Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL Świdnik (WSK PZL Świdnik)
Ośrodek Konstrukcji Lotniczych WSK Świdnik
Państwowe Zakłady Lotnicze Świdnik (PZL Świdnik)
PZL Świdnik
WSK Świdnik

Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL Świdnik. Hala montażu śmigłowców PZL Mi-2. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 4/1975).

Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL Świdnik powstała w 1951 r. jako pierwszy budowany od podstaw zakład przemysłu lotniczego po wojnie. Początkowo, wytwarzano tam części i podzespoły dla rozwijającej się licencyjnej produkcji samolotów Lim-1 w WSK-Mielec. Z czasem, zakład wyspecjalizował się w produkcji śmigłowców, jako jeden z pierwszych dużych zakładów na świecie. Początkowo była to licencyjna produkcja radzieckich śmigłowców Mil Mi-1, wytwarzanych pod oznaczeniem SM-1. Doświadczenia pozwoliły nie tylko na opracowywanie kolejnych wersji tego typu, ale też na opracowanie własnej modyfikacji SM-2 o większych możliwościach transportowych. Śmigłowiec SM-2 powstał w zespole konstrukcyjnym, prowadzonym przez inż. Jerzego Tyrchę.

W latach 1961-1963 w Ośrodku Konstrukcji Lotniczych WSK Świdnik został opracowany, w zespole kierowanym przez mgr. inż. Jerzego Kotlińskiego, lekki śmigłowiec SM-4 ”Łątka”. Zbudowano tylko prototyp, który nie został jednak nawet oblatany. Silnik WN-6S, który był napędzany śmigłowiec, nie został dopuszczony do użytkowania w locie. Pod koniec 1964 r. w biurze konstrukcyjnym kierowanym przez mgr. inż. Stanisława Trębacza, podjęto prace nad zmodyfikowaną wersją SM-4, napędzaną silnikiem odrzutowym GTD-350, oznaczoną jako SM-5. Opracowanie pozostało jednak w zakresie studium. Oprócz tych prac w Ośrodku Konstrukcji Lotniczych WSK Świdnik prowadzono studia rozwojowe nad większymi śmigłowcami, nad zastosowaniem napędu turbinowego, studia sterowania wirników nośnych klapami strumieniowymi, studia nad teorią wirnika, prace eksperymentalne z wirnikami z laminatów.

Kolejne lata przyniosły uruchomienie na podstawie radzieckiej dokumentacji śmigłowca PZL Mi-2. Produkowany był w wersjach nie tylko transportowej i pasażerskiej, na jakie opiewała licencyjna dokumentacja, ale tez produkowano opracowane we własnym biurze konstrukcyjnym wersje uzbrojone i do zadań specjalnych (dowódcza, chemiczna, rozpoznawcza, minerska i inne). W latach 1968- 1972 zespół konstruktorów z WSK Świdnik i Instytutu Lotnictwa pod kierunkiem dr inż. Lechosława Kalinowskiego opracował 18 projektów koncepcyjnych śmigłowca wielozadaniowego pod oznaczeniem Mi-2.1. W 1969 r. rozpoczęto prace nad inną gałęzią rozwoju PZL Mi-2- większych śmigłowców, oznaczonych symbolem Mi-2-2-x. W 1977 r. rozpoczęto produkcję elementów konstrukcji samolotu pasażerskiego Iljuszyn Ił-86. W tym samym roku powstał projekt lekkiego śmigłowca SM-7.

Pod koniec 1979 r. został oblatany prototyp śmigłowca PZL W-3 ”Sokół”. Projekt został opracowany przez biuro konstrukcyjne wytwórni, początkowo przy pomocy specjalistów radzieckich. Podstawowe wersje oferowane odbiorcy wojskowemu to śmigłowiec transportowy, pasażerski, dyspozycyjny, ratownictwa morskiego (”Anakonda”), desantowo-szturmowej (PZL W-3W) i ogniowego wsparcia pola walki (”Huzar”).

WSK Świdnik wprowadził do produkcji pochodną Mi-2, śmigłowiec PZL ”Kania”. W odróżnieniu od swojego poprzednika, ”Kania” dysponuje nowym napędem (amerykańskie silniki Allison), nowymi łopatami, nowoczesną awioniką. Na przełomie lat 1989-1990 pomiędzy PDPSz Bielsko i PZL Świdnik prowadzone były rozmowy dotyczące przeniesienia produkcji kadłubów i usterzeń szybowca SZD-50-3 ”Puchacz” do Świdnika, ale do finalizacji tego pomysłu nie doszło.

Od 1996 r. w PZL Świdnik, w kooperacji z firmą AgustaWestland,produkowane są kadłuby do śmigłowców AgustaWestland A 109, AgustaWestland A 119 i AgustaWestland AW 139 oraz AgustaWestland ”Grand”. W 2006 r. zbudowano pięćsetny kadłub wiropłata z tej rodziny. Centralna część kadłuba śmigłowca AgustaWestland AW 139 (AB 139) została zaprojektowana przez inżynierów z PZL Świdnik. Prace projektowe rozpoczęły się w 1998 r.

W połowie grudnia 1997 r. firma Bell Helicopter złożyła propozycję licencyjnej produkcji w Polsce śmigłowców bojowych Bell AH-1W ”Super Cobra”, oznaczonych wstępnie jako Bell AH-1PO, przez zakłady WSK Świdnik. Do produkcji śmigłowców jednak nie doszło.

