PZL-4, 1932
(T-600)

Samolot pasażerski. Polska.
Samolot pasażerski PZL-4. (Źródło: Jońca A. ”Samoloty linii lotniczych 1931-1939”. Seria ”Barwa w lotnictwie polskim” nr 3. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1985).
W pierwszej połowie 1928 r. inż. Zygmunt Bruner, pracujący we francuskiej wytwórni lotniczej Bernard, opracował projekt metalowego górnopłata w trzech wersjach: jednosilnikowej T-200 (oznaczana również jako PZL T-200), dwusilnikowej T-400 (oznaczana również jako PZL T-400) i trójsilnikowej T-600 (oznaczana również jako PZL T-600). W oznaczeniach tych liczba oznaczała łączną moc silników. Projekt ten złożył na ogłoszony w końcu 1927 r. przez Ministerstwo Komunikacji konkurs na samolot pasażerski.

W końcu 1928 r. Ministerstwo Komunikacji ogłosiło warunki techniczne na trójsilnikowy samolot pasażerski, mający być następcą samolotu Fokker F-VIIb/3m. Ze zgłoszonych projektów T-600 i PWS-23T wybrano pierwszy. Wytwórnia PZL nawiązała współpracę z inż. Brunerem i podjęła się budowy samolotu oznaczając go PZL-4. W 1929 r. została utworzona w Paryżu filia biura konstrukcyjnego PZL, gdzie pod kierunkiem inż. Brunera opracowano dokumentację konstrukcyjną samolotu przy współudziale inż. Stanisława Praussa i dr inż. Franciszka Misztala. Szczegółową dokumentację wykonano w 1930 r. w Warszawie pod kierunkiem inż. S. Praussa. Był to pierwszy duży samolot zbudowany w PZL.

Prototyp został oblatany 8.01.1932 r. W 1932 r. samolot przeszedł próby eksploatacyjne w Polskich Liniach Lotniczych ”Lot”. Miał on przekroczoną masę własną konstrukcji w stosunku do projektu, co spowodowało obniżenie jego osiągów. 19.06.1932 r. w I Międzynarodowym Mityngu Lotniczym w Warszawie PZL-4 zajął 3. miejsce na w wyścigu samolotów pasażerskich. W 1932 r. samolot przeszedł wstępne próby w IBTL i jesienią 1932 r. został przekazany do prób eksploatacyjnych w PLL ”Lot”. W 1933 r. samolot po otrzymaniu wyposażenia kabiny pasażerskiej ukończył próby w IBTL i został przekazany do prób eksploatacyjnych w PLL ”Lot”. Próby te przechodził w latach 1933-1935. Ustępował znacznie samolotom Fokker F-VIIb/3m. Wytwórnia proponowała zastosowanie silników Gnôme-Rhône K-7 o mocy 221 kW (300 KM) każdy lub Pratt-Whitney ”Wasp” o mocy 331 kW (450 KM) każdy. Ze względu na brak zainteresowania PLL ”Lot” zrezygnowano z jego dalszego rozwoju.

Polskie lotnictwo wojskowe było zainteresowane adaptacją samolotu na wersję bombową PZL-4B. W 1932 r. uznano, że prototyp PZL-4 nie nadaje się do przeróbki, która pociągnęłaby za sobą dużo zmian, praktycznie trzeba by było opracować nowy kadłub.

Niepotrzebny prototyp został odstawiony w 1934 r. do składnicy lotniczej przy parku 3 PL na Ławicy, gdzie został skasowany w 1937 r. i wymontowano z niego silniki. Skasowany płatowiec zdobyli Niemcy, zajmując lotnisko we wrześniu 1939 r.

Konstrukcja:
Wolnonośny grzbietopłat o konstrukcji metalowej z przewagą elementów ze stopów lekkich: duralu i elektronu. Załoga- 2 osoby, pasażerów- 10.
Płat trapezowy z eliptycznymi koń­cówkami, dwudzielny, duralowy, dwudźwigarowy (dźwigary kratowe), kryty blachą żłobkowaną systemu Wibault. ze żłobkami co ok. 10 cm.
Kadłub o przekroju prostokątnym o konstrukcji duralowej, kryty blachą duralową z usztywnieniami na zewnątrz pokrycia. Kabiny zakryte. Kabina pasażerska z 10 fotelami w dwóch rzędach (podzielona na 3 przedziały: jeden dwu- i dwa czteromiejscowe) z przewidzianą możliwością zmiany na miejsca sypialne. Ciekawym rozwiązaniem konstrukcyjnym samolotu były skośnie ustawione okna kabiny, pasażerskiej, dające lepszą widoczność do dołu. Główny bagażnik- za kabiną pasażerską, dodatkowy- pod kabiną załogi.
Usterzenie duralowe, kryte blachą żłobkowaną. Statecznik poziomy podparty zastrzałami. Stery rogowo odciążone aerodynamicznie.
Podwozie klasyczne stałe. Podwozie główne trójgoleniowe z amortyzatorami olejowo- azotowymi Messier. Koła o śred­nicy 1,15 m. Kółko ogonowe o średnicy 350 mm, amortyzowane.

Wyposażenie: instalacja elektryczna.

Napęd- 3 silniki gwiazdowe, chłodzone powietrzem, 9- cylindrowe Skoda Wright ”Whirlwind” J-BA o mocy 162 kW (220 KM) i mocy startowej 177 kW (240 KM) każdy.
Osłony silników pierścieniowe, Townenda z blachy duralowej. Śmigła trójłopatowe. metalowe, przestawialne na ziemi, Hedderheimer Kupierwerke. Później śmigła dwułopatowe, drewniane, stałe, bez kołpaków. Zbiorniki paliwa w płatach w pobliżu kadłuba. Normalny zapas paliwa 915 l. Zapas olej - 60 l.

Dane techniczne PZL-4 (wg [4]):
Rozpiętość- 24,4 m, długość- 16,5 m, wysokość- 3,3 m, powierzchnia nośna- 77,0 m2.
Masa własna- 4081 kg, masa użyteczna- 1505 kg, masa całkowita- 5586 kg.
Prędkość max- 190 km/h, prędkość przelotowa- 170 km/h, prędkość minimalna- 105 km/h, wznoszenie- 2,3 (wg innych źródeł- 2,25) m/s, pułap- 2800 m, zasięg- 800 km.

Galeria

  • Samolot PZL-4 zdobyty przez wojska niemieckie we wrześniu 1939 r. (Źródło: ze zbiorów CardPlane).
  • PZL-4, rysunek w rzutach. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”).
  • Samolot pasażerski PZL-4, widok zespołu napędowego i kabiny załogi. (Źródło: archiwum).
  • Samolot pasażerski PZL-4 widoku z przodu. (Źródło: archiwum).
  • Samolot pasażerski PZL-4 widoku z przodu. (Źródło: archiwum).
  • Samolot pasażerski PZL-4 widoku z tyłu. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[2] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[3] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[4] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 2. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2007.
blog comments powered by Disqus