PZL Mi-2, 1965
(SM-3)
Pod koniec lat 1950- tych w OKB-329 (Biuro Doświadczalno- Konstrukcyjne) kierowanym przez Michaiła L. Mila powstała koncepcja dwusilnikowego, turbinowego następcy lekkiego śmigłowca Mil Mi-1. Podstawową różnicę stanowił napęd. Zamiast silnika tłokowego zastosowano dwa turbinowe silniki odrzutowe Izotow GTD-350 o mocy moc 294 kW (400 KM) każdy. Po zaakceptowaniu tej koncepcji przez władze państwowe podjęto prace nad takim śmigłowcem w wersjach pasażerskiej, rolniczej, transportowo- sanitarnej i szkolnej. Początkowo projekt został oznaczony W-5, później oznaczenie zmieniono na W-2. Pracami projektowymi kierował bezpośrednio konstruktor prowadzący A. Ch. Serman, którego później zastąpił A. A. Britwin, natomiast nadzorował cały projekt zastępca głównego konstruktora W. A. Kuzniecow. Prototyp W-2 został oblatany 22.09.1961 r. W ZSRR zbudowano dwa prototypy, jeden w wersji pasażerskiej, drugi w wersji rolniczej. Przeprowadzono próby fabryczne i państwowe i na tym cały program zakończono z uwagi na planowane uruchomienie produkcji w Polsce. W maju 1963 r. na jednym z prototypów pilot doświadczalny B. Anapow ustanowił międzynarodowy rekord prędkości 253,8 km/h na trasie zamkniętej 100 km. W czerwcu 1966 r. rekord został poprawiony do 269,4 km/h przez kobietę- Tatianę Russian. Śmigłowiec, który otrzymał w międzyczasie oznaczenie Mi-2, okazał się w wyniku badań w locie oraz eksploatacji próbnej konstrukcją udaną, budząc zainteresowanie w ZSRR i za granicą.
W latach 1962- 1964 (wg innych źródeł- w 1963 r.) były prowadzone rozmowy pomiędzy przedstawicielami przemysłów lotniczych ZSRR i Polski na temat możliwości produkcji w Polsce śmigłowca Mi-2. Zakończyły się one podpisaniem w 1964 r. porozumienia (błędnie zwanego umową licencyjną), którego postanowienia mówiły o przekazaniu całej produkcji nowego modelu śmigłowca do Polski. Równolegle w WSK Rzeszów przygotowano licencyjną produkcję silnika GTD-350. Śmigłowiec początkowo otrzymał oznaczenie SM-3, ale później powrócono do oznaczenia PZL Mi-2. Polski przemysł otrzymał tylko projekt prototypu, a dokumentacja seryjna musiała być opracowana przez polskie biura projektowe. Przygotowaniem tej dokumentacji kierował inż. Stanisław Trębacz. Pomimo tych trudności WSK Świdnik w krótkim czasie opanował nowe procesy technologiczne i produkcyjne.
Pierwszy śmigłowiec, zmontowany z zespołów radzieckich, został oblatany 26.08.1965 r. Pierwszy Mi-2, wyprodukowany całkowicie w Świdniku został oblatany 4.11.1965 r. Od 1966 r. ruszyła pełna produkcja w WSK Świdnik. Pierwszy egzemplarz seryjny został ukończony w sierpniu 1966 r. Pod koniec grudnia został on dostarczony do 47. Pułku Lotnictwa Łącznikowo- Sanitarnego w Modlinie. Do końca 1966 r. wyprodukowano 30 egz., w kolejnym roku już 117 i produkcja stopniowo rosła. Jej szczyt przypadł na lata 1974 - 1975, kiedy to wytwórnię opuszczało ponad 300 śmigłowców rocznie. Świadectwo typu nr BC-073 zostało wydane przez IKCSP wiosną 1971 r.
WSK (PZL) Świdnik podaje zazwyczaj liczbę 25 opracowanych wersji Mi-2, do której to liczby różni autorzy próbują w różny sposób dopasować znane wersje, odmiany i modyfikacje śmigłowca. Stąd różnice pojawiające się w poszczególnych publikacjach, a czasami nawet tworzenie ad hoc wersji nieistniejących lub identyfikowanych poprzez wykonywane zadanie. Mi-2 to uniwersalny śmigłowiec wielozadaniowy, a istotną cechą jego konstrukcji była możliwość szybkiej przemiany z jednej wersji na drugą. Czynności takie można było wykonać nawet w warunkach polowych, a to dzięki daleko posuniętej unifikacji elementów. W pierwszych seriach produkcyjnych wypuszczano właśnie taki uniwersalny wariant, który zależnie od potrzeb można było przeobrażać w śmigłowiec pasażersko- łącznikowy, transportowy lub sanitarny.
Ośrodek Badawczo- Rozwojowy przy WSK Świdnik opracował wersje:
- Mi-2T- podstawowa wersja transportowa, faktycznie ogólnoużytkowa, produkowana zarówno dla wojska jak i dla klientów cywilnych. Miała miejsca siedzące dla 6- 8 osób. Siedzenia można łatwo demontować i wówczas w kabinie można przewozić ładunki o masie do 700 kg. Nieco większy ładunek o masie do 800 kg mógł być transportowany na podwieszeniu zewnętrznym. W odmianie ewakuacji medycznej w kabinie można umieścić dwie osoby na noszach i dwie do trzech w pozycji siedzącej (lżej poszkodowani lub personel medyczny),
- Mi-2P- wersja pasażerska, zarówno cywilna jak i wojskowa, często w wojsku nazywana "Salonką". Posiadała bardziej komfortowe wyposażenie kabiny do przewozu 6 osób na miękkich siedzeniach. Dodatkowo można przewozić 2 kolejnych pasażerów na standardowych siedzeniach obok pilota i z tyłu kabiny pasażerskiej. W razie potrzeby po demontażu siedzeń śmigłowiec stawał się odpowiednikiem standardowego Mi-2T. Pierwszy śmigłowiec Mi-2P został wyprodukowany w kwietniu 1967 r. Nosił on rejestrację SP-PSC i był używany w Świdniku jako egzemplarz dyspozycyjny i reklamowy. To właśnie ten egzemplarz był prezentowany na Salonie w Paryżu w 1967 r.,
- Mi-2Sz (Mi-2U, UMi-2)- wersja szkolna, ze zdwojonymi sterownicami, na eksport oznaczana Mi-2U lub UMi-2 (od rosyjskiego ucziebnyj- szkolny), opracowana pod kierunkiem mgra inż. Zbigniewa Profety. Pierwszy egzemplarz został oblatany 25.03.1968 r. Początkowo produkowana jako odrębna wersja, jednak później każdy egzemplarz seryjny mógł być łatwo przebudowany na wersję szkolną,
- wersja rolnicza (oznaczenie nieoficjalne Mi-2R, pod koniec lat 1980- tych rolnicze Mi-2 były promowane na Zachodzie jako PZL "Bażant")- produkowana była przeważnie dla odbiorców zagranicznych. Służyła do opylania i opryskiwania pól, lasów, łąk i sadów środkami chemicznymi sypkimi lub płynnymi. Pierwszy egzemplarz Mi-2 z aparaturą agrolotniczą konstrukcji radzieckiej oblatano w Świdniku 20.06.1968 r. Później stosowano aparaturę agrolotniczą polskiej konstrukcji. Od 1971 r. prowadzono prace nad wytwornicą aerozoli gorących. Urządzenie było przeznaczone do wytwarzania mgły olejowej w strumieniu gorących gazów wylotowych z turbinowych silników GTD-350. Aparatura nie weszła do użytkowania, ale stała się podstawą do opracowania wytwornicy dymów zasłonowych WDZ-80. W 1982 r. została opracowana, na konkurs Światowej Organizacja Zdrowia (WHO), na aparaturę do zwalczania larw muchy czarnej lęgnącej się w rozlewiskach wodnych, zwłaszcza w dorzeczu rzeki Niger w Burkina Faso. Opracowana aparatura była niewątpliwie najbardziej udana, jednak współzawodnictwa nie wygrała ze względu na paliwożerny napęd śmigłowca Mi-2,
- wersja przeciwpożarowa- w 1990 r. wypróbowano system podwieszanego zbiornika elastycznego, korzystając z importowanego sprzętu typu bambi bucket. Wyniki były na tyle pozytywne, że zdecydowano wprowadzić Mi-2 ze zbiornikami do systemu lotniczej ochrony ppoż. lasów,
- wersja sanitarna- powstała jeszcze u zarania produkcji seryjnej śmigłowca. Modyfikacja była na tyle prosta, że wersja nie otrzymała odrębnego oznaczenia. Kabinę ładunkową dostosowano do mocowania noszy do przewozu jednego pacjenta. W kabinie umieszczono też wyposażenie medyczne składające się z apteczki i butli tlenowej. Miejsce siedzące obok noszy zajmował lekarz lub sanitariusz. Na niektórych egzemplarzach instalowano też wciągarki- radzieckie ŁPG-4 o udźwigu 120 kg, lub importowane z Europy Zachodniej o udźwigu 250 kg. Pierwsze 2 egz. trafiły do eksploatacji w sierpniu 1972 r.,
- wersja polarna- Polska Akademia Nauk zamówiła 4 śmigłowce do wsparcia polskiego antarktycznego programu badawczego. Zmodernizowano w nich instalacje ogrzewania kabiny i przeciwoblodzeniową, zainstalowano dodatkowe akumulatory, reflektory oraz wyposażenie umożliwiające autonomiczną nawigację w rejonach polarnych. Pod belką ogonową znalazł się zasobnik z aparatem fotograficznym do zdjęć pionowych, analogiczny do stosowanego w wojskowych wersjach rozpoznawczych. Na polskich stacjach naukowych (im. Henryka Arctowskiego i Antoniego Dobrowolskiego) wykorzystano dwie maszyny (SF SPT i SP-SPU) w sezonach 1978 / 1979 oraz 1980 / 1981.,
- wersja transportowo- dźwigowa- opracowana na zamówienie przedsiębiorstw Instal w Nasielsku i Mostostal, zdolna była do uniesienia elementów konstrukcji o masie do 800 kg. Prototyp wersji dźwigowej został praktycznie wypróbowany 16.09.1973 r.,
- wersja telewizyjna (retransmisyjno- reportażowa TVP)- wersja opracowana w celu filmowania z powietrza i przesyłania obrazu w czasie rzeczywistym. Podstawowe wyposażenie obejmowało: kamerę telewizyjną ustawioną na specjalnym wsporniku zamocowanym po zewnętrznej stronie prawych przednich drzwi, nadajniki Thomson i 20W zamocowane wewnątrz kabiny. Bloki nadawcze zasilane były z sieci pokładowej śmigłowca, anteny nadawcze zamocowane na pantograficznych mechanizmach przytwierdzonych do kratownicy podwozia głównego, które pozwalały na opuszczenie anten poza obrys podwozia śmigłowca, zapewniając bezzakłóceniową współpracę z naziemnymi środkami transmisyjnymi. Śmigłowiec wyposażony w aparaturę telewizyjną umożliwiał przeprowadzanie bezpośrednich transmisji np. z imprez sportowych typu wyścigi, a także mógł być wykorzystywany do rozpoznania zakresu klęsk żywiołowych i koordynowania akcji ratunkowej oraz do kontroli zamieszek lub innych tego typu wydarzeń. Znane są przynajmniej 2 egz. tej wersji: jeden wyprodukowano dla potrzeb Telewizji Polskiej, drugi- był używany w 103 Pułku Lotniczym MSW,
- wersja termowizyjna- wyposażona w aparaturę termowizyjną, oprócz zastosowania do badań specjalistycznych, mogła być wykorzystana do kontroli ochrony środowiska. Brak wiarygodnych informacji, czy wersja ta istniała w rzeczywistości. W latach 1970- tych masa kamer do obserwacji w zakresie podczerwieni oraz moc potrzebna do ich zasilania wymagała opracowania specjalnej wersji- nosiciela. Śmigłowiec tej wersji miał być wyposażony w: kamerę termowizyjną AGA Thermovision 680 zawieszoną w specjalnej osłonie na zewnątrz śmigłowca, kamerę AGA Thermoprofile THP-4 (AGA THP-1) zabudowaną w kabinie bagażowej, monitor czarno- biały SM-680/P4, monitor kolorowy CM 700, urządzenie sterujące z kompletu kamery AGA 680, zespół urządzenia sterującego z monitorem kontrolnym z kompletu kamery AGA THP-1, zespół przetwornic MA-250/M1 i RS-4m zasilających aparaturę termowizyjną, pulpit zasilania aparatury z sieci pokładowej śmigłowca, urządzenie łączności wewnętrznej,
- wersja radiowa- śmigłowiec SP-SCE był od 1977 r. wykorzystywany przez Instytut Łączności do pomiarów parametrów nadajników radiowych. W tym celu był wyposażony m.in. w opuszczany pod kadłub wysięgnik z anteną oraz w aparaturę pomiarową w kabinie,
- Mi-2 na pływakach- prace nad wyposażeniem Mi-2 w nadmuchiwane pływaki awaryjne rozpoczęto w I połowie lat 1970- tych. Jesienią 1974 r. na sztucznym Zalewie Zemborzyckim k. Lublina przeprowadzono próby wodowania i startu z wody tak wyposażonego śmigłowca. Próby wypadły pomyślnie, jednak z uwagi na problemy materiałowo - techniczne programu nie kontynuowano.
W 1967 r. w Ośrodku Badawczo- Rozwojowym WSK Świdnik rozpoczęły się, pod kierunkiem mgra inż. Bolesława Skwary, prace nad wersją uzbrojoną Mi-2. Pierwsza odmiana została uzbrojona w 2 zasobniki Mars-2 na 16 rakiet niekierowanych S-5 kal. 57 mm każdy, 2 karabiny maszynowe PK kal. 7,62 mm zamocowane na stałe na bokach kadłuba oraz 2 kolejne km PK kal. 7,62 mm zamontowane na ruchomych wysięgnikach w oknach kabiny na obu burtach śmigłowca. W 1969 r. zbudowano dwa prototypy. W toku prób, prowadzonych w Instytucie Technicznym Wojsk Lotniczych okazało się jednak, że taki śmigłowiec jest dość znacznie obciążony. Ponadto planowano uzbrojenie śmigłowca także w stałe działko kal. 23 mm, które jeszcze zwiększyłoby ciężar maszyny.
Dlatego zdecydowano się na podzielenie systemu na dwa warianty, opracowywane pod wspólnym kryptonimem "Żmija". Wspólne elementy wszystkich wersji uzbrojonych stanowiły:
- jednolufowe działko NS-23 kal. 23 mm zamontowane na lewej burcie kadłuba,
- celownik kolimatorowy PKI (wariant śmigłowcowy oznaczano PKW) na miejscu pilota,
- fotokarabin S-13,
- w oknach kabiny (na prawej burcie- w ostatnim, na lewej- w pierwszym od tylnych drzwi) można było zamontować po jednym karabinie maszynowym PK kal. 7,62 mm na ruchomym wysięgniku.
Oba warianty odróżniały się natomiast uzbrojeniem głównym:
- Mi-2US (Uzbrojenie Strzeleckie)- miał łącznie 4 karabiny maszynowe PK kal. 7,62 mm, zamontowane parami na bokach kabiny śmigłowca. Łącznie na potrzeby polskie zbudowano 30 egz. Mi-2US. Z uwagi na niską efektywność tego systemu uzbrojenia w warunkach pełnowymiarowego konfliktu zbrojnego stosunkowo szybko wycofano go ze służby, dostosowując większość śmigłowców tej wersji do przenoszenia innych systemów uzbrojenia, lub nawet przebudowując na inne wersje. Same systemy uzbrojenia były elementem zamówienia eksportowego do Birmy na początku lat 1990- tych,
- Mi-2URN (Uzbrojenie Rakietowe Niekierowane)- miał zamontowane dwie belki z szesnastolufowymi wyrzutniami Mars-2 (Mars-2M) do odpalania 57 mm niekierowanych pocisków rakietowych S-5K i S- 5M. Wyniki były na tyle obiecujące, że zdecydowano się wprowadzić do produkcji obie wersje uzbrojonego Mi-2. Dwa pierwsze egzemplarze seryjne Mi-2URN opuściły linię produkcyjną w listopadzie 1972 r., a w styczniu 1973 r. zostały dostarczone do 49. Pułku Lotnictwa Wojsk Lądowych w Pruszczu Gdańskim. Łącznie w lotnictwie wojskowym użytkowano 26 śmigłowców tej wersji, z czego 8 zostało wyprodukowanych jako nowe, a 18 przebudowano z wersji Mi-2US,
- Mi-2URP (Uzbrojenie Rakietowe Przeciwpancerne)- ok. 1970 r Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia przy współpracy Politechniki Warszawskiej, Państwowych Zakładów Optycznych oraz OBR WSK PZL-Świdnik rozpoczął pod kryptonimem "Salamandra" prace nad programem uzbrojenia śmigłowca Mi-2 w przeciwpancerne pociski kierowane. Zastosowano standardowe PPK wojsk lądowych typu 9M14M "Malutka". Na bocznych wysięgnikach śmigłowca mogły być podwieszane cztery PPK. Kolejne cztery były przewożone w kabinie ładunkowej, czas ich przeładowania na wyrzutnie po wylądowaniu w przygodnym terenie nie przekraczał pięciu minut. Pulpit sterowniczy zamontowano przy prawym fotelu. Pierwsze strzelania wykonano w latach 1972- 1973. Wariant został zakwalifikowany do produkcji seryjnej i w latach 1975- 1985 dostarczono wojsku 44 egz., wykorzystywane w eskadrach szturmowych obydwu Pułków Śmigłowców Bojowych, Trzy ostatnie od razu wyprodukowano w wersji Mi-2URP-G, część pozostałych stopniowo przebudowano do tego standardu,
- Mi-2URS (Uzbrojenie Rakietowe Samonaprowadzające)- wersja myśliwska przeznaczona do zwalczania śmigłowców i innych wolno latających statków powietrznych. Jej opracowanie rozpoczęto w 1982 r. Na standardowych wysięgnikach podwieszono belki Gad dla dwóch wyrzutni pocisków przeciwlotniczych 9M32M "Strzała-2M", z termiczną głowicą samonaprowadzającą na cel. Zasobniki te oznaczono 9M32MG, stanowiły odmianę przenośnej, naramiennej wyrzutni pocisków "Strzała-2M". Próby wykazały, że uzbrojenie to ma duże ograniczenia eksploatacyjne. Dlatego zrezygnowano z czystej wersji myśliwskiej Mi-2. Nie zrezygnowano natomiast z samego systemu który został użyty do uzupełnienia uzbrojenia śmigłowca Mi-2URP. Tak powstała wersja MI-2URP-G,
- Mi-2URP-G (URP plus Gad, nazwa kodowa "Gniewosz-Salamandra")- wersja rozwojowa Mi-2URP, z belkami Gad podwieszanymi poniżej belek rakiet kierowanych 9M14M. Od podstaw wyprodukowano jedynie 3 egz., pozostałe zostały w późniejszych latach przebudowane z eksploatowanych Mi-2URP. Wersje Mi-2URP i Mi-2URP-G mogły także używać wyrzutni rakiet niekierowanych. Stosowane było także podwieszenie na jednym śmigłowcu zasobnika Mars z jednej strony i wyrzutni PPK "Malutka" z drugiej. Taka konfiguracja, nazywana potocznie "Mieszaczem" pozwala na przećwiczenie dwóch rodzajów zadań w jednym locie. Zdarzało się podwieszanie na śmigłowcu wyłącznie wyrzutni kpr "Strzała" i wówczas śmigłowiec przypominał konfiguracją zarzuconą wersję Mi-2URS.
W latach 1981- 1985 w Wojskowym Instytucie Techniki Inżynieryjnej została opracowana wersja Mi-2 "Platan" (pierwotnie Mi-2M) z systemem minowania narzutowego Platan. Wprowadzono ją do eksploatacji w latach 1988- 1990. W tylnej części kabiny ładunkowej montowany był skośnie stelaż, na który można założyć do 20 zasobników- wyrzutni z minami. Stosowane były dwa rodzaje min: gruntowe MN-111 (po sześć na zasobnik) i powierzchniowe MN-121 (po dziewięć na zasobnik). Miny były wystrzeliwane pod kątem w lewą tylną półsferę śmigłowca przez zdemontowane okno w drzwiach. Śmigłowce tej wersji były przebudowywane, często z egzemplarzy wczesnych serii, istniało ich ok. 10 egz. System "Platan" wycofano z użycia w II połowie lat 1990- tych.
W ITWL oraz WITU prowadzone były prace nad wersjami uzbrojonymi śmigłowca Mi-2, które nie weszły do eksploatacji. Na jednym egzemplarzu śmigłowca Mi-2 prowadzono w ITWL testy zasobników kasetowych do rozrzucania bomb odłamkowo- kulkowych małego wagomiaru LBOk-1 (zasobniki były zbliżone do znanych zasobników ZR-8 stosowanych m. in. na samolotach PZL TS-11 "Iskra", jednak miały podobno o wiele większe rozmiary). System miał nosić nazwę kodową "Piorun". Próby przerwano, prawdopodobnie po uderzeniu jednej z bomb w element konstrukcji śmigłowca. W WITU prowadzone były próby z odmianą o zmienionym systemie kierowania pociskiem "Malutka M", gdzie zadaniem operatora było utrzymanie znacznika na celu, a komendy korygujące lot pocisku wypracowywał elektroniczny przelicznik. Próbom poddano także eksperymentalną odmianę Mi-2URP przystosowaną do działań nocnych. PPK zostały wyposażone w smugacze (trasery) cieplne, zaś luneta celownicza pracowała w zakresie podczerwieni. System nie spełnił jednak pokładanych w nim nadziei. Z myślą o obniżeniu kosztów szkolenia operatorów opracowano szkolną wersję 9M14M wielorazowego użytku. W przyjętym rozwiązaniu pocisk nie uderzał w cel, lecz na komendę operatora wzbijał się w górę i opadał na spadochronie Niestety ponowne przygotowanie pocisku do użytku (tzw. elaboracja) okazało się równie kosztowne i pracochłonne, więc ostatecznie pomysł ten zarzucono.
Wersja dowódcza Mi-2D- kodowa nazwa projektu "Przełącznik" (ew. "Przełącznik III")- niekiedy spotykano też oznaczenie Mi-2PPD (Powietrzny Punkt Dowodzenia). Przeznaczona była do zabezpieczenia dowodzenia związkami taktycznymi wojsk lądowych. Była jedną z pierwszych wyspecjalizowanych wersji wojskowych. W kabinie zainstalowano trzy stanowiska robocze dla personelu dowódczo- sztabowego: dwa dla oficerów dowodzenia wyznaczonych przez dowódcę dywizji i trzecie dla operatora urządzeń specjalnych (łączności I kodowania). Na specjalistyczne wyposażenie seryjnego śmigłowca składały się: radiostacja UKF R-111 do łączności z wojskami lądowymi, urządzenie do szyfrowania korespondencji radiowej UTS T- 217 Jachta, radiotelefon UKF-K-1 i magnetofon do nagrywania korespondencji radiowej MS-61. Cały system nosił nazwę PED-III (Powietrzny Element Dowodzenia III poziomu ./szczebla/). Istniały trzy elementy systemu "Przełącznik" instalowane na Mi-2, Mil Mi-8 i na Antonow An-24. Wojsko polskie używało 25 egz. dostarczonych w dwóch transzach- w 1974 r. i w latach 1977- 1978. Cztery z nich przebudowano na wersję chemiczną. Ostatnie Mi-2D wycofano ze służby już w XXI wieku, demontując przestarzałe wyposażenie łączności i używając jako śmigłowce łącznikowe.
Wersja rozpoznawcza Mi-2R, z uwagi na zbieżność oficjalnego oznaczenia wojskowego z fabrycznym oznaczeniem cywilnej wersji rolniczej nazywana niekiedy Mi-2RO (Rozpoznania Ogólnego). Była przeznaczona do prowadzenia rozpoznania ogólnego i obserwacji pola walki, a także do kontroli maskowania własnych wojsk i do rozpoznania inżynieryjnego terenu. Wyposażenie śmigłowca stanowią dwa aparaty fotograficzne. W zewnętrznym zasobniku podwieszanym u nasady belki ogonowej umieszczony jest aparat do zdjęć pionowych AFA-39 lub BAF-21. W toku służby, począwszy od 1979 r. w kabinie zaczęto instalować aparaty do zdjęć skośnych, typu AFA-42/75 lub AFA-33/75, zdemontowane z wycofanych z eksploatacji samolotów rozpoznawczych Iljuszyn Ił-28R. Ponieważ śmigłowce te miały operować w bezpośredniej bliskości przeciwnika, zostały uzbrojone. Początkowo montowano na nich jedynie karabiny PK w oknach kabiny. Śmigłowce seryjne otrzymały działko NS-23 oraz fotokarabin S-13, analogicznie jak w wersjach szturmowych. Wojsku dostarczono 34 śmigłowce tej wersji, z serii wyprodukowanych w 1974 r., 1977 r. i 1980 r.
Wersja ratownictwa morskiego Mi-2RM została opracowana w 1969 r. Zastosowano w niej dodatkowy, wewnętrzny zbiornik paliwa, zewnętrzne belki bombowe umieszczone na miejscu zbiorników podwieszanych, tratwę ratunkową, reflektory podkadłubowe, zewnętrzny hak do holowania tratwy z rozbitkami, nosze i zestaw pierwszej pomocy medycznej. Na belkach można było podwieszać po trzy bomby orientacyjno- sygnalizacyjne OMAB-25-12D (dzienne, wydzielające gęsty barwny dym) lub OMAB-25-8N (nocne, działające jako flary oświetlające). Prowadzono także próby ze zrzucaniem ze śmigłowca lotniczych bomb oświetlających SAB-100, celem oświetlania obszarów morskich akcji ratowniczych prowadzonych w warunkach nocnych. Zaczepy na bomby SAB-100 zamontowano w miejsce wielozamkowych belek dla bomb OMAB. Śmigłowiec był wyposażony w radionamiernik ARK-U2 przeznaczony do lokalizowania radiostacji pracujących na międzynarodowych częstotliwościach ratowniczych. W latach 1990- tych. uzupełnił go odbiornik systemu GPS. Zamontowano również wyciