PZL ML-1, 1992
W 1989 r. dyrekcja WSK PZL-Świdnik, szukając sposobów na przetrwanie głębokiego kryzysu w polskim przemyśle lotniczym spowodowanym przemianami ustrojowymi i utratą dotychczasowych rynków zbytu, zwróciła uwagę na produkcję motolotni. W 1990 r. Maciej Parasiewicz, przychodząc półprywatnie do zakładu, opracował w projekt motolotni przeznaczonej do produkcji seryjnej. Od 5.03.1990 r. zaczął pracować w WSK, i rozpoczął budowę profesjonalnej motolotni wraz z kolegami Krzysztofem Gładyszem (konstruktorem prowadzącym, absolwentem Politechniki Rzeszowskiej, pracującym wcześniej jako konstruktor śmigłowcowy), Krzysztofem Komendą (zatrudnionym na umowę do spraw zespołów napędowych) oraz Andrzejem Sawickim (zainteresowanym tematem pilotem ZEUŚ, prowadzącym sprawy organizacyjno- techniczne).
Przewidywano, że będzie to motolotnia uniwersalna. Miała być przydatna zarówno sporcie czy rekreacji, jak i w usługach: agrolotniczych, do patrolowania linii energetycznych, granicy państwowej, w przeciwpożarowej ochronie lasów, kontroli skażenia atmosfery (pobieranie próbek powietrza), czy do korygowania ruchu drogowego (wg [4]- była to motolotnia szkolno- treningowa).
Jako źródło napędu rozważano silniki Trabant i Rotax 503- wybrano ten ostatni, który był napędem masowo używanym na zachodzie do różnych konstrukcji ultralekkich. Motolotnia została wykonana z wytrzymałego stopu duraluminiowego. Wszystkie odpowiedzialne elementy konstrukcji przeszły badania defektoskopowe. Niski poziom drgań i doskonała amortyzacja zapewniały wysoki komfort użytkowania w warunkach terenowych. Powłokę skrzydła wykonano z materiałów zachodnich. Motolotnia PZL ML-1 została zaprojektowana zgodnie z międzynarodowymi normami bezpieczeństwa. Przy budowie motolotni postawiono nie tyle na nowatorskie rozwiązania konstrukcyjne, ile na prostotę i przejrzystość, aby użytkownik nie miał problemów z ewentualnymi przeróbkami i naprawami.
Prototyp zbudowano w czerwcu 1990 r., a jego pierwszy start miał miejsce 2.07.1992 r. Oblotu z wykonaniem pełnego programu dokonano 16.08.1992 r. Wcześniej, bo w czerwcu 1991 r., lotnia została pokazana na Międzynarodowych Targach Poznańskich (był to jedyny latający eksponat na MTP). Wg [5]- pierwsze loty na przedprototypie Maciej Parasiewicz z A. Sawickim na miejscu pasażera wykonał 11.04.1991 r. Od 10.09 do 05.12.1991 wykonywał próby w locie wraz z K. Komendą na miejscu pasażera.
Niestety, temat motolotni w zakładach produkujących wielkie śmigłowce zaczął być postrzegany niechętnie. M. Parasiewicz jako osoba najbardziej zaangażowana w prace zespołu popadł na tym tle w konflikt z głównym konstruktorem śmigłowców prototypowych, który miał pieczę nad tematem i występował jako główny konstruktor motolotni ML-1. Nie udało się mu przeforsować zgodnych z jego oczekiwaniami i najnowszą wiedzą dynamicznych rozwiązań organizacyjnych. Przegrał z WSK i został zwolniony podczas zwolnień grupowych. 30.11.1992 r. Próby w locie dokończył specjalnie do tego celu zatrudniony Alojzy Dernbach z Warszawy. Świadectwo typu motolotnia otrzymała 17.06.1993 r.
Wkrótce potem rozpoczęto przygotowania do produkcji seryjnej, którą podjęto w 1994 r. Do połowy 1996 r. sprzedano lub wypożyczono do prób 8 kompletnych motolotni PZL ML-1, 2 motolotnie bez silników oraz 6 skrzydeł. Produkcję w WSK PZL-Świdnik przerwano w 1996 r., miała ona być przekazana innej firmie. Wg [5]- już w 1995 r. projekt ML-1 przejęła firma E & K Sp. z o.o z Lublina.
Pilotaż motolotni był bardzo łatwy. Użytkownik mógł zmieniać właściwości motolotni poprzez dołączanie innego typu skrzydła np.: typowo szkolnego tub wyczynowego.
