PZL-102 "Kos", 1958

Samolot szkolno-sportowy. Polska.
Samolot szkolno-sportowy PZL-102 ”Kos”. (Źródło: Babiejczuk J., Grzegorzewski J. ”Polski przemysł lotniczy 1945-1973”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1974).
W wyniku analizy potrzeb lotniczego rynku zagranicznego i krajowego, przeprowadzonej wiosną 1957 r. w WSK-Okęcie, zapadła decyzja budowy lekkiego, taniego, metalowego samolotu sportowego z silnikiem małej mocy. Głównym konstruktorem samolotu został mgr inż. Stanisław Lassota. Od marca do września 1957 r. opracowano projekt wstępny. We wrześniu całe biuro konstrukcyjne przystąpiło do konstruowania samolotu PZL-102 ”Kos”. Prace konstrukcyjne były prowadzone pod kierunkiem mgr inż. Stanisława Lassoty, mgr. inż. Janusza Drozdowskiego i mgr. inż. Ryszarda OrłowskiegoW grudniu 1957 r. wykonano na warsztacie pierwsze elementy konstrukcyjne, zaś w końcu maja 1957 r., samolot był gotowy. Prototyp samolotu PZL-102 ”Kos”, z silnikiem PZL WN-1(PZL-65), został oblatany 21.05.1958 r. Następnie samolot demonstrowany był na XXVII Międzynarodowych Targach Poznańskich oraz na Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Lesznie. W okresie od 29.05. do 27.08.1958 r. przeprowadzono próby fabryczne, w wyniku których przeprowadzono szereg zmian na płatowcu.

Zimą 1957/1958 r. biuro konstrukcyjne przeprowadziło dalsze zmiany w dokumentacji samolotu, które zostały uwzględnione na pierwszym prototypie oraz na drugim prototypie, znajdującym się wówczas w budowie. Długość samolotu wzrosła z 6,38 m na 6,97 m, m.in. z powodu przedłużenia kadłuba przez wstawienie odcinka kratownicy o długości 0,4 m między przednią i tylną część kadłuba. Statecznik pionowy został obniżony, zaś ster kierunku przedłużony. Drugi prototyp w styczniu i lutym 1959 r. przeszedł próby fabryczne, a w okresie od 21..03. do 14.06.1959 r. próbę państwową w Instytucie Lotnictwa uzyskując pozytywną opinię.

W zimie 1958/1959 r. przystąpiono do opracowania dokumentacji wersji seryjnej samolotu. Wersja prototypowa otrzymała wtedy oznaczenie PZL-102A, wersja seryjna PZL-102B. Uwzględniono liczne wnioski z prób i eksploatacji prototypów. Otrzymała silnik Continental C90-12F o mocy 66 kW (90 KM) oraz zmienioną konstrukcję płata, z częściowym pokryciem płótnem dla zmniejszenia ciężaru samolotu. Pierwszy samolot seryjny PZL-102B został oblatany 19.10.1959 r. Został on wkrótce eksportowany do Brazylii. Następny egzemplarz PZL-102B, przeszedł na wiosnę 1960 r. próbę państwową w Instytucie Lotnictwa. Samolot był udany: miał dobre własności lotne, na samolocie można wykonywać wszystkie klasyczne figury akrobacji. W dniach od 13.05. do 8.06.1960 r. Antoni Szymański wykonał na PZL-102B przelot na trasie Warszawa-Wiedeń-Genewa-Reims-Londyn-Luksemburg-Berlin-Warszawa.

W latach 1959-1962 zbudowano 8 seryjnych samolotów, z których 7 eksportowano do Austrii, Finlandii, Libanu i Południowej Afryki. Dwa egzemplarze w Finlandii i jeden w Libanie służyły do szkolenia pilotów. W Austrii ”Kosy” były używane do celów rolniczych, ze zbiornikiem na środki chemiczne umieszczonym na fotelu pasażera. Jeden z ”Kosów” znalazł się w Australii. Jeden samolot PZL-102B pozostał w Polsce i stanowi obecnie egzemplarz muzealny.

W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdował się 1 samolot PZL-102 ”Kos”.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy wolnonośny dolnopłat o konstrukcji metalowej.
Skrzydło wolnonośne trapezowe, duralowe, dwudzielne, konstrukcji jednodźwigarowej z kesonem z pracującym pokryciem z blachy usztywnionej podłużniczkami. Za dźwigarem kryte płótnem. Lotki szczelinowe, wychylane różnicowo. Szkielet lotek z blachy, pokrycie płócienne. Między lotkami a kadłubem- klapy krokodylowe z usztywnionej żebrami z blachy.
Kadłub metalowy składa się z dwóch części. Przednia część kratownicowa spawana z rur ze stali stopowej zawiera w sobie kratowy odcinek dźwigara skrzydła oraz okucia mocowania podwozia. Całość kratownicy kryta niepracującym pokryciem z blachy duralowej usztywnionej wręgami i podłużnicami. Tylna stożkowa część kadłuba konstrukcji półskorupowej, z wręgami i czterema podłużnicami, kryta blachą. Kabina zakryta.
Usterzenie wolnonośne, trapezowe. Stateczniki dwudźwigarowe, kryte blachą usztywnioną podłużniczkami. Stery o szkielecie z blachy, kryte płótnem. Ster wysokości dwudzielny.
Podwozie klasyczne stałe.

Silnik:
- w prototypie PZL-102A- PZL WN-1 (PZL-65) o mocy 48 kW (65 KM),
- w wersji seryjnej PZL-102B- płaski Continental C90-12F o mocy 70 kW (95 KM).

Dane techniczne PZL-102B (wg [3]):
Rozpiętość- 8,49 m, długość- 6,97 m, wysokość- 1,88 m, powierzchnia nośna- 11,02 m2.
Masa własna- 418 kg, masa użyteczna- 212 kg, masa całkowita- 630 kg.
Prędkość max- 193 km/h, prędkość przelotowa- 174 km/h, prędkość lądowania- 78 km/h, wznoszenie- 3,5 m/s, pułap- 3800 m, zasięg- 640 km.

Galeria

  • PZL-102 ”Kos”, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 11/1958).
  • Samolot PZL-102 "Kos" w barwach austriackich. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 39/1963).

Źródło:

[1] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[2] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2006.”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2006.
[3] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
blog comments powered by Disqus