PZL-110 "Koliber" / "Koliber-150" / "Koliber-160", 1978

Samolot szkolno-sportowy. Polska.
Samolot szkolno- sportowy PZL-110 ”Koliber-150” (SP-ARR) z Aeroklubu Ostrowskiego. (Źródło: Copyright Krzysztof Godlewski- ”airfoto.pl”).

W 1976 r. Polska zakupiła licencję na francuski samolotu Socata ”Rallye” w wersji MS-880, MS-880B, MS-884, ”Rallye 100S” i ”Rallye 100ST”, wraz z technologią elektrycznego zgrzewania stopów aluminium, nawiązując współpracę kooperacyjną z firmą Socata (Aérospatiale) w Tarbes. Licencję szybko spłacono dostawami podzespołów dla Francji. Samolot zmodyfikowano, stosując jako napęd silnik PZL-Franklin oraz dostosowując do polskich materiałów, norm, technologii itp.

PZL-110 "Koliber" początkowo miał silnik PZL-Franklin 4A-235-B3. Pierwszy prototyp z tym silnikiem (przebudowany zakupiony "Rallye 100ST") oblatano 18.04.1978 r. Pierwszy PZL-110 wyprodukowany w CNPSL PZL-Warszawa (PZL Warszawa-Okęcie) oblatano 8.05.1979 r. Już wtedy pod kierunkiem mgr. inż. Janusza Drozdowskiego pracowano nad wersją rozwojową z silnikiem PZL-Franklin 6A-350-C1 o mocy 162 kW, a w 1982 nad wersją rolniczą o udźwigu 120 kg ze zbiornikiem chemikaliów ciekłych wewnątrz kabiny. Projektów tych jednak nie zrealizowano. Ogółem wyprodukowano 32 samoloty z silnikami PZL-Franklin 4A-235-B3, potem produkcji tego silnika zaniechano.

Przeprowa­dzona na początku 1988 r. analiza techniczna, jakiej poddano samolot PZL-110, dała wytyczne dla dokonania szeregu istotnych zmian konstrukcyjnych w strukturze i wy­posażeniu płatowca, łącznie z wy­mianą dotychczas stosowanego ze­społu napędowego na silnik importowany Lycoming 0-320 o zwiększonej mocy(112 kW) i importowane, sprawniejsze śmigło. W nowej, eksportowej wersji samolot otrzymał naz­wę PZL-110 ”Koliber-150”. Prototyp wykonał pierwszy lot 28.09.1988 r. produkcja seryjna została uruchomiona w 1989 r., w tym samym roku pierwsze seryjne egzem­plarze trafiły do Danii i Szwecji.

W 1993 r. pod kierunkiem Ryszarda Kaczkowskiego i Mariana Jakoniuka zrealizowano wersję ”Koliber-150A”, przeznaczoną na rynek amerykański. Do połowy 1996 r. wyprodukowano 17 egz. ”Koliber-150”, 15 egz. ”Koliber-150A”, a 3 egz. PZL-110 ”Koliber” przebudowano na ”Koliber-150”.

W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdował się 1 samolot ”Koliber-150”. W dniu 1.01.2007 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowało się 31 samolotów PZL-110 ”Koliber” (w tym min.: Aeroklub Polski- 12 egz., Ośrodek kształcenia Lotniczego- 11 egz., dyspozycyjne- 2 egz., prywatne- 6 egz.) oraz 5 samolotów ”Koliber-150” (w tym min.: dyspozycyjne- 4 egz., prywatne- 1 egz.). Były używane w przedsiębiorstwach, m.in.: Spółka Cywilna IBEX-UL.

Na bazie ”Kolibra” powstał też samolot PZL-111 ”Koliber-235A” (”Senior”) o wzmocnionej strukturze, dostosowany do silników o mocy od 112 do 160 kW.