W grudniu 1995 r. doszło do tragicznego wypadku motolotni PZL ML-1 w Malezji. Motolotnia została przetransportowana z Rzeszowa na pokład samolotu Iljuszyn Ił-76, wyczarterowanego przez WSK Świdnik do przewozu śmigłowca PZL W-3 "Sokół" na wystawę lotniczą LIMA ‘95 do Malezji. Wraz z nią poleciał Maciej Parasiewicz, jako przedstawiciel firmy E&K. Wystawa odbywała się na lotnisku Langkawi. Pierwszego dnia organizatorzy nie przewidzieli w programie pokazów w locie prezentacji motolotni. Udało się jednak wykonać jeden krótki lot, nie nad głównym pasem, lecz nad terenami parkingowymi. Drugiego dnia 8.12.1995 r. M. Parasiewicz otrzymał od organizatorów ustalony czas swoich pokazów. Choć było 35°C w cieniu i wiał silny i porywisty wiatr, zdecydował nie rezygnować z okazji, może jedynej, na zaprezentowanie swojej motolotni w locie. Uznał że da sobie radę.
Z wiatrem i turbulencją radził sobie prawie przez cały lot. Niestety, w klimacie tropikalnym zawirowania powietrza są znacznie silniejsze, niż w umiarkowanym, i bardziej zdradliwe. Gdy podchodził do lądowania i dotykał już kołami ziemi gwałtowny podmuch wyniósł motolotnię w górę na kilkadziesiąt metrów i wywrócił ją na plecy. Spadanie trwało 13 sekund, początkowo w pozycji plecowej, później już w autorotacji. Na 20 metrów przed ziemią złożyły się skrzydła. Upadek nastąpił z wielką siłą tuż obok betonowego pasa. Pilot był nieprzytomny ale żył. Śmigłowiec ratunkowy natychmiast zawiózł go do szpitala. Przez 9 dni był w stanie śpiączki. Niestety Maciej Parasiewicz zmarł 17.12.1995 r.
Konstrukcja:
Dwumiejscowa motolotnia o konstrukcji metalowej.
Płat to modyfikacja lotni "Libre IIM", szkielet z rurek duralowych, pokrycie dakronowe. Kąt dziobowy- 125o, wydłużenie- 6,4. Przy zawieszeniu skrzydła zastosowano tzw. balanżer o dwóch osiach obrotu. Do założenia skrzydła i do zmontowania motolotni niezbędne były dwie osoby.
Kadłub- wózek o konstrukcji zmontowanej z rurek duralowych. Zbiornik paliwa o pojemności 9,5 lub 19,5 dm3, mógł być łatwo zdjęty z motolotni. Sterowanie silnikiem umieszczone przy pedałach (na życzenie mogły być umieszczone również w sposób typowy czyli na sterownicy). Kabina odkryta, miejsca jedno za drugim.
Podwozie trójkołowe z kołem przednim, stałe. Przednie koło (przeniesione z motorynki) wyposażone w hamulec. W podwoziu zastosowano amortyzatory olejowo- pneumatyczne o dobieranej charakterystyce, tzn. każdy użytkownik może w dość szerokim zakresie sam dobrać charakterystyki amortyzatora, zmieniając jedynie ciśnienie oleju.
Wyposażenie- podstawowe przyrządy pilotażowe produkcji PZL- Warszawa II.
Silnik- Rotax 503 UL2V o mocy 37 kW (50 KM), śmigło pchające.
Dane techniczne ML-1 (wg [4]):
Rozpiętość- 10,1 m, długość- 3,42 m, wysokość- 3,82 m, powierzchnia nośna- 16,4 m2.
Masa skrzydła- 48 kg, masa wózka- 97 kg, masa własna- 145 kg, masa użyteczna- 200 kg, masa startowa max- 345 kg.
Prędkość max- 120 km/h, prędkość przelotowa- 80 km/h, prędkość minimalna- 48 km/h, wznoszenie- 1,5 (wg [1]- 2) m/s , pułap- 3000 m, zasięg- ok. 150 km.
Galeria
Źródło:
[1] Makowski T. ”Współczesne konstrukcje lotnicze Polski”. Agencja Lotnicza Altair. Warszawa 1996.[2] Chwalczyk T. „Motolotnie ze Świdnika”. Skrzydlata Polska nr 16/1990.
[3] Świdnik na kartach historii.
[4] Hołyś W. "Motolotnia PZL ML-1". Skrzydlata Polska nr 11-12/1991.
[5] Aleksandrowicz Tatiana „Ostatni lot Maćka”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 1/1999.