PZL An-2, 1960
Samolot PZL An-2 był produkowany w wersjach:
- An-2T- transportowa do przewozu ładunków na potrzeby wojskowe i cywilne,
- An-2TP- transportowo-pasażerska (12 pasażerów lub 1500 kg ładunku). Pierwszy egzemplarz oblatano w 1962 r.,
- An-2TD- transportowo-desantowa przeznaczona do wywożenia i zrzutu skoczków spadochronowych (14 skoczków),
- An-2R- rolnicza przystosowana do wykonywania usług agrolotniczych. Wyposażony w zbiornik na chemikalia o pojemności 1500 l, w zestawy aparatury agrolotniczej do rozsiewania (rozrzucania) środków pylistych i granulatów oraz opryskiwania cieczami. Pierwszy samolot rolniczy przekazała odbiorcy radzieckiemu w 1961 r. Spośród innych wersji An-2R produkowany był w największych ilościach,
- An-2W (PZL An-2M)- morska na pływakach (mogła być użytkowana także na podwoziu kołowym), przeznaczona do eksploatacji w przybrzeżnych rejonach morskich oraz w okolicach rzek i jezior. Pierwszy samolot oblatano 29.08.1962 r. Produkowana była w niewielkich ilościach,
- PZL An-2P- pasażerska (2 osoby załogi i 12 foteli dla dorosłych pasażerów i 2 doczepne dla dzieci oraz kołyska dla niemowlęcia) powstała w 1966 r. Pierwszy egzemplarz przekazano ZSRR w 1968 r.,
- An-2PD-6 (An-2P Lux)- dyspozycyjna (salonka), sześciomiejscowa, opracowana w 1970 r.,
- An-2PD-5- dyspozycyjna (salonka), pięciomiejscowa, opracowana w 1972 r.,
- An-2PF (An-2P-Foto)- fotogrametryczna wyposażona w kamery fotograficzne, celownik do naprowadzenia samolotu na obiekt, ciemnie i itp. Wersję opracowano w 1974 r. na zlecenie Państwowego Przedsiębiorstwa Kartografii w Warszawie i Instytutu Kartografii w Budapeszcie. Polski odbiorca otrzymał 3 samoloty, które przejęło Przedsiębiorstwo Usług Lotniczych (PUL),
- An-2PR (An-2PRTV)- samolot opracowany na zlecenie Polskiego Radia i TV w 1975 r. wyposażony w urządzenia telewizyjno-radiowe, spełniający role latającej stacji przekaźnikowej. Pierwszy An-2PR przekazano do użytku dla PRiTV dnia 11.04.1975 r.,
- An-2G (An-2-Geofiz, PZL An-2Geo)- wersja specjalna do badań geofizycznych, z zabudowanymi urządzeniami do prac w podczerwieni, opracowana w 1974 r. na zlecenie Państwowego Przedsiębiorstwa Poszukiwań Geofizycznych. Samolot wyposażony jest w urządzenie typu TS 1230 Infrared System i ma zabudowany system Dopplera, służący do prowadzenia samolotu po wyznaczonym kursie. Samoloty tej wersji, oprócz prac w kraju, brały udział w poszukiwaniach geofizycznych terytorium Nigerii i Sudanu,
- An-2S (An-2TPS)- sanitarna przystosowany do przewozu 6-8 chorych, lekarza, pielęgniarki i wyposażenia lekarskiego dla udzielenia pomocy. Wszystkie An-2TD i An-2TP miały uchwyty na nosze i mogły służyć jako sanitarne An-2S,
- An-2PK- polarna (wg innych źródeł służbowa) wyposażona w dodatkowy system wzmożonego ogrzewania i przeznaczona jest do eksploatacji w strefie za kręgiem polarnym,
- An-2RA- samolot posiadał aparaturę agro z samolotu PZL M18 "Dromader", większy zbiornik chemikalii, silnik nie był osłonięty (1985-1986). Samolot posiadał znaki rejestracyjne SP-WSU. Wykonano 1 egz. tego samolotu króry był użytkowany w ZUA Mielec.
W 1969 r. doc. mgr inż. Tadeusz Chyliński z Instytutu Lotnictwa opracował projekt wstępny modyfikacji An-2 o większej powierzchni nośnej w celu zwiększenia ładunku użytecznego. Później wystąpił również z koncepcją odmiany An-2 z napędem turbośmigłowym. Jeden samolot PZL An-2R został przebudowany na samolot doświadczalny IL Lala 1. Służył w latach 1972-1973 w programie odrzutowego samolotu rolniczego PZL M-15 ”Belfegor”.