Podjęto produkcje szybowców PW-5 ”Smyk” (w 1994 r.) i PW-6 (w 2000 r.). W 2005 r. produkcję obu szybowców przekazano jednak firmie Zakład Szybowcowy ”JEŻÓW” Henryk Mynarski w Jeżowie Sudeckim.

PZL-Świdnik nawiązał szereg kontaktów również z innymi firmami lotniczymi, podejmując się jako poddostawca licznych prac. Wśród nich była m.in. umowa z 2002 r. z firmą Eurocopter na wyłączną produkcję owiewek silnikowych do śmigłowców Eurocopter EC-145, czy też umowa z firmą Bell na produkcję belek ogonowych do maszyn Bell-412/”Huey II”. W 2005 r. rozpoczęto prace nad śmigłowcami PZL W-3 "Sokół-2" i PZL SW-5, będącymi dalszym rozwojem PZL W-3 "Sokół".

W 2009 r. AgustaWestland zawarła z PZL-Świdnik umowę, w wyniku której miała ruszyć produkcja podzespołów do ciężkiego śmigłowca AgustaWestland AW101. W 2009 r. zakłady WSK PZL Świdnik zostały sprywatyzowane i stały się częścią włosko-brytyjskiego koncernu AgustaWestland. Włosi zobowiązali się do utrzymania produkcji obecnie wytwarzanych modeli śmigłowców, przeniesienia do Polski montażu finalnego AW 109LUH, dalszej produkcji kadłubów i belek ogonowych dla swych modeli, a także rozwoju działu projektowego. W 2010 r. podpisano z firmą Pilatus porozumienie o budowie w Polsce skrzydeł i kadłuba samolotu Pilatus PC-12NG.

Konstrukcje:
SM-1, 1956, śmigłowiec wielozadaniowy.
SM-2, 1959, śmigłowiec wielozadaniowy.
SM-4 ”Łątka”, 1963, lekki śmigłowiec wielozadaniowy.
SM-5, 1964, projekt lekkiego śmigłowca wielozadaniowego.
SM-6, lata 1960-te, projekt lekkiego śmigłowca wielozadaniowego.
PZL Mi-2, 1965, śmigłowiec wielozadaniowy.
Mi-2.1, 1968- 1972, projekt śmigłowca wielozadaniowego.
Mi-2-2-x, 1969, projekt śmigłowca wielozadaniowego.
PZL "Jaszczurka", 1972, projekt lekkiego śmigłowca wielozadaniowego.
SZD-30 ”Pirat”, 1973, szybowiec treningowy.
PZL Mi-2M, 1974, śmigłowiec wielozadaniowy.
SM-7, 1977, projekt śmigłowca wielozadaniowego.
PZL Mi-2 ”Taurus II”, 1978, projekt śmigłowca wielozadaniowego.
PZL ”Kania”, 1979, śmigłowiec wielozadaniowy.
PZL W-3 ”Sokół”, 1979, śmigłowiec wielozadaniowy.
PZL "Kormoran", 1982, projekt śmigłowca wielozadaniowego.
PZL W-3B "Jastrząb", 1991, projekt śmigłowca szturmowego.
PZL W-3L "Long", 1991, projekt śmigłowca wielozadaniowego.
PZL ML-1, 1992, motolotnia.
PW-5 ”Smyk”, 1994, szybowiec klasy światowej.
PZL SW-4 ”Puszczyk”, 1996, lekki śmigłowiec wielozadaniowy.
PZL SW-5, 1998, projekt śmigłowca wielozadaniowego.
PZL IS-2, lekki śmigłowiec wielozadaniowy.
PZL I-23 ”Manager”, samolot sportowy, turystyczny.
PW-6, 2000, szybowiec szkolno-treningowy.
PZL W-3 "Sokół-2", od 2005, projekt śmigłowca wielozadaniowego.
PZL SW-5, od 2005, projekt śmigłowca wielozadaniowego.

Galeria

  • Montaż śmigłowca SM-1 w WSK Świdnik. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 5/1957).

Źródło:

[1] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[2] Rochowicz R. ”Śmigłowcowy stand-by”. Nowa Technika Wojskowa nr 10/2006.
[3] Majewski A. ”Cywilny przemysł lotniczy dla wojska po II w.ś. Historia i przyszłość (?)”. Nowa Technika Wojskowa nr 9/1996.
[4] ”Cobry dla Polski?”. Nowa Technika Wojskowa nr 2/1998.
[5] Zakład Szybowcowy JEŻÓW Henryk Mynarski.
[6] Szybowcowy zakątek Pepego (Piotra Puchalskiego)
[7] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
[8] Bączyk N. ”AgustaWestland i PZL Świdnik a sprawa polska”. Nowa Technika Wojskowa nr 9/2009.
[9] Bondaryk P. ”Elementy do PC-12 ze Świdnika”. Lotnictwo nr 5/2010.
[10] "Projekty śmigłowców WSK-Świdnik". Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 16 (9/2005). Klub Miłośników Historii Polskiej Techniki Lotniczej • Muzeum Techniki W Warszawie, Stowarzyszenie Młodych Inżynierów Lotniczych • SMIL.
blog comments powered by Disqus