PZL An-28 "Bryza", 1984
(PZL M-28, "Rybitwa")

Samolot wielozadaniowy (pasażerski, transportowy, desantowy, patrolowy, dyspozycyjny, fotogrametryczny). Polska.
Samolot pasażerski PZL An-28. Dęblin 1995 r. (Źródło: Copyright Witold Mikiciuk- ”Militaria i lotnictwo Jowitka”).
W lutym 1978 r. polski przemysł lotniczy podjął się produkcji samolotu Antonow An-28. Produkcję samolotu uruchomiono w PZL-Mielec. Samolot może być używany w wersji pasażerskiej, transportowej, dyspozycyjnej, sanitarnej, desantowej, patrolowej i fotogrametrycznej. Możliwe jest również zastosowanie na nim nart. Załadunek towarów i skoki spadochronowe ułatwiają duże drzwi znajdujące się w tyle kadłuba. An-28 ma dobre właściwości krótkiego startu i lądowania i może być użytkowany z małych lotnisk trawiastych oraz z lotnisk wysokogórskich. Konstruktorem prowadzącym został mgr inż. Kazimierz Kolisz. Pierwsze polskie An-28 powstały w latach 1983-1984, a oblot odbył się 22.07.1984 r. W 1984 r. zmontowano 5 samolotów do prób eksploalacyjnych, a w następnych latach uruchomiono produkcję An-28 w ilości 30 maszyn rocznie.

W Mielcu podjęto prace nad następującymi wersjami specjalnymi samolotu:
- An-28P- pożarowy, z oprzyrządowaniem do montażu wyposażenia przeciwpożarowego, fotela obserwatora oraz miejscem dla pontonów SP-12 lub PSN-6AK,
- An-28FK- fotogrametryczny, wyposażony w kilka aparatów różnego typu,
- An-28GF- poszukiwawczo-fotograficzny, budowy prototypu nie realizowano,
- An-28PW- wielozadaniowy z podwoziem na pływakach,
- An-28S- sanitarny,
- An-28A - arktyczny do poszukiwania ławic ryb i obsługi ekspedycji polarnych, budowa prototypu nie została ukończona.

Przewidywano produkcję ok. 1200 egz. (wg [7]- blisko 1000 egz.). Od 1984 r. produkowano samoloty w wersji pasażersko-transportowej An-28 dla przewoźników radzieckich. Zbudowano i przekazano odbiorcy około 160 egz. Ostatnie maszyny przekazano Rosjanom w 1991 r., po czym zerwano wszelką współpracę. W latach 1988-2004 jeden samolot An-28 używany był w Instytutucie Lotnictwa.