Produkcja PZL An-2 została przerwana w 1989 r. wobec braku zamówień z ZSRR. Do tego czasu zbudowano w Mielcu ponad 12 500 samolotów tego typu, z czego ok. 90 % wyeksportowano. Głównym importerem był Związek Radziecki. Samolot był używany w wielu krajach przez lotnictwo cywilne i wojskowe. Odbiorcami polskich PZL An-2 były m.in.:
- Bułgaria,
- Chorwacja- 1991 r. Chorwacja proklamowała niepodległość i rozpoczęła się wojna z Jugosławią (de facto z Serbią). Zorganizowano wówczas "Pierwszy oddział lotniczy wojsk chorwackich" ("Pirvi zrakoplovni vod hrvatske vojske"). Odział był złożony z ok. 30 samolotów różnych typów z bazy agro k. Osijeku, m.in. PZL M18 "Dromader" i PZL An-2 produkcji WSK-Mielec. Ok. 10 dwupłatów An-2, po zdemontowaniu zbędnych urządzeń do prac agro, były wykorzystywane do dostarczania uzbrojenia i medykamentów dla obrońców oblężonego Vukovaru (zwanego chorwackim Stalingradem), a również do transportu zakupionej nielegalnie na Węgrzech broni i amunicji. Loty z zaopatrzeniem odbywano po zapadnięciu zmroku, zrzucając niezbędny sprzęt na spadochronach Powodzenie tych operacji podsunęło pomysł przeprowadzenia nocnych nalotów bombowych przy pomocy tych samych samolotów uzbrojonych w bomby własnego wyrobu, które wyrzucano przez otwór drzwiowy po drewnianej pochylni. Nękające nocne naloty oraz ciągłe dostawy broni do jednostek chorwackich sprowokowały lotnictwo jugosłowiańskie do wzmożenia wysiłków mających na celu odnalezienie i zniszczenie tych samolotów Według danych chorwackich straty wyniosły co najmniej 5 egz. An-2 zniszczonych w powietrzu lub na ziemi. Dotkliwa strata spotkała eskadrę 2.12.1991 r., kiedy pociskiem 2K12 "Kub" zestrzelono An-2. Do tego dnia dokonano 68 ataków bombowych. Samoloty An-2 dokonywały też ewakuacji rannych. Jednostka An-2 została rozwiązana w maju 1992 r. Samoloty przeznaczono, dla będących w fazie organizacji, chorwackich oddziałów spadochronowych. 2.07.1992 r. Serbowie bośniaccy strącili An-2 z jednostki operującej ze Splitu. Z lotniska Vrsar na półwyspie Istria wykonywał loty kurierskie (m.in. do Włoch) specjalny egzemplarz An-2 pomalowany w całości na czerwono,
- Czechosłowacja,
- Francja,
- Holandia,
- Jugosławia,
- Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna,
- Mongolia,
- Niemiecka Republika Demokratyczna,
- Rumunia,
- USA- pierwszy zarejestrowany PZL An-2 w USA otrzymał znaki N22AN,
- Węgry- trafił tu w grudniu 1962 r. pierwszy zbudowany w Polsce An-2 i wyeksportowany poza ZSRR,
- Wielka Brytania- w 1978 r. 1 egz. sprzedano dla firmy K.S. Morgan z Londynu.
W 1973 r. rozpoczęto eksport do krajów zachodnich sprzedając kilka An-2 do Francji, a w 1974 r. również do Holandii, Turcji, USA, Wielkiej Brytanii.
W 1996 r. podjęto od nowa produkcje, w nowej wersji, opracowanej przez PZL-Mielec w latach 1990-1992 i przeznaczonej dla Kanady.
Od 1960 r. samoloty PZL An-2 zaczęły wchodzić na wyposażenie polskiego lotnictwa cywilnego. Użytkownikami były, m.in.: Zakład Usług Agrolotniczych CNPSL (ZUA), Przedsiębiorstwo Usług Lotniczych (PUL) i Aeroklub PRL. Właścicielami pojedynczych egzemplarzy An-2 były: lotnictwo sanitarne oraz kilkanaście różnych przedsiębiorstw i zakładów, m.in. Jelczańskie Zakłady Samochodowe (An-2TP) i Instytut Lotnictwa (An-2P) ze znakami SP-GFA. Zakład Usług Agrolotniczych w Warszawie posiadał zaplecze techniczne w kilku ośrodkach na terenie kraju oraz stalą bazę techniczną w Afryce (Egipt). Prowadził w kraju i za granicą szeroko zakrojone prace agrolotnicze i leśne. Z Centralnej Bazy Technicznej Benha i z kilkudziesięciu baz operacyjnych Górnego i Dolnego Egiptu, a także z baz operacyjnych w Sudanie, polskie An-2 chroniły uprawy rolne tych krajów. Podobne zabiegi wykonywały polskie An-2 w Tunezji, Etiopii i Syrii.
