PZL ML-1, 1992

Motolotnia. Polska.
Motolotnia PZL ML-1. (Źródło: Zdjęcie pochodzi z ”Archiwum UM Świdnik i Stowarzyszenia Forum Świdnika”).

W 1989 r. dyrekcja WSK PZL-Świdnik, szukając sposobów na przetrwanie głębokiego kryzysu w polskim przemyśle lotniczym spowodowanym przemianami ustrojowymi i utratą dotychczasowych rynków zbytu, zwróciła uwagę na produkcję motolotni. W 1990 r. Maciej Parasiewicz, przychodząc półprywatnie do zakładu, opracował w projekt motolotni przeznaczonej do produkcji seryjnej. Od 5.03.1990 r. zaczął pracować w WSK, i rozpoczął budowę profesjonalnej motolotni wraz z kolegami Krzysztofem Gładyszem (konstruktorem prowadzącym, ab­solwentem Politechniki Rzeszowskiej, pracu­jącym wcześniej jako konstruktor śmigłowco­wy), Krzysztofem Komendą (zatrudnionym na umowę do spraw zespołów napędowych) oraz Andrzejem Sawickim (zainteresowanym tematem pilotem ZEUŚ, prowadzącym spra­wy organizacyjno- techniczne).

Przewidywano, że będzie to motolotnia uniwersalna. Miała być przydatna zarówno sporcie czy rekreacji, jak i w usługach: agro­lotniczych, do patrolowania linii energetycznych, granicy państwowej, w przeciwpożarowej ochronie la­sów, kontroli skażenia atmosfery (pobieranie próbek powietrza), czy do korygowania ruchu drogowego (wg [4]- była to motolotnia szkolno- treningowa).

Jako źródło napędu rozważano silniki Trabant i Rotax 503- wybrano ten ostatni, który był napędem masowo używanym na zachodzie do różnych konstrukcji ultralekkich. Motolotnia została wykonana z wytrzyma­łego stopu duraluminiowego. Wszystkie odpowiedzialne elementy kon­strukcji przeszły badania defektoskopowe. Niski poziom drgań i doskona­ła amortyzacja zapewniały wysoki komfort użytkowania w warunkach te­renowych. Powłokę skrzydła wykonano z materiałów zachodnich. Motolotnia PZL ML-1 została zaprojektowana zgodnie z międzynarodowymi normami bezpieczeństwa. Przy budowie motolotni postawiono nie tyle na nowatorskie rozwiązania konstrukcyjne, ile na prostotę i przejrzystość, aby użytkownik nie miał problemów z ewentualnymi przeróbkami i naprawami.

Prototyp zbudowano w czerwcu 1990 r., a jego pierwszy start miał miejsce 2.07.1992 r. Oblotu z wykonaniem pełnego programu dokonano 16.08.1992 r. Wcześniej, bo w czerwcu 1991 r., lotnia została poka­zana na Międzynarodowych Targach Poznańskich (był to jedyny latający eksponat na MTP). Wg [5]- pierwsze loty na przedprototypie Maciej Parasiewicz z A. Sawickim na miejscu pasażera wykonał 11.04.1991 r. Od 10.09 do 05.12.1991 wykonywał próby w locie wraz z K. Komendą na miejscu pasażera.

Niestety, temat motolotni w zakładach pro­dukujących wielkie śmigłowce zaczął być postrzegany niechętnie. M. Parasiewicz jako osoba naj­bardziej zaangażowana w prace zespołu po­padł na tym tle w konflikt z głównym konstruk­torem śmigłowców prototypowych, który miał pieczę nad tematem i występował jako głów­ny konstruktor motolotni ML-1. Nie udało się mu przeforsować zgodnych z jego oczekiwaniami i najnowszą wiedzą dyna­micznych rozwiązań organizacyjnych. Przegrał z WSK i został zwolniony pod­czas zwolnień grupowych. 30.11.1992 r. Próby w locie dokończył specjalnie do tego celu za­trudniony Alojzy Dernbach z Warszawy. Świadectwo typu motolotnia otrzymała 17.06.1993 r.

Wkrótce potem rozpoczęto przygotowania do produkcji seryjnej, którą podjęto w 1994 r. Do połowy 1996 r. sprzedano lub wypożyczono do prób 8 kompletnych motolotni PZL ML-1, 2 motolotnie bez silników oraz 6 skrzydeł. Produkcję w WSK PZL-Świdnik przerwano w 1996 r., miała ona być przekazana innej firmie. Wg [5]- już w 1995 r. projekt ML-1 przejęła firma E & K Sp. z o.o z Lublina.

Pilotaż motolotni był bardzo łatwy. Użytkownik mógł zmieniać właściwości motolotni poprzez dołączanie innego typu skrzydła np.: typowo szkolnego tub wyczynowego.

W grudniu 1995 r. doszło do tragicznego wypadku motolotni PZL ML-1 w Malezji. Motolotnia została przetransportowana z Rzeszowa na pokład samolotu Iljuszyn Ił-76, wyczarterowanego przez WSK Świdnik do prze­wozu śmigłowca PZL W-3 "Sokół" na wystawę lotniczą LI­MA ‘95 do Malezji. Wraz z nią poleciał Maciej Parasiewicz, jako przedstawiciel firmy E&K. Wystawa odbywała się na lotnisku Langkawi. Pierwszego dnia organizatorzy nie przewidzieli w programie pokazów w locie prezentacji motolotni. Udało się jed­nak wykonać jeden krótki lot, nie nad głów­nym pasem, lecz nad terenami parkingowymi. Drugiego dnia 8.12.1995 r. M. Parasiewicz otrzymał od organizatorów ustalony czas swoich poka­zów. Choć było 35°C w cieniu i wiał silny i porywisty wiatr, zdecydo­wał nie rezygnować z okazji, może jedynej, na zaprezentowanie swojej motolotni w locie. Uznał że da sobie radę.

