Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL Świdnik (WSK PZL Świdnik)
Ośrodek Konstrukcji Lotniczych WSK Świdnik
Państwowe Zakłady Lotnicze Świdnik (PZL Świdnik)
PZL Świdnik
WSK Świdnik

Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL Świdnik powstała w 1951 r. jako pierwszy budowany od podstaw zakład przemysłu lotniczego po wojnie. Początkowo, wytwarzano tam części i podzespoły dla rozwijającej się licencyjnej produkcji samolotów Lim-1 w WSK-Mielec. Z czasem, zakład wyspecjalizował się w produkcji śmigłowców, jako jeden z pierwszych dużych zakładów na świecie. Początkowo była to licencyjna produkcja radzieckich śmigłowców Mil Mi-1, wytwarzanych pod oznaczeniem SM-1. Doświadczenia pozwoliły nie tylko na opracowywanie kolejnych wersji tego typu, ale też na opracowanie własnej modyfikacji SM-2 o większych możliwościach transportowych. Śmigłowiec SM-2 powstał w zespole konstrukcyjnym, prowadzonym przez inż. Jerzego Tyrchę.
W latach 1961-1963 w Ośrodku Konstrukcji Lotniczych WSK Świdnik został opracowany, w zespole kierowanym przez mgr. inż. Jerzego Kotlińskiego, lekki śmigłowiec SM-4 ”Łątka”. Zbudowano tylko prototyp, który nie został jednak nawet oblatany. Silnik WN-6S, który był napędzany śmigłowiec, nie został dopuszczony do użytkowania w locie. Pod koniec 1964 r. w biurze konstrukcyjnym kierowanym przez mgr. inż. Stanisława Trębacza, podjęto prace nad zmodyfikowaną wersją SM-4, napędzaną silnikiem odrzutowym GTD-350, oznaczoną jako SM-5. Opracowanie pozostało jednak w zakresie studium. Oprócz tych prac w Ośrodku Konstrukcji Lotniczych WSK Świdnik prowadzono studia rozwojowe nad większymi śmigłowcami, nad zastosowaniem napędu turbinowego, studia sterowania wirników nośnych klapami strumieniowymi, studia nad teorią wirnika, prace eksperymentalne z wirnikami z laminatów.
Kolejne lata przyniosły uruchomienie na podstawie radzieckiej dokumentacji śmigłowca PZL Mi-2. Produkowany był w wersjach nie tylko transportowej i pasażerskiej, na jakie opiewała licencyjna dokumentacja, ale tez produkowano opracowane we własnym biurze konstrukcyjnym wersje uzbrojone i do zadań specjalnych (dowódcza, chemiczna, rozpoznawcza, minerska i inne). W 1977 r. rozpoczęto produkcję elementów konstrukcji samolotu pasażerskiego Iljuszyn Ił-86.
Pod koniec 1979 r. został oblatany prototyp śmigłowca PZL W-3 ”Sokół”. Projekt został opracowany przez biuro konstrukcyjne wytwórni, początkowo przy pomocy specjalistów radzieckich. Podstawowe wersje oferowane odbiorcy wojskowemu to śmigłowiec transportowy, pasażerski, dyspozycyjny, ratownictwa morskiego (”Anakonda”), desantowo-szturmowej (PZL W-3W) i ogniowego wsparcia pola walki (”Huzar”).
WSK Świdnik wprowadził do produkcji pochodną Mi-2, śmigłowiec PZL ”Kania”. W odróżnieniu od swojego poprzednika, ”Kania” dysponuje nowym napędem (amerykańskie silniki Allison), nowymi łopatami, nowoczesną awioniką. Na przełomie lat 1989-1990 pomiędzy PDPSz Bielsko i PZL Świdnik prowadzone były rozmowy dotyczące przeniesienia produkcji kadłubów i usterzeń szybowca SZD-50-3 ”Puchacz” do Świdnika, ale do finalizacji tego pomysłu nie doszło.
Od 1996 r. w PZL Świdnik, w kooperacji z firmą AgustaWestland,produkowane są kadłuby do śmigłowców AgustaWestland A 109, AgustaWestland A 119 i AgustaWestland AW 139 oraz AgustaWestland ”Grand”. W 2006 r. zbudowano pięćsetny kadłub wiropłata z tej rodziny. Centralna część kadłuba śmigłowca AgustaWestland AW 139 (AB 139) została zaprojektowana przez inżynierów z PZL Świdnik. Prace projektowe rozpoczęły się w 1998 r.
W połowie grudnia 1997 r. firma Bell Helicopter złożyła propozycję licencyjnej produkcji w Polsce śmigłowców bojowych Bell AH-1W ”Super Cobra”, oznaczonych wstępnie jako Bell AH-1PO, przez zakłady WSK Świdnik. Do produkcji śmigłowców jednak nie doszło.
