PZL-4, 1932
(T-600)

W końcu 1928 r. Ministerstwo Komunikacji ogłosiło warunki techniczne na trójsilnikowy samolot pasażerski, mający być następcą samolotu Fokker F-VIIb/3m. Ze zgłoszonych projektów T-600 i PWS-23T wybrano pierwszy. Wytwórnia PZL nawiązała współpracę z inż. Brunerem i podjęła się budowy samolotu oznaczając go PZL-4. W 1929 r. została utworzona w Paryżu filia biura konstrukcyjnego PZL, gdzie pod kierunkiem inż. Brunera opracowano dokumentację konstrukcyjną samolotu przy współudziale inż. Stanisława Praussa i dr inż. Franciszka Misztala. Szczegółową dokumentację wykonano w 1930 r. w Warszawie pod kierunkiem inż. S. Praussa. Był to pierwszy duży samolot zbudowany w PZL.
Prototyp został oblatany 8.01.1932 r. W 1932 r. samolot przeszedł próby eksploatacyjne w Polskich Liniach Lotniczych ”Lot”. Miał on przekroczoną masę własną konstrukcji w stosunku do projektu, co spowodowało obniżenie jego osiągów. 19.06.1932 r. w I Międzynarodowym Mityngu Lotniczym w Warszawie PZL-4 zajął 3. miejsce na w wyścigu samolotów pasażerskich. W 1932 r. samolot przeszedł wstępne próby w IBTL i jesienią 1932 r. został przekazany do prób eksploatacyjnych w PLL ”Lot”. W 1933 r. samolot po otrzymaniu wyposażenia kabiny pasażerskiej ukończył próby w IBTL i został przekazany do prób eksploatacyjnych w PLL ”Lot”. Próby te przechodził w latach 1933-1935. Ustępował znacznie samolotom Fokker F-VIIb/3m. Wytwórnia proponowała zastosowanie silników Gnôme-Rhône K-7 o mocy 221 kW (300 KM) każdy lub Pratt-Whitney ”Wasp” o mocy 331 kW (450 KM) każdy. Ze względu na brak zainteresowania PLL ”Lot” zrezygnowano z jego dalszego rozwoju.
Polskie lotnictwo wojskowe było zainteresowane adaptacją samolotu na wersję bombową PZL-4B. W 1932 r. uznano, że prototyp PZL-4 nie nadaje się do przeróbki, która pociągnęłaby za sobą dużo zmian, praktycznie trzeba by było opracować nowy kadłub.
Niepotrzebny prototyp został odstawiony w 1934 r. do składnicy lotniczej przy parku 3 PL na Ławicy, gdzie został skasowany w 1937 r. i wymontowano z niego silniki. Skasowany płatowiec zdobyli Niemcy, zajmując lotnisko we wrześniu 1939 r.
Konstrukcja:
Wolnonośny grzbietopłat o konstrukcji metalowej z przewagą elementów ze stopów lekkich: duralu i elektronu. Załoga- 2 osoby, pasażerów- 10.
Płat trapezowy z eliptycznymi końcówkami, dwudzielny, duralowy, dwudźwigarowy, kryty blachą żłobkowaną systemu Wibault.
Kadłub o przekroju prostokątnym o konstrukcji duralowej, kryty blachą duralową z usztywnieniami na zewnątrz pokrycia. Kabiny zakryte. Ciekawym rozwiązaniem konstrukcyjnym samolotu były skośnie ustawione okna kabiny, pasażerskiej, dające lepszą widoczność do dołu.
Usterzenie duralowe, kryte blachą żłobkowaną. Statecznik poziomy podparty zastrzałami.
Podwozie klasyczne stałe.
Wyposażenie: instalacja elektryczna.
Napęd- 3 silniki gwiazdowe Skoda Wright ”Whirlwind” J-BA o mocy 162 kW (220 KM) i mocy startowej 177 kW (240 KM) każdy.
Dane techniczne PZL-4 (wg [5]):
Rozpiętość- 24,4 m, długość- 16,5 m, wysokość- 3,3 m, powierzchnia nośna- 77,0 m2.
Masa własna- 4081 kg, masa użyteczna- 1505 kg, masa całkowita- 5586 kg.
Prędkość max- 190 km/h, prędkość przelotowa- 170 km/h, prędkość minimalna- 105 km/h, wznoszenie- 2,3 (wg innych źródeł- 2,25) m/s, pułap- 2800 m, zasięg- 800 km.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[3] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[4] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[5] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 2. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2007.