Konstrukcja:
Trzymiejscowy lub czteromiejscowy (”Koliber-150”) wolnonośny dolnopłat o konstrukcji metalowej.
Płat o konstrukcji metalowej, dwuczęściowy, jednodźwigarowy, półskoru­powy. Jego struktura (pokrycia, że­bra, podłużnice) elektrycznie zgrzewana punktowo z blach duralowych. Dźwigar skrzydła nitowa­ny, pasy dźwigara frezowane z ką­towników duralowych. Że­bra kesonu noskowego składają się z dwóch części (dolnej i górnej) zgrzewanych do pokryć, a następnie wzajemnie łączonych ze sobą nitami. Część spływowa również zgrzewana, otwarta od tyłu, wzmocniona żebrami siłowymi w miejscach wprowadzenia sił skupio­nych od podwozia głównego oraz wsporników i szyn lotek i klap. Na całej rozpiętości skrzydła znajdują się dwusegmentowe sloty. Klapy typu Fowlera, lotki szczelinowe, konstrukcji jednodźwigarowej z pokryciem z cienkich blach żłobkowanych w części spły­wowej.
Kadłub o konstrukcji metalowej, półskorupowej, przekrój prostokątno- owalny, w części tylnej- ko­łowy. Struktura kadłuba składa się z dwóch zasadniczych części: przed­niej i tylnej. Część przednia jest konstrukcją półskorupową o prze­kroju otwartym. Tylna część kadłuba jest również konstrukcją półskoru­pową, lecz o przekroju zamkniętym Jest ona nitowana z czterech jed­nakowych ćwiartek uprzednio zgrze­wanych z podłużnicami i ćwiartkami wręg. Tył kadłuba zamyka stoż­kowego kształtu owiewka tłoczona z tworzywa termoplastycznego. Kabina zakryta, klimatyzowana.
Usterzenie klasyczne. Usterzenie pionowe ze znacznym skosem. Statecznik pio­nowy metalowy, dwudźwigarowy, nitowany. Ster kierunku dwudźwi­garowy, z pokryciem z cienkich blach żłobkowanych. Statecznik poziomy niedzielony, dwudźwi­garowy. Ster wysokości dzie­lony w płaszczyźnie symetrii samo­lotu, obie połówki identyczne, dwudźwigarowe, pokryte blachą żłobko­waną.
Podwozie trójkołowe z kołem przednim, stałe.

Wyposażenie- zestawy przyrządów VFR/IFR, ADF, radiostacja UHF, VOR. W PZL-110 ”Koliber-150”: zestaw przyrządów pokładowych, ADF, VOR znanych firm zachodnich i produkcji krajowej oraz na zamówienie- radiostację UHF Narco Mk-12D lub King KX-155.
Instalacje: elektryczna, hydrauliczna, ogrzewania kabiny.

Silnik:
- w PZL-110 płaski PZL-Franklin 4A-235B3 o mocy 92 kW (125 KM).
- w PZL-110 ”Koliber-150” Lycoming O-320E2A o mocy 112 kW (152 KM).

Dane techniczne PZL-110 (wg [6]):
Rozpiętość- 9,74 m, długość- 7,15 m, wysokość- 2,8 m, powierzchnia nośna- 12,28 m2.
Masa własna- 530 kg, masa startowa w kat. normalnej- 850 kg, masa startowa w kat. Użytkowej- 770 kg, masa startowa do akrobacji- 750 kg.
Prędkość dopuszczalna- 270 km/h, prędkość dopuszczalna w burzliwej atmosferze- 200 km/h, prędkość przelotowa- 140 do 170 km/h, prędkość minimalna- 78 km/h, zasięg max- ok. 640 km.

Dane techniczne PZL-110 ”Koliber-150” (wg [2]):
Rozpiętość- 9,74 m, długość- 7,3 m, wysokość- 2,8 m, powierzchnia nośna- 12,7 (wg [7]- 12,88) m2.
Masa własna- 548 kg, masa użyteczna- 302 kg, masa startowa- (wg [7]- 770) kg, masa startowa max- 850 kg.
Prędkość dopuszczalna- (wg [7]- 270 km/h, prędkość max- 200 km/h, prędkość przelotowa- 140 km/h, prędkość min.- 82 km/h, wznoszenie max- 4,2 (wg [7]- 4,4) m/s, pułap- 3700 m, zasięg- 600 (wg [7]- 590) km.

Galeria

  • PZL-110 ”Koliber”, rysunek w trzech rzutach. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 11/1979).
  • Samolot szkolno- sportowy PZL-110 ”Koliber-150” w barwach szwedzkiego lotnictwa sportowego. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 24/1990).
  • PZL-110 ”Koliber-150”, rysunek w trzech rzutach. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 24/1990).

Źródło:

[1] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[2] Makowski T. ”Współczesne konstrukcje lotnicze Polski”. Agencja Lotnicza Altair. Warszawa 1996.
[3] Liwiński J. ”Co lata na polskim niebie, rejestr 2007”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2007.
[4] Liwiński J. ”Polscy przewoźnicy”. Lotnictwo nr 8/2004.
[5] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2006.”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2006.
[6] Makowski T. "PZL-110 Koliber". Skrzydlata Polska nr 10 i 11/1979.
[7] Kaczkowski R. "PZL Koliber 150". Skrzydlata Polska nr 24/1990.

blog comments powered by Disqus