W 1956 r. w związku ze wzrastającym zainteresowaniem lotnictwem gospodarczym zespół pod kierunkiem mgr inż. Stanisława Lassoty opracował w WSK-Okęcie przeróbkę produkowanego wówczas samolotu PZL Jak-12M na samolot rolniczy o powiększonym ładunku. Decyzja była umotywowana tym, że w ten sposób samolot rolniczy powstanie szybko, koszty przygotowania produkcji będą nieduże, a wykorzystanie wypróbowanych elementów skróci próby. Przeróbka polegała na nadaniu skrzydłom niedużego skosu, umieszczeniu na ich końcach płyt brzegowych, przesunięciu podwozia, zmniejszeniu ciężaru wyposażenia i zamontowaniu zbiornika na środki chemiczne. Pozwoliło to na zwiększenie ładunku chemicznego z 320 kg do 550 kg (wg [4]- z 350 na 500 kg) dla nowego samolotu, oznaczonego PZL-101 ”Gawron”.

Pierwszy prototyp został oblatany 14.04.1958 r., a w lipcu 1958 r. wykonał pierwszy lot drugi prototyp. W lecie 1949 r. przeszedł próbę państwową w Instytucie Lotnictwa. Od 1960 r. ”Gawron” produkowany był seryjnie w wersji podstawowej rolniczej oznaczonej G-1 oraz w wersji sanitarnej, dyspozycyjnej i holowniczej G-2. W wersji rolniczej samolot wyposażony był w trzy komplety urządzeń: do rozpylania proszków i nawozów, do rozpylania roztworów wodnych i do rozpylania roztworów olejowych (aerozoli). Od 1962 r. produkowana była ulepszona wersja samolotu opracowana pod kierunkiem inż. F. Borodzika, oznaczona PZL-101A ”Gawron”. Budowane były w wersji rolniczej, sanitarnej i dyspozycyjnej, zwanej także pasażerską. W dniu 9.03.1965 r. oblatano prototyp wersji PZL-101B ”Gawron”. Jest ona dalszym rozwinięciem wersji rolniczej PZL-101A, do której wprowadzono szereg zmian i ulepszeń. W 1966 r. opracowana została wersja samolotu PZL-101B z silnikiem AI-14RF o mocy 221 kW. Prototyp został oblatany 31.08.1966 r. W 1967 r. przewidywano budowę serii informacyjnej samolotów rolniczych z silnikami AI-14RF. Samoloty tej wersji otrzymały oznaczenie PZL-101AF "Gawron".

W latach 1960-1969 wyprodukowano 325 samolotów, w tym 215 dwumiejscowych rolniczych, 78 czteromiejscowych aeroklubowych i 32 sanitarne. 143 (wg [3]- ponad 150) ”Gawrony” eksportowano do 10 krajów, w tym min. do Austrii, Bułgarii, Finlandii, Hiszpanii, Indii, Turcji i na Węgry. Pojedyńcze egzemplarze sprzedano również do ZSRR (2 eg.) i Wietnamu.

Samoloty PZL-101 ”Gawron” odegrały poważną rolę w rozwoju polskiego lotnictwa rolniczego oraz rozwoju polskich usług agrolotniczych w Egipcie i Sudanie. PZL-101 ”Gawron” został uznany przez Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej jako zalecany samolot rolniczy państw socjalistycznych. W wersji sanitarnej służyły w polskim lotnictwie sanitarnym. W wersji dyspozycyjnej i aeroklubowej używane były przez Aeroklub PRL. ”Gawrony” zostały zastąpione przez bardziej nowoczesne samoloty rolnicze PZL-106 ”Kruk”. W Wojskach Lotniczych ”Gawrony” nie były użytkowane.

Jeden samolot PZL-101, który przez kilka lat (po wypracowaniu resursu międzyremontowego) nie był eksploatowany, został w 1999 r. zakupiony przez osobę prywatną i poddany odbudowie. W czasie prac wykorzystano bazę techniczną Aeroklubu Świdnik. Program jego odbudowy był realizowany do 2005 r. Jako samolot historyczny otrzymał znaki SP-YKD i jest wykorzystywany do realizacji lotów pokazowych i rekreacyjnych.

W 1994 r. został oblatany samolot B2 "Gawronek" zbudowany na bazie wycofanego z użycia samolotu PZL-101 ”Gawron”.

Konstrukcja:
Cztero- lub dwumiejscowy górnopłat zastrzałowy o konstrukcji metalowej.
Skrzydła duralowe, pokryte płótnem.
Skrzydło prostokątne, zaopatrzone w płyty brzegowe. Skrzydło konstrukcji metalowej, z duralu, dwudźwigarowe, wsparte duralowym zastrzałem o kształcie V, usztywnionym podpórkami. Nosek, pomieszczenie na zbiorniki paliwa oraz zakończenie skrzydeł kryte blachą. Pozostała część skrzydła kryta płótnem. Lotki szczelinowe, wychylane różnicowo. Szkielet lotek z blachy duralowej, pokrycie płócienne. Klapy szczelinowe, konstrukcji identycznej jak lotki. Na krawędzi natarcia, na całej rozpiętości skrzydeł, stałe skrzela (sloty).
Kadłub konstrukcji kratownicowej, spawany z rur stalowych w przedniej części kryty blachą, w tylnej płótnem na metalowym oprofilowaniu. Za pilotem, oddzielony płócienną przegrodą, zbiornik na 500 kG chemikalii o pojemności 800 l. Na końcu kadłuba może być zamontowany zaczep do holowania szybowców. Kabina zakryta.
Urządzenia rolnicze do opryskiwania i opylania. Zbiornik na chemikalia o pojemności 800 l.
Usterzenie wsparte dwoma zastrzałami i sześcioma ścięgnami. Szkielet stateczników i sterów duralowy, noski kryte blachą, reszta płótnem.
Podwozie klasyczne stałe, z kołami lub nartami.

Wyposażenie- w wersji sanitarnej i dyspozycyjnej posiadał radiostację UKF.

Silnik- gwiazdowy PZL AI-14R o mocy startowej 191 kW (260 KM) i mocy trwałej 162 kW (220 KM).
W wersji PZL-101AF- silnik AI-14RF o mocy 221 kW (300 KM).

Dane techniczne PZL-101A (wg [4]):
Rozpiętość- 12,68 m, długość- 9,0 m, wysokość- 3,12 m, powierzchnia nośna- 23,86 m².
Masa własna- 1000 kg, masa własna wersji pasażerskiej- 961 kg, masa użyteczna- 660 kg, masa użyteczna wersji pasażerskiej- 506 kg, masa całkowita- 1660 kg, masa całkowita wersji pasażerskiej- 1467 kg.
Prędkość max- 170 km/h, prędkość przelotowa- 155 km/h, prędkość lądowania- 62 km/h, wznoszenie- 2,45-4,0 m/s, pułap- 2400-3850 m, zasięg- 240 km, zasięg max- 675 km.

Dane techniczne PZL-101AF (wg [5]):
Rozpiętość- 12,68 m, długość- 9,0 m, wysokość- 2,81m, powierzchnia nośna- 23,86 m².
Masa własna- 1032-1069kg, masa użyteczna- 528-591 kg, masa całkowita- 1660 kg, masa całkowita- 1660 kg.
Prędkość max- 174 km/h, wznoszenie- 4,6 m/s, pułap- 4225 m, zasięg- 660 km, zasięg max- 1224 km.