PZL S-1, 1945
(S-1)

Samolot szkolno- łącznikowy. Polska.
Samolot szkolno- łącznikowy PZL S-1. (Źródło: Babiejczuk J., Grzegorzewski J. ”Polski przemysł lotniczy 1945-1973”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1974).

Jeszcze podczas działań wojennych przystąpiono na wyzwolonych terenach Polski do odbudowy lotnictwa. Jedną z form działalności była praca konstruktorska podjęta w październiku 1944 r. przez Biuro Studiów i Projektów, powołane w resorcie komunikacji. W lotnictwie wojskowym podobną działalność podjął w grudniu 1944 r. por. inż. Eugeniusz Stankiewicz, wykładowca Wojskowej Szkoły Lotniczej w Zamościu. Wkrótce po powołaniu go do LWP zwrócił się z raportem do Dowództwa Szkoły, proponując budowę pierwszego polskiego, dwumiejscowego samolotu szkolno- łącznikowego. Samolot miał służyć do szkolenia i do lotów łącznikowych na zniszczonych terenach kraju.

Propozycja została przyjęta i od stycznia do marca 1945 r. opracowano, przy współpracy ppor. ppor. Zdzisława Cymery i ppor. Władysława Rutkowskiego, projekt wstępny samolotu S-1. W sierpniu 1945 r. zespół został przeniesiony do wytwórni PZL w Mielcu, gdzie przystąpiono do opracowania projektu konstrukcyjnego i rysunków warsztatowych. Konstrukcja odznaczała się dużą prostotą dla umożliwienia wykonania samolotu z łatwo dostępnych materiałów, w warunkach warsztatowych. Przy opracowaniu dokumentacji wykorzystano kilka elementów samolotu Polikarpow Po-2, jak np. silnik ze śmigłem, koła i fotele. Również konstrukcję kadłuba wzorowano na Po-2. Z powodu braku blachy duralowej wykorzystywano elementy pochodzące z rozbitych samolotów.

W sierpniu 1945 r. rozpoczęto w Warsztacie PZL Mielec budowę płatowca, który ukończony został na początku listopada 1945 r. Podczas produkcji i mon­tażu wprowadzono szereg poprawek konstrukcyjnych. W dniu 15.11.1945 r. PZL S-1 wykonał swój pierwszy lot. Samolot PZL S-1 był drugą konstrukcją zbudowaną w Polsce po wojnie (pierwszym był samolot LWD ”Szpak 2”), a pierwszą opracowaną dla lotnictwa wojskowego.

Dnia 18.12.1945 r. samolot został przetransportowany do Warszawy, gdzie wykonano dalsze próby. Podczas prób w locie nurkowym samolot osiągnął prędkość 230 km/h. Próby trwały do marca 1946 r. Następnie samolot przejęło Dowództwo Lotnictwa.

PZL S-1 był zaprojektowany bez obliczeń aerodynamicznych i wytrzymałościowych. Braki w obliczeniach spowodowały, że samolot nie mógł być dopuszczony do homologacji, a co za tym idzie do użytkowania jako statek powietrzny. S-1 miał cechy nie dopracowanej konstrukcji amatorskiej, wymagającej zweryfikowania dokumentacji i ponownej poprawnej budowy płatowca. Jednak konstruktor kontynuował loty na prototypie.

W dniu 14.05.1946 r. samolot prowadzony przez por. inż. E. Stankiewicza runął na ziemię w centrum Warszawy, u zbiegu ulicy Chałubińskiego i Alej Jerozolimskich. Pilot na szczęście nie odniósł większych obrażeń, ale maszyna została doszczętnie zniszczona. Do budowy drugiego prototypu nie przystąpiono.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy górnopłat zastrzałowy (parasol) o konstrukcji drewnianej.
Skrzydło trapezowe o bardzo małej zbieżności, z eliptycznymi końcami. Profil skrzydła o dużej grubości. Skrzydło podparte dwiema parami duralowych zastrza­łów wykrzyżowanych cięgłami i wsparte na piramidce z rur stalowych wykrzyżowanej cięgłami, zamocowanej do kadłuba w miejscu kabiny. Skrzydło niedzielone kon­strukcji drewnianej, dwudźwigarowe. Dźwigar przedni skrzynkowy. Keson do przedniego dźwigara kryty sklejką. Przestrzeń międzydźwigarowa wykrzyżowana cięgłami. Tylna część skrzydła kryta płótnem.
Kadłub konstrukcji drewnianej, kratownicowej, o przekroju prostokątnym z zaokrągloną górą. Przód kadłuba za silnikiem, kryjący łoże z rur stalowych, pokryty blachą duralową. Przednia część kadłuba z pra­cującym pokryciem sklejkowym, tylna kryta płótnem, góra kadłuba kryta sklejką. Kratownica wykrzyżowana stalowymi cięgłami. Przed kabiną pilotów zbiornik paliwa. Kabiny pilotów jedna za drugą, odkryte, z wiatrochronami.
Usterzenie trapezowe z zaokrąglonymi końcami. Stateczniki jednodźwigarowe, kryte sklejką. Statecznik poziomy podparty zastrzałami, pionowy, usztywniony cięgłami. Stery o szkielecie drewnianym, kryte płótnem.
Podwozie klasyczne stałe. Koła podwozia głównego zamocowane na osi zawieszonej na podwójnych goleniach, usztywnionych cięgłami, osłoniętych płaskim oprofilowaniem. Amortyzacja sznurem gumowym. Koła wysokiego ciśnienia o wymiarach 700 x 150 mm. Płoza ogonowa ze sprężyny piórowej.

Wyposażenie- tablica przyrządów wyposażona w podstawowe przyrządy pilotażowo- nawigacyjne i sil­nikowe.

Silnik- pięciocylindrowy, gwiazdowy, chłodzony powietrzem M-11D o mocy startowej 92 kW (125 KM) i mocy trwałej 76 kW (103 KM).
Silnik osłonięty pierścieniem Townenda. Łoże silnika spawane z rur stalowych. Śmigło drewniane, dwułopatowe, stałe WD-14, o średnicy 2,35 m, osłonięte kołpakiem. Zbiornik paliwa w kadłubie o pojemności 126 l.

Dane techniczne PZL S-1 (wg [1]):
Rozpiętość- 13,0 m, długość- 8,5 m, wysokość- 3,2 m, powierzchnia nośna- 20,0 m2.
Masa własna- 700 kg, masa użyteczna- 250 kg, masa całkowita- 950 kg.
Prędkość max- 180 km/h, prędkość przelotowa- 150 km/h, prędkość min.- 55 km/h, wznoszenie- 3 m/s, pułap- 3800 m, zasięg- 800 (wg [2]- ok. 600) km, czas lotu- (wg [3]- 4) h.

Galeria

  • PZL S-1. Rysunek w trzech rzutach. (Źódło: Skrzydlata Polska nr 28/1973).
  • PZL S-1 podczas budowy. Za usterzeniem por. inż. Eugeniusz Stankiewicz w mundurze. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • PZL S-1 na lotnisku w Mielcu. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • PZL S-1 na lotnisku mokotowskim w Warszawie. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).

Źródło:

[1] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[2] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1980.
[3] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
[4] Szewczyk W. "PZL S-1". Skrzydlata Polska nr 28/1973. 
[5] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
blog comments powered by Disqus