Z wiatrem i turbulencją radził sobie prawie przez cały lot. Niestety, w klimacie tropikalnym zawirowania powietrza są znacznie silniejsze, niż w umiarkowanym, i bardziej zdradliwe. Gdy podchodził do lądowania i dotykał już kołami ziemi gwałtowny podmuch wyniósł motolotnię w górę na kilkadziesiąt metrów i wywrócił ją na plecy. Spadanie trwało 13 sekund, początkowo w pozycji plecowej, później już w autorotacji. Na 20 metrów przed ziemią złożyły się skrzy­dła. Upadek nastąpił z wielką siłą tuż obok be­tonowego pasa. Pilot był nieprzytomny ale żył. Śmigłowiec ratunkowy natychmiast za­wiózł go do szpitala. Przez 9 dni był w stanie śpiączki. Niestety Maciej Parasiewicz zmarł 17.12.1995 r.

Konstrukcja:
Dwumiejscowa motolotnia o konstrukcji metalowej.
Płat to modyfikacja lotni "Libre IIM", szkielet z rurek duralowych, pokrycie dakronowe. Kąt dziobowy- 125o, wydłużenie- 6,4. Przy zawieszeniu skrzydła zastosowano tzw. balanżer o dwóch osiach obrotu. Do założenia skrzydła i do zmontowania motolotni niezbęd­ne były dwie osoby.
Kadłub- wózek o konstrukcji zmontowanej z rurek duralowych. Zbiornik paliwa o pojemności 9,5 lub 19,5 dm3, mógł być łatwo zdjęty z motolotni. Sterowanie silnikiem umieszczone przy pedałach (na życzenie mogły być umieszczone również w sposób ty­powy czyli na sterownicy). Kabina odkryta, miejsca jedno za drugim.
Podwozie trójkołowe z kołem przednim, stałe. Przednie koło (przeniesione z motorynki) wyposażone w hamulec. W podwoziu zastosowano amortyzatory olejowo- pneumatyczne o dobieranej charakterystyce, tzn. każdy użytkownik może w dość szerokim zakresie sam dobrać charakterystyki amortyzato­ra, zmieniając jedynie ciśnienie oleju.

Wyposażenie- podstawowe przyrządy pilotażowe produkcji PZL- Warszawa II.

Silnik- Rotax 503 UL2V o mocy 37 kW (50 KM), śmigło pchające.

Dane techniczne ML-1 (wg [4]):
Rozpiętość- 10,1 m, długość- 3,42 m, wysokość- 3,82 m, powierzchnia nośna- 16,4 m2.
Masa skrzydła- 48 kg, masa wózka- 97 kg, masa własna- 145 kg, masa użyteczna- 200 kg, masa startowa max- 345 kg.
Prędkość max- 120 km/h, prędkość przelotowa- 80 km/h, prędkość minimalna- 48 km/h, wznoszenie- 1,5 (wg [1]- 2) m/s , pułap- 3000 m, zasięg- ok. 150 km.

Galeria

  • Motolotnia PZL ML-1. Siedzenia załogi i układ napędowy. (Źródło: Zdjęcie pochodzi z Archiwum UM Świdnik i Stowarzyszenia Forum Świdnika- http://www.historia.swidnik.net/).
  • Motolotnia PZL ML-1 na Międzynarodowych Targach Poznańskich w czerwcu 1991 r. w stoisku Pezetel. (Źródło: Wacław Hołyś  via Skrzydlata Polska nr 11-12/1991).
  • Statek powietrzny z uroczą załogą. (Źródło: Wacław Hołyś  via Skrzydlata Polska nr 11-12/1991).
  • Konstrukcja motolotni o dwóch osiach obrotu. (Źródło: Wacław Hołyś  via Skrzydlata Polska nr 11-12/1991).
  • Wózek z fotelem załogi. (Źródło: Wacław Hołyś  via Skrzydlata Polska nr 11-12/1991).
  • Mocna strona motolotni ML-1 - silnik Rotax 503 2V. (Źródło: Wacław Hołyś  via Skrzydlata Polska nr 11-12/1991).
  • Wielofunkcyjny węzeł sterowania nożnego. (Źródło: Wacław Hołyś  via Skrzydlata Polska nr 11-12/1991).
  • Motolotnia PZL ML-1 wzbudzała wielkie zainteresowanie na wystawie lotniczej LI¬MA ‘95 w Malezji. Maciej Parasiewicz udziela objaśnień zwiedzającym. (Źródło: Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 1/1999).
  • Maciej Parasiewicz startuje do swojego ostatniego lotu na motolotni PZL ML-1. Langkawi, 8.12.1995 r. (Źródło: Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 1/1999).
  • Reklama motolotni PZL ML-1. (Źródło: Lotnictwo Aviation International nr 13/1992).

Źródło:

[1] Makowski T. ”Współczesne konstrukcje lotnicze Polski”. Agencja Lotnicza Altair. Warszawa 1996.
[2] Chwalczyk T. „Motolotnie ze Świdnika”. Skrzydlata Polska nr 16/1990.
[3] Świdnik na kartach historii.
[4] Hołyś W. "Motolotnia PZL ML-1". Skrzydlata Polska nr 11-12/1991.
[5] Aleksandrowicz Tatiana „Ostatni lot Maćka”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 1/1999.
blog comments powered by Disqus