularność w służbach publicznych i ratowniczych. Na koniec 2006 r. w barwach ratowniczych latało 125 A 109 w: Australii, Austrii, Belgii, Brazylii, Chiny, Francji, Grecji, Hiszpanii, Japonii, Meksyku, Norwegii, Szwajcarii, USA, Turcji, Wielkiej Brytanii i we Włoszech. Łącznie Agusta dostarczyła ponad 750 egz. z rodziny A 109. Śmigłowce te, jedne z najlepiej sprzedających się na świecie, sprzedano aż do 42 krajów.

Na bazie śmigłowca A 109 powstały śmigłowce AgustaWestland A 119 ”Koala” i AgustaWestland ”Grand”.

W Polsce.

W programie budowy A 109E ”Power” bierze udział również polski przemysł. W PZL Świdnik produkowane są kadłuby tego śmigłowca. Współpraca polskiej wytwórni zaczęła się w 1996 r. W Świdniku powstawały przednie, środkowe i tylne sekcje kadłuba oraz belka ogonowa A 109E. Później współpraca obu firm znacznie się rozwinęła, obejmując dodatkowo kooperację w programach A 119 ”Koala” i AgustaWestland AW 139. Do czerwca 2006 r. wyprodukowano 500 kadłubów do śmigłowców A 109, A 119 i AgustaWestland AW 139.

W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdował się 1 śmigłowiec Agusta A 109E. Śmigłowiec A 109E ”Power” był oferowany naszemu Lotniczemu Pogotowiu Ratunkowemu w przetargu na 23 nowe śmigłowce sanitarno-ratownicze, jako następca śmigłowców PZL Mi-2.

Konstrukcja:
Ośmiomiejscowy śmigłowiec w układzie klasycznym o konstrukcji metalowej z użyciem materiałów kompozytowych.
Wirnik czterołopatowy wirnik przegu­bowy o konstrukcji metalowej. Łopaty o konstrukcji przekładkowej, klejonej. Od wersji A 109E ”Power” (wg [7]- od wersji A 109C) kompozytowy.
Kadłub o konstrukcji półskorupowej. Kabiny zakryte.
W tyle kadłuba zamocowany jest przestawialny statecznik poziomy. Statecznik pio­nowy składa się z dwóch skośnych, trapezowych segmentów.
Podwozie kołowe chowane w locie lub stałe- dostosowane do montażu krótkich nart.

Uzbrojenie- karabiny maszynowe kalibru 7,62 lub 12,7 mm montowane na obrotowych stanowiskach w drzwiach kabiny transportowej. Uzbrojenie podwieszane na dwóch punktach podwieszeń o masie do 300 kg każdy. Typowe warianty uzbrojenia podwieszanego: wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych kalibru 70 mm, wyrzutnie npr kalibru 81 mm, kombinowany zasobnik RMP (karabin maszynowy kalibru 12,7 mm i trzylufowa wyrzutnia npr kalibru 70 mm), zasobnik z karabinami maszynowymi 7,62 lub 12,7 mm oraz 8 kierowanych przeciwpancernych pocisków rakietowych TOW, TOW 2 lub TOW 2A.

Wyposażenie- awionika: pilot automatyczny, radiowysokościomierz, radar poszukiwawczy SKD-2110, automatyczny system nawigacyjny TACAN, układ nawigacyjny GPS, układ zarządzania i kontroli Collins CMS80, celownik optyczny APX 334 lub SAAB Helios, zespół obserwacji w podczerwieni FLIR, system celowniczy Helitow, czujniki opromieniowania radiolokacyjnego i laserowego, promiennik wytwarzający fałszywe widmo podczerwieni oraz wyrzutnie pocisków zakłócających.
Instalacje- hydrauliczna, elektryczna.

Napęd- 2 silniki turbinowe:
- prototyp, A 109A- Allison 250-C20B o mocy max 310 kW (420 KM) każdy,
- A 109C- Allison 250-C20R o mocy 332 kW (450 KM) każdy,
- A 109CM- Allison 250-C20R/1 o mocy 335 kW (456 KM) każdy,
- A 109K, A 109KM- Turboméca ”Arriel-1K” o mocy 470 kW (639 KM) każdy,
- A 109E ”Power”- Pratt & Whitney Canada PW206C o mocy 423 kW (567 KM) i mocy startowej 477 kW (649 KM) każdy lub Turboméca ”Arrius 2K1” o mocy 425 kW (570 KM) i mocy startowej 500 kW (680 KM) każdy.
Silniki napędzają wirnik oraz, za pośrednictwem długiego wału i przekładni końcowej, dwułopatowe metalowe śmigło ogonowe.

Dane techniczne A 109A (wg [8]): 
Średnica wirnika nośnego- 11,0 m, długość całkowita (z obracającymi się wirni­kami)- 13,05 m, długość kadłuba- 10,71 m, wysokość- 3,3 m, powierzchnia tarczy wirnika głównego- 95,0 m².
Masa własna- 1415 kg, masa startowa max- 2450 kg.
Prędkość max- 311 km/h, prędkość przelotowa max- 272 km/h, prędkość ekonomiczna- 233 km/h, pułap zawisu z wpływem ziemi- 3750 m, pułap zawisu bez wpływu ziemi- 2835 m, zasięg max- 513 km.

Dane techniczne A 109KM (wg [1]):
Średnica wirnika nośnego- 11,0 m, długość całkowita- 13,068 m, wysokość- 3,56 m.
Masa startowa max- 2850 kg.
Prędkość przelotowa- 265 km/h, wznoszenie- 10,3 m/s, pułap zawisu z wpływem ziemi- 5000 m, pułap zawisu bez wpływu ziemi- 4115 m, zasięg max- 820 km, czas lotu max- 4 h 16'.

Dane techniczne A 109E ”Power” (wg [6]):
Średnica wirnika nośnego- 11,0 m, długość całkowita, z obracającymi się wirnikami-13,04 m, długość kadłuba- 11,45 m, wysokość całkowita, z obracającymi się wirnikami- 3,5 (wg [7]- 3,05) m.
Masa własna- 1570 kg, masa użyteczna- (wg [7]- 1280) kg, masa użyteczna z ładunkiem zewnętrznym- (wg [7]- 1430) kg, masa startowa max- 2850 kg, masa startowa max z ładunkiem zewnętrznym- (wg [7]- 3000) kg.
Prędkość max- 311 km/h, prędkość przelotowa- 285 km/h, wznoszenie- 9,8 m/s, pułap zawisu z wpływem ziemi- 5060 (wg [7]- 5059) m, pułap zawisu bez wpływu ziemi- 3597 (wg [7]- 3596) m, pułap- 5974 m, zasięg max- 965 km, czas lotu max- 5 h 4'.