Podjęto produkcje szybowców PW-5 ”Smyk” (w 1994 r.) i PW-6 (w 2000 r.). W 2005 r. produkcję obu szybowców przekazano jednak firmie Zakład Szybowcowy ”JEŻÓW” Henryk Mynarski w Jeżowie Sudeckim.
PZL-Świdnik nawiązał szereg kontaktów również z innymi firmami lotniczymi, podejmując się jako poddostawca licznych prac. Wśród nich była m.in. umowa z 2002 r. z firmą Eurocopter na wyłączną produkcję owiewek silnikowych do śmigłowców Eurocopter EC-145, czy też umowa z firmą Bell na produkcję belek ogonowych do maszyn Bell-412/”Huey II”. W 2005 r. rozpoczęto prace nad śmigłowcami PZL W-3 "Sokół-2" i PZL SW-5, będącymi dalszym rozwojem PZL W-3 "Sokół".
W 2009 r. AgustaWestland zawarła z PZL-Świdnik umowę, w wyniku której miała ruszyć produkcja podzespołów do ciężkiego śmigłowca AgustaWestland AW101. W 2009 r. zakłady WSK PZL Świdnik zostały sprywatyzowane i stały się częścią włosko-brytyjskiego koncernu AgustaWestland. Włosi zobowiązali się do utrzymania produkcji obecnie wytwarzanych modeli śmigłowców, przeniesienia do Polski montażu finalnego AW 109LUH, dalszej produkcji kadłubów i belek ogonowych dla swych modeli, a także rozwoju działu projektowego. W 2010 r. podpisano z firmą Pilatus porozumienie o budowie w Polsce skrzydeł i kadłuba samolotu Pilatus PC-12NG.
Konstrukcje:
SM-1, 1956, śmigłowiec wielozadaniowy.
SM-2, 1959, śmigłowiec wielozadaniowy.
SM-4 ”Łątka”, 1963, lekki śmigłowiec wielozadaniowy.
SM-5, 1964, projekt lekkiego śmigłowca wielozadaniowego.
SM-6, lata 1960-te, projekt lekkiego śmigłowca wielozadaniowego.
PZL Mi-2, 1965, śmigłowiec wielozadaniowy.
PZL "Jaszczurka", 1972, projekt lekkiego śmigłowca wielozadaniowego.
SZD-30 ”Pirat”, 1973, szybowiec treningowy.
PZL Mi-2M, 1974, śmigłowiec wielozadaniowy.
PZL Mi-2 ”Taurus II”, 1978, projekt śmigłowca wielozadaniowego.
PZL ”Kania”, 1979, śmigłowiec wielozadaniowy.
PZL W-3 ”Sokół”, 1979, śmigłowiec wielozadaniowy.
PZL "Kormoran", 1982, projekt śmigłowca wielozadaniowego.
PZL W-3B "Jastrząb", 1991, projekt śmigłowca szturmowego.
PZL W-3L "Long", 1991, projekt śmigłowca wielozadaniowego.
PZL ML-1, 1992, motolotnia.
PW-5 ”Smyk”, 1994, szybowiec klasy światowej.
PZL SW-4 ”Puszczyk”, 1996, lekki śmigłowiec wielozadaniowy.
PZL SW-5, 1998, projekt śmigłowca wielozadaniowego.
PZL IS-2, lekki śmigłowiec wielozadaniowy.
PZL I-23 ”Manager”, samolot sportowy, turystyczny.
PW-6, 2000, szybowiec szkolno-treningowy.
PZL W-3 "Sokół-2", od 2005, projekt śmigłowca wielozadaniowego.
PZL SW-5, od 2005, projekt śmigłowca wielozadaniowego.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.[2] Rochowicz R. ”Śmigłowcowy stand-by”. Nowa Technika Wojskowa nr 10/2006.
[3] Majewski A. ”Cywilny przemysł lotniczy dla wojska po II w.ś. Historia i przyszłość (?)”. Nowa Technika Wojskowa nr 9/1996.
[4] ”Cobry dla Polski?”. Nowa Technika Wojskowa nr 2/1998.
[5] ”Zakład Szybowcowy JEŻÓW Henryk Mynarski”.
[6] ”Szybowcowy zakątek Pepego (Piotra Puchalskiego)”
[7] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
[8] Bączyk N. ”AgustaWestland i PZL Świdnik a sprawa polska”. Nowa Technika Wojskowa nr 9/2009.
[9] Bondaryk P. ”Elementy do PC-12 ze Świdnika”. Lotnictwo nr 5/2010.