Począwszy od lat 1990-tych opracowano kilkanaście wersji wojskowych samolotu dla lotnictwa polskiego, min.
- PZL An-28 (o numerach: 0404, 0405), wersja transportowa (wg [3]- wyprodukowano 3 egz., może dodano samolot o numerze 1007- były prototyp wersji An-28B2RF ”Bryza-2”?) latające w LMW. Na dwóch samolotach (o numerach: 0404, 0405) zabudowano szwedzki system wykrywania zanieczyszczeń MSS5000. Pierwszy taki samolot przekazano do MW 13.03.2001 r. Nie nosi on dodatkowego oznaczenia wersji. Rozpowszechniona przez prasę nazwa PZL M-28M jest nieprawdziwa, ponieważ nie figuruje w dokumentacji fabrycznej,
- PZL An-28RM ”Bryza 1R”, początkowo oznaczona PZL An-28B1R (o numerach: 0810, 0101, 1022), wersja patrolowa i ratownicza z radarem ARS-400 (w prototypie ARS-100). W latach 1994-1998 wyprodukowano 3 egz. dla LMW ,
- M-28B ”Bryza 1R”- w 1997 r. prowadzono próby zmodyfikowanego samolotu samolotu PZL An-28RM (nr 0810), będącego następnie wzorem wersji seryjnej samolotu patrolowego i latającego stanowiska dowodzenia M-28B ”Bryza 1R” (wg [8]- M-28B-1R ”Bryza 1R”). W latach 1998-1999 zmodernizowano jeszcze jeden samolot An-28RM (nr 1022) oraz zbudowano dwa nowe (o numerach 1008, 1017). Te cztery samoloty serię wdrożeniową nowej wersji z niezmienionym podwoziem i zespołem napędowym. W czasie, gdy nowe M-28B ”Bryza 1R” pełniły służbę, prototyp (nr 0810) ponownie został zmodernizowany. Miał służyć jako platforma badawcza dla nowego zespołu napędowego- silnikach PZL-10S, przystosowanych do współpracy z pięciołopatowymi śmigłami firmy Hertzell. W następnych M-28B ”Bryza 1R” wprowadzono cały szereg zmian w konstrukcji płatowca i zespole napędowym. Samoloty (o numerach 1114, 1115, 1116 i 1006) otrzymały silniki PZL-10S i pięciołopatowe śmigła. Łącznie eksploatowane było 8 samolotów M-28B ”Bryza 1R”. Używane były w 7 pułku lotnictwa specjalnego MW, 3 dywizjonie lotniczym BLMW oraz 30 Eskadrze Lotnictwa Patrolowo-Rozpoznawczego Marynarki Wojennej w Siemirowicach,
- ”Bryza 1RM Bis”, wersja patrolowa i ratownicza z radarem ARS-800-2 i kamerą termowizyjną FLIR, powstała na bazie prototypu samolotu An-28 (nr 0810). Prace rozpoczęto w 2001 r. Samolot oblatano 29.01.2003 r., a w 2004 r. przeprowadzono fabryczne próby w locie. Natomiast w 2005 r. przeprowadzono państwowe próby samolotu. Po zakończeniu tych prób samolot przekazany został do eksploatacji. Samolot w dalszym ciągu poddawany był modernizacji, otrzymał m.in. system rozpoznania radiotechnicznego. Stał się samolotem patrolowo-rozpoznawczym i wykrywania okrętów podwodnych. Wraz z nowym wyposażeniem pojawił się kolejny- siódmy- członek załogi. Doprowadziło to do wzrostu masy startowej do 7500 kg, zmiejszajac długotrwałości lotu i promień działania operacyjnego maszyny. W marcu 2008 r. samolot powrócił do 44. Bazy Lotniczej MW w Siemirowicach i był wówczas najnowocześniejszym statkiem powietrznym Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej RP. Plany Marynarki Wojennej zakładały przebudowę do standardu ”Bryza 1RM Bis” jeszcze 2-3 samolotów,
- An-28B2RF ”Bryza-2” (o numerze 1007) oznaczany również jako An-28B3 ”Bryza 3” i An-28B2 ”Bryza 2”), mający realizować rozpoznanie radioelektroniczne. Prace rozpoczęto w 1992 r., a 19.08.1996 r. został wprowadzony do 1 Puckiego Dywizjonu Lotniczego. Z powodu negatywnych wyników prób wyposażenia rozpoznawczego program wstrzymano w 1995 r., a samolot latał ze standardowym wyposażeniem pasażerskim. Rozważano m.in. montaż szwedzkiego radaru Ericsson ERIEYE, jednak montaż anteny wymagałby skomplikowanych zmian w konstrukcji kadłuba,
- PZL An-28TD ”Bryza 1” (o numerach: 1003, 0723), wersja transportowo-desantowa, 2 egz. służą w Siłach Powietrznych (2 eskadra lotnictwa transportowo-łącznikowego w Bydgoszczy, wg [7]- w 13 elt w Krakowie i eskadrze Lotniczej Grupy Poszukiwawczo-Ratowniczej (LGPR) w Bydgoszczy). Opracowano projekt An-28TDM dla potrzeb MSW z typowymi fotelami pasażerskimi,
- PZL An-28TD ”Bryza 1TD”, oznaczana również jako An-28B1T lub PZL M-28B1 ”Bryza 1” (o numerach: 1117, 1118), wersja transportowa, pasażerska, desantowa oraz sanitarna, wyprodukowano 2 egz. dla LMW, weszły w skład 1 dywizjonu lotniczego,
- PZL M-28B1 (o numerach: 0203, 0204, 0205), wersja transportowa, pasażerska, desantowa oraz sanitarna, zbudowano 2 egz. służące początkowo w 13 eskadrze lotnictwa transportowego w Krakowie, później w 1 Ośrodku Szkolenia Lotniczego w Dęblinie oraz 1 samolot pasażerski (o numerze 0210) używany w 36 Specjalnym Pułku Lotnictwa Transportowego w Warszawie. PZL M-28B Salon (o numerze 0206), samolot pasażersko-transportowy posiadający fotele i stoliki w wysokim standardzie, 1 egz. w 36 SPLT w Warszawie. Do 36 SPLT samoloty zostały dostarczone w 2002 r.,
- PZL M-28B TDII, samolot transportowy, pasażerski, desantowy oraz sanitarny, 2 egz. w 13. eltr w Krakowie,
- PZL M-28B TDIII i PZL M-28B TDIV, wersje niemal identyczne z M-28B TDII, dodatkowo przystosowane do lotów nocnych). Wyprodukowano 2 egz. wersji TDIII i 2 wersji TDIV, latające w 13. eltr w Krakowie.

