PZL S-4 (S-3) "Kania", 1951
(S-3 "Kania 1", "Kania 2", "Kania 3")

W 1956 r. samolotem zainteresował się zakład WSK-Mielec, gdzie w zespole młodych konstruktorów pod kierunkiem inż. E. Stankiewicza, zmodyfikowano dokumentację samolotu. Kolejny prototyp S-4 ”Kania 2” (SP-PAA) został zbudowany w tej wytwórni w drugiej połowie 1956 r. i oblatany 9.09.1956 r. (wg [1] i [4]- 2.09.1957 r., natomiast wg [2]- 3.09.1957 r.). Samolot ten różnił, się wieloma rozwiązaniami konstrukcyjnymi od swego pierwowzoru. Po przejściu prób fabrycznych samolot zarejestrowany ze znakami SP-PAA, był demonstrowany na Szybowcowych Mistrzostwach Świata w 1958 r. w Lesznie, budząc duże zainteresowanie wśród zagranicznych ekspertów, zwłaszcza pokazami holowania kilku szybowców.
Ostatecznie dopracowaną postać maszyny reprezentował trzeci prototyp S-4 ”Kania 3” (SP-PBB), który zbudowano w Lotniczych Zakładach Naprawczych w Krośnie i oblatano w dniu 19.09.1958 r. (wg innych źródeł- został zbudowany w WSK-Mielec). Również w Krośnie wykonano w 1963 (wg innych źródeł- 1964) r. drugi egzemplarz ”Kani 3” (SP-PBE), ponadto wyremontowano SP-PBB, a SP-PAA doprowadzono do postaci finalnej.
Jakkolwiek pierwsze dwa prototypy S-1 i S-3 nosiły szachownicę, stanowiąc propozycje sprzętowe dla wojska, to w swych ostatnich wersjach stały się typowymi maszynami aeroklubowymi, będącymi odpowiednikiem przedwojennych RWD-8. Rozwinięty w drodze ewolucji samolot, przeszedł próby fabryczne i państwowe oraz eksploatację próbną, otrzymując opinię maszyny udanej, mającej prawidłowe cechy pilotażowe. S-4 ”Kania 3” został dopuszczony do eksploatacji w zakresie nauki pilotażu, akrobacji podstawowej, lądowania w terenie przygodnym i holowania szybowców- nawet trzech. Pomimo, że Kania zdobyła znaczną popularność, do produkcji seryjnej tego udanego samolotu nie doszło. Główną przyczyną stało się zaprzestanie w 1957 r. produkcji silników M-11D. Ponadto w 1963 r. pojawił się nowoczesny samolot PZL-104 ”Wilga”. Obecnie trzeci prototyp S-4 ”Kania 3” (SP-PBB) znajduje się w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, a jego wtórnik SP-PBE w końcu lat 1970-tych używany był nadal w Aeroklubie Mieleckim.
Konstrukcja:
Dwumiejscowy górnopłat zastrzałowy (parasol) o konstrukcji drewnianej.
Skrzydło o obrysie prostokątno-trapezowym, konstrukcji drewnianej, jednodźwigarowe, dwudzielne (bez baldachimu), wsparte na piramidce i podparte pojedynczymi zastrzałami. Pokrycie kesonu sklejką, reszta pokryta płótnem. Naprzeciw lotek, w kesonie stałe skrzela (sloty). Lotki szczelinowe, wychylane różnicowo. Szkielet lotek drewniany, pokrycie płócienne. Między lotkami a zwężoną częścią skrzydła klapy krokodylowe konstrukcji metalowej. Zastrzały drewniane, podparte w połowie długości rurkami stalowymi. Piramidka z rur stalowych.
Kadłub o przekroju owalnym, drewniany, konstrukcji półskorupowej. Przód, do przegrody ogniowej pokryty blachą. Pokrycie pracujące było wykonane ze sklejki oklejonej płótnem. Kabiny odkryte.
Usterzenie klasyczne, o obrysie trapezowym. Statecznik poziomy niedzielony, podparty zastrzałami z rur stalowych. Stateczniki jednodźwigarowe, kryte sklejką. Szkielet sterów drewniany, pokrycie płócienne.
Podwozie klasyczne stałe.
Silnik- gwiazdowy M-11D o mocy startowej 92 kW (125 KM) i mocy trwałej 85 kW (115 KM).
Dane techniczne (wg [1]):
Rozpiętość- 12,16 (wg [2]- 12,13) m, długość- 8,72 (wg [2]- 8,58) m, wysokość- 2,35 m, powierzchnia nośna- 19,7 m2.
Masa własna- 660 (wg [2]- 653) kg, masa użyteczna- 298 kg, masa całkowita- 975 (wg [2]- 951) kg.
Prędkość max- 171 km/h, prędkość przelotowa- 130 km/h, prędkość min.- 63 km/h, wznoszenie- 4,5 m/s, pułap- 5100 m, zasięg- 580 (wg [2]- 980) km.
Dane techniczne S-4 ”Kania 3” (wg [4]):
Rozpiętość- 12,16 m, długość- 8,72 m, wysokość- 2,35 m, powierzchnia nośna- 19,7 m2.
Masa własna- 660 kg, masa użyteczna- 315 kg, masa całkowita- 975 kg.
Prędkość max- 171 km/h, prędkość przelotowa- 130 km/h, prędkość lądowania- 63 km/h, wznoszenie- 4,5 m/s, pułap- 5100 m, zasięg- 580 km.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.[2] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[3] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1980.
[4] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.