PZL-33, 1935

W Państwowych Zakładach Lotniczych w Warszawie inż. Zbysław Ciołkosz pod koniec projektowania samolotu bombowego PZL-30 "Żubr" przystąpił do opracowania wstępnego projektu samolotu szkolno- myśliwskiego PZL-33. Samolot ten miał być typem pośrednim między PWS-16 a PZL P-11 i PZL-23 "Karaś". Wg [1]- samolot PZL-33 projektowany był początkowo jako samolot myśliwski, jednak obliczone osiągi były niezadowalające i samolot przekwalifikowano na szkolno- myśliwski. Ponieważ w tym czasie, tzn. zimą 1934/1935 już przewidywano, że następne projektowane samoloty myśliwskie i bombowe będą miały chowane podwozie, Z. Ciołkosz zaproponował, by przyszły samolot szkolno- treningowy też miał chowane podwozie.
Ciołkosz jako pierwszy w Polsce zastosował je na samolocie PZL-27 w 1933 r. Do samolotu PZL-33 opracował nowy rodzaj podwozia, które opatentował (patent polski nr 24994, zgłoszony 20.4.1935 r., a udzielony 6.8.1937 r.). Przy składaniu tego podwozia koła zachowywały pionową pozycję. Dzięki temu przy przymusowym lądowaniu ze schowanym podwoziem uszkodzeniu ulegało tylko śmigło, zaś samolot toczył się po ziemi na kolach, które w pozycji schowanej znajdowały się pod kadłubem. Patent równocześnie przewidywał zastosowanie skrzydła o cienkim profilu, usztywnionego cięgnami od góry (do kadłuba) i od dołu (do wieżyczki umieszczonej za złożonymi kołami podwozia). Taka konstrukcja płata miała zapewnić jego lekkość. Układ dolnopłata usztywnionego linkami był w owym czasie stosowany, na amerykańskim myśliwcu Boeing P-26 z 1932 r. (używanym od 1934 r.).
Początkowo do napędu samolotu PZL-33 przewidywano użycie silnika rzędowego De Havilland "Gipsy 12" o mocy trwałej 309 kW (420 KM). Później rozważono zastosowanie silnika gwiazdowego polskiej konstrukcji G-1620 "Mors II", o mocy trwałej 316 kW (430 KM). Zapewne przewidując większy opór silnika gwiazdowego niż rzędowego, konstruktor uznał za uzasadnione zastosowanie silnika o nieco większej mocy. Silnik "Gipsy 12" miał dużą masę, aż 481 kg, zaś "Mors II"- 290 kg. Rysunek PZL-33 z silnikiem "Mors" stał się podstawą do wykonania rysunku patentowego.
Projekt PZL-33 nie został zrealizowany. Prawdopodobnie uruchomiona w tym czasie seryjna produkcja samolotów szkolno- treningowych z rodziny PWS-16 / PWS-26 nie uzasadniała nowych wydatków na samoloty treningowe, natomiast do treningu myśliwskiego z eskadr myśliwskich przekazano samoloty PWS-10 oraz PZL P-7. Nie było więc zapotrzebowania na taki samolot. Prawdopodobnie w połowie 1935 r. prace nad tym projektem przerwano.
Wg [2]- projekt PZL-33 wzbudził zainteresowanie Dowództwa Lotnictwa, które jednak (w ramach unifikacji jednostki napędowej z równolegle rozwijanym samolotem pościgowym PZL-38 ”Wilk” i towarzyszącym PZL-40 ”Mewa”) nakazało go dostosować do silnika PZL WS ”Foka”. Skorygowany projekt myśliwca otrzymał oznaczenie PZL-39.
Konstrukcja:
Jednomiejscowy dolnopłat zewnętrznie usztywniony stalowymi ścięgnami, o konstrukcji drewnianej lub mieszanej.
Skrzydła dwudźwigarowe, drewniane. Usztywnienie było ze stalowych ścięgien taśmowych mocowanych z wierzchu do węzłów na grzbiecie kratownicy kadłuba, a pod spodem do wieżyczki odstającej w dół od kadłuba, usytuowanej za złożonymi kołami podwozia.
Kadłub kratownicowy, spawany z rur stalowych, oprofilowany na owal. Kabina zakryta.
Podwozie klasyczne, chowane w locie. Składane pod kadłub w taki sposób, aby koła wystając zachowały pionową pozycję, chroniąc w naturalny sposób samolot w wypadku awaryjnego lądowania w terenie przygodnym.
Uzbrojenie- 2 (wg [3]- 1 - 2) karabiny maszynowe kal. 7,92 mm umieszczone po bokach kadłuba i strzelające przez śmigło (zsynchronizowane).
Silnik- 12-cylindrowym w układzie odwróconego V, chłodzony powietrzem De Havilland ”Gipsy King” o mocy 309- 331 kW (420- 450 KM), później chłodzony powietrzem, 9- cylindrowy, gwiazdowy PZL G-1620B ”Mors II” o mocy 316- 353 kW (430- 480 KM).
Dane techniczne PZL-33 z silnikiem ”Mors II”, przybliżone (wg [1]):
Rozpiętość- 11,0 (wg [3]- ok. 10,0- 11,0 m) m, długość- 7,5 m, wysokość- (wg [4]- 3,2) m, powierzchnia nośna- 18,0 m2.
Masa własna- ok. 750 (wg [3]- ok. 700- 750) kg, masa całkowita- (wg [4]- ok. 1050) kg.
Galeria
Źródło:
[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Gruszczyński J. ”Jastrząb nie zdążył...” Lotnictwo nr 12/2005.
[3] Glass A. "Projekt samolotu szkolno-myśliwskiego PZL.33". Technika Lotnicza i Astronautyczna nr 7/1988.
[4] Glass A. "Polskie konstrukcje lotnicze do 1939". Tom 3. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2008.