W 1993 r. PZL Mielec miał oferować nową wersję samolotu An-28B2 ”Bryza 2” z silnikami PT6A-65B Pratt & Whitney Canada. W 1997 r. opracowano wstępny projekt wersji fotogrametrycznej o kryptonimie ”Bryza 3” i na tym poprzestano.

Samolotów An-28 we wszystkich wersjach wyprodukowano w Polsce 176 egz. Brak perspektyw eksportowych samolotu PZL An-28 z silnikami PZL-10S (TWD-10) stał się przyczyną opracowania przez biuro konstrukcyjne WSK PZL-Mielec samolotu PZL M-28 ”Skytruck” (PZL An-28PT ”Piryt”).

Ok. 2004 r. firma PZL Mielec Sp. z o.o. zaproponowała w ramach narodowego komponentu AGS opracowanie nowej wersji samolotu PZL M-28R ”Rybitwa” (”Bryza”).

W 2006 r. w Siłach Zbrojnych RP użytkowano 25 samolotów ”Bryza” i PZL An-28 w różnych wersjach. Wszystkie one posiadały silniki TWD-10B/PZL-10S. Począwszy od 2000 r. zmienia wyposażenie radiowo-nawigacyjne na zachodnie, a od 2006 r. samoloty ”Bryza” i M-28B będą już wyposażane w silniki PT6A-65B, tak jak w samolotach ”Skytruck”.

Samoloty PZL An-28 używane były również w lotnictwie cywilnym, m.in. w przedsiębiorstwach: Aerogryf ze Szczecina.

Konstrukcja:
Górnopłat zastrzałowy o konstrukcji metalowej. Załoga- 2 osoby, pasażerów- 15, w wersjach ”Bryza 1R” i ”Bryza 1RM Bis” załoga- 6 osób. W wersji ”Bryza 1RM Bis” zwiększona została później do 7 osób.
Płat o konstrukcji metalowej, trójdzielny, zastrzałowy, dwudźwigarowy, półskorupowy.
Kadłub metalowy, półskorupowy. Kabiny zakryte.
Usterzenie pionowe zdwojone, konstrukcja metalowa półskorupowa.
Podwozie trójkołowe z kołem przednim stałe. W wersji ”Bryza 1RM Bis” chowane w locie.

Wyposażenie- przyrządy VFR/IFR. ADF, pilot automatyczny.
Wyposażenie w wersji:
- An-28RM ”Bryza 1R” (PZL An-28B1R ): radar ARS-100 później ARS-400, odbiornik nawigacji satelitarnej GPS, dwa zamki bombowe D4-50 na wysięgnikach głównych goleni podwozia do podwieszenia bomb oświetlających SAB-100MN, zasobnik dla aparatu fotograficznego AFA-39zA na dolnej powierzchni kadłuba,
- M-28B ”Bryza 1R”- urządzenie namiarowe do poszukiwania rozbitków Chelton DF-707-1, urządzenia identyfikacji swój-obcy Rawar SC10-D2, system MSC-400, obejmującego radar do obserwacji powierzchni morza ARS-400 oraz system dowodzenia CCS-400,
- ”Bryza 1RM Bis”: radiowo-nawigacyjne- system nawigacji obszarowej KNS-81, odbiornik nawigacji satelitarnej GPS typu KLN-90B, radiodalmierz KN-63, radar pogodowy RDS-81, radiokompas KDF806, platforma AHRS typu LCR-92, radiowysokościomierz RWL-750, radiostacje RS-6113, system autopilota KFC325; wyposażenie specjalne- radar ARS-800-2, głowica termowizyjna FLIR typu AN/AAQ-22 Star Safire II (wyposażona w kamerę dzienną CCD-TV, kamerę termowizyjną i dalmierz laserowy), system rozpoznania radiotechnicznego ESM-10 Lemur 10, system poszukiwania rozbitka CHELTON Direction Finder System, system transmisji danych ŁS-10M Łeba, system hydroakustyczny HYD-101 wy rzutnikiem boi firmy Honeywell Normalair-Garrett Ltd (10 boi), system magnetometryczny MAG-10, system obrony biernej ESM-10/Polip,
- An-28B2RF ”Bryza-2”- wyposażenie radionawigacyjne z awioniką Gold Crown, obejmujące radar pogodowy RDS-82YP z blokiem grafiki GC-360A, system nawigacji obszarowej VOR/ILS/GS KNR 634 i inercyjnej INS - LTN 101, system zarządzania lotem KNS-660, radiokompas ARK-15M, KDF 806, radiodalmierz DM 441 B, system elektronicznych wskaźników pilotażowo-nawigacyjnych EFIS 50, transponder KXP-756 oraz system nawigacji satelitarnej KLN 670,
- PZL An-28 (numery 0404, 0405) w wersji ekologicznej- aparatura do monitoringu skażeń Ericsson MSS-5000, z dwiema antenami radaru na burtach kadłuba,

Napęd: 2 silniki turbośmigłowe PZL-10S (TWD-10B) o mocy 714 kW (970 KM) (wg [1], natomiast wg [2] i [6] o mocy 590 kW, wg [3] o mocy 705 kW/960 KM).

Dane techniczne An-28 (wg [2]):
Rozpiętość- 22,07 m, długość- 13,1 m, powierzchnia nośna- 39,7 m2.
Masa własna- 3750 kg, masa całkowita max- 6500 kg.
Prędkość max- 350 km/h, prędkość min.- 125 km/h, wznoszenie- 11,75 m/s,zasięg- 560 km.

Dane techniczne ”Bryza 1R” (wg [6]):
Rozpiętość- 22,07 m, długość- 13,1 m, wysokość- 4,9 m, powierzchnia nośna- 39,72 m2.
Masa startowa max- 7000 kg.
Prędkość max- 350 km/h, prędkość przelotowa- km/h, prędkość min.- km/h, wznoszenie- m/s, pułap- 6000 m, zasięg- 1230 km.

Dane techniczne ”Bryza 1RM Bis” (wg [3]):
Rozpiętość- 22,3 m, długość- 16,04 m, powierzchnia nośna- 41,0 m2.
Masa własna- 5415 kg, masa startowa max- 7500 kg.
Prędkość max- 350 km/h, prędkość przelotowa- km/h, prędkość min.- 165 km/h, wznoszenie- 9 m/s, pułap- 6000 m, zasięg- 1400 km, czas lotu- 4 h 50'.

Galeria

  • Samolot patrolowo-rozpoznawczy PZL M28B "Bryza bis" (0810) Lotnictwa Marynarki Wojennej. Radom 2009 r. (Źródło: Copyright Witold Mikiciuk- "Militaria i lotnictwo Jowitka").
  • Samolot patrolowo-rozpoznawczy PZL M28B "Bryza bis" (0810).  (Źródło: Copyright Jan Wiech).

Źródło:

[1] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[2] Makowski T. ”Współczesne konstrukcje lotnicze Polski”. Agencja Lotnicza Altair. Warszawa 1996.
[3] Wójcik S. ”Bryzy z Mielca”. Nowa Technika Wojskowa nr 7 i 8/2006.
[4] Cieślak J. ”Nowości lotnictwa Marynarki Wojennej RP”. Nowa Technika Wojskowa nr 9/1993.
[5] Cieślak J. ”Samolot patrolowo-ratowniczy AN-28B1R Bryza 1R”. Nowa Technika Wojskowa nr 5/1994.
[6] Cieślak J. ”Nowe samoloty i śmigłowiec przekazane Polskiej Marynarce Wojennej”. Nowa Technika Wojskowa nr 5/1999.
[7] Skowroński G. ”An-28 w Polsce”. Lotnictwo z szachownicą nr 5 i 6.
[8] Skowroński G. ”M28B1R Bryza-1R”. Lotnictwo z szachownicą nr 20.
[9] Mikołajczuk M., Michalski P. ”36. Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego”. Lotnictwo z szachownicą nr 21 i 22.
[10] Królikiewicz T. ”Samoloty i śmigłowce Instytutu Lotnictwa. Samoloty dyspozycyjne. Ostatnie projekty.”. Lotnictwo nr 5/2006.
[11] Liwiński J. ”Polscy przewoźnicy”. Lotnictwo nr 8/2004.
[12] Grotnik T. ”Bryza Bis weszła do służby”. Nowa Technika Wojskowa nr 4/2008.
[13] ”Militaria i lotnictwo Jowitka”
blog comments powered by Disqus