An-2 stosowany był w lotnictwie wojskowym przede wszystkim w wersji transportowo-desantowej An-2TD, a ponadto w wersjach aerofotogrametrycznej, morskiej itd. Samolot był wykorzystywany do służby patrolowej, transportu oraz do szkolenia i ćwiczeń skoczków spadochronowych. Stosowano go zarówno do desantowania z powietrza, jak i desantowania na ziemi. Cywilne i wojskowe An-2TD obsługiwały spadochronowe mistrzostwa Polski. Z pokładów tych samolotów osiągnięto wiele wyczynów w skokach pojedynczych i grupowych. Samoloty w wersji transportowo-desantowej stosowane były również do lotów patrolowych, np. przez WOP nad morską granicą państwa, czy do patrolowania obszarów leśnych w ramach. Wodnosamoloty An-2W wprowadzono w 1964 r. do służby Wojsk Ochrony Pogranicza.
Polskie jednostki wojskowe użytkujące samoloty PZL An-2:
- klucz lotnictwa łącznikowego 1 Korpusu Obrony Powietrznej Kraju przemianowany na Eskadrę Lotniczą Dowództwa Korpusu Obrony Powietrznej Kraju, a następnie na 42 Eskadrę Lotniczą,
- 26 eskadra lotnictwa łącznikowego,
- 28 Eskadra Ratownicza Marynarki Wojennej w Darłowie,
- 55 Pułk Lotnictwa Transportowego w Krakowie, w 1967 r. przemianowany na 13 Pułk Lotnictwa Transportowego.
W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowało się 156 samolotów An-2, w tym min.: Aeroklub Polski- 50 egz., Ośrodek Kształcenia Lotniczego- 3 egz., Zakład Usług Agrolotniczych- 60 egz., dyspozycyjne- 30 egz., prywatne- 12 egz. Były używane również przez przedsiębiorstwa lotnicze, m.in.: White Eagle Aviation (WEA), Spółka Cywilna IBEX-UL, AgroPIAST, Cumulus, Odra Air Sp. z o.o.
W 2014 r. do rejestru cywilnych statków powietrznych został wpisany samolot An-2 o znakach SP-MLP, którego właścicielem jest Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. Samolot ten od wiosny 2013 r. był eksponatem muzealnym, a po wykonaniu w prac renowacyjnych i odnowieniu zdatności do lotu oraz wpisaniu do rejestru, stał się również eksponatem latającym. Jest to samolot historyczny zwany potocznie Wiedeńczykiem, na którym w czasie stanu wojennego w kwietniu 1982 r. załoga polskich lotników podjęła udaną próbę ucieczki do Austrii.
Konstrukcja:
Dwupłat o konstrukcji metalowej. Załoga- 2 osoby, pasażerów- 10-14 lub 1500 kg ładunku.
Skrzydła duralowe, dwudźwigarowe. W części przedniej, końcowej i tylnej skrzydło pokryte jest od spodu blachą duralową. Pozostała część skrzydeł pokryta jest płótnem oprócz zbiorników, które mieszczą się w partii przykadłubowej - w przestrzeni międzydźwigarowej górnych płatów. Na górnym skrzydle znajdują się lotki wychylane różnicowo. Na całej rozpiętości skrzydła górnego znajdują się automatyczne skrzela. Klapy szczelinowe, takie same jak lotki, są na górnym i dolnym skrzydle. Konstrukcja lotek i klap metalowa, pokrycie w części przedniej i tylnej blachą duralową, reszta powierzchni pokryta płótnem. Komora płatów składa się z dwóch par skrzydeł połączonych pojedynczymi stójkami oraz usztywnionych cięgnami z linek stalowych.
Kadłub konstrukcji metalowej, półskorupowy, ma przekrój zbliżony do prostokątnego. Kabina zakryta, w wersjach rolniczych w kabinie zbiornik chemikaliów o pojemności 1400 dm3.
Usterzenie krzyżowe, statecznik poziomy zastrzałowy, metalowy, statecznik pionowy metalowy, stery pokryte tkaniną na szkielecie metalowym.
Podwozie klasyczne stałe. Wodnosamolot ma dwa pływaki o konstrukcji półskorupowej całkowicie metalowej.
Wyposażenie radiowo-nawigacyjne: radiostacja nadawczo-odbiorcza KF R-842 lub R-805, radiostacja UKF R-860 lub R-800, radiowysokościomierz RW-UM lub RW-2, radiokompas ARK-5 lub ARK-9, sygnalizator przelotu nad radiolatarnią MRP-56P, pokładowa rozmównica SPU-6, rakietnica.
Instalacje: instalacja elektryczna, instalacja ogrzewania i wentylacji, instalacja przeciwpożarowa.
Silnik- gwiazdowy PZL ASz-62IR o mocy 736 kW (1000 KM).
Dane techniczne (wg [8]):
Model |
Rozpię- |
Długość |
Wysok. |
Powierz. |
Masa |
Masa |
Masa |
Prędk. |
Prędk. |
Prędk. |
Wznosz. |
Pułap |
Zasięg |
[m] |
[m] |
[m] |
[m2] |
[kg] |
[kg] |
[kg] |
[km/h] |
[km/h] |
[km/h] |
[m/s] |
[m] |
[km] |
|
An-2T |
18,18 |
12,73 |
4,13 |
71,52 |
3360 |
2140 |
5500 |
258 |
185 |
85 |
3,5 |
4400 |
900 |
An-2TP |
18,18 |
12,73 |
4,13 |
71,52 |
3400 |
2100 |
5500 |
258 |
190 |
85 |
3,5 |
4400 |
900 |
An-2P |
18,18 |
12,73 |
4,13 |
71,52 |
3450 |
2150 |
5500 |
258 |
195 |
90 |
3,5 |
4200 |
900 |
An-2PF |
18,18 |
12,73 |
4,13 |
71,52 |
3450 |
1800 |
5250 |
258 |
195 |
85 |
3,5 |
4500 |
1000 |
An-2PR |
18,18 |
12,73 |
4,13 |
71,52 |
5250 |
258 |
195 |
85 |
3,5 |
4500 |
1000 |
||
An-2TD |
18,18 |
12,73 |
4,13 |
71,52 |
3300 |
2200 |
5500 |
258 |
185 |
85 |
3,5 |
4400 |
900 |
An-2S |
18,18 |
12,73 |
4,13 |
71,52 |
3360 |
2140 |
5500 |
258 |
185 |
85 |
3,5 |
4400 |
900 |
An-2R |
18,18 |
12,73 |
4,13 |
71,52 |
3360 |
2140 |
5500 |
250 |
160 |
75 |
3,5 |
3250 |
900 |
An-2M |
18,18 |
13,1 |
6,5 |
71,52 |
3690 |
1560 |
5250 |
229 |
180 |
92 |
3,5 |
4300 |
800 |
An-2G |
18,18 |
12,73 |
4,13 |
71,52 |
3450 |
1800 |
5250 |
258 |
195 |
85 |
3,5 |
4500 |
1000 |
Dane techniczne An-2TD (wg [9]):
Rozpiętość- 18,176 m, długość w linii lotu- 12,735 m, długość podczas postoju na ziemi- 12,4 m, wysokość w linii lotu- 6,097 m, wysokość na ziemi- 4,235 m, powierzchnia nośna 71,51 m2.
Masa własna- 3445 kg, masa użyteczna- 2055 kg, masa całkowita max- 5500 kg.
Prędkość max- 253 km/h, prędkość przelotowa- 185 km/h, prędkość minimalna- 85 km/h, wznoszenie- 3,5 m/s, pułap- 4160-4400 m, zasięg- 900 km.
Dane techniczne An-2TD (wg [9]):
Rozpiętość- 18,176 m, długość- 13,201 m, wysokość- 6,507 m, powierzchnia nośna 71,51 m2.
Masa własna- 3690 kg, masa użyteczna- 1560 kg, masa całkowita max- 5250 kg.
Prędkość max- 229 km/h, wznoszenie- 2,67 m/s, pułap- 3660 m.
Inne wersje:
PZL An-3M
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.[2] Makowski T. ”Współczesne konstrukcje lotnicze Polski”. Agencja Lotnicza Altair. Warszawa 1996.
[3] Kłosiński P. ”42 Eskadra Lotnicza- 20 lat służby”. Nowa Technika Wojskowa nr 5/1995.
[4] Gołąbek A. Kalinowski M. ”Śmigłowce z Darłowa”. Lotnictwo z szachownicą nr 2.
[5] Gołąbek A. ”13 Pułk Lotnictwa Transportowego. Lata 1963-1985.”. Lotnictwo z szachownicą nr 9.
[6] Bartnikowski B. ”Moje loty na SM-2. Lotnicze wspomnienia”. Lotnictwo z szachownicą nr 17.
[7] Liwiński J. ”Polscy przewoźnicy”. Lotnictwo nr 8/2004.
[8] Kaczkowski R. ”Samolot wielozadaniowy An-2”. Seria ”Typy Broni i Uzbrojenia” nr 77. Wydawnictwo MON. Warszawa 1982.
[9] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1980.
[10] "An-2 dla Anglii". Skrzydlata Polska nr 37/1978.
[11] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2015”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2015.
[12] Przymusiała P., Matusiak W. "Siły lotnicze państw byłej Jugosławii". Aeroplan nr 1/1994.
[13] Stachyra R. "Pierwsze cywilne Antki w Polsce". Aeroplan nr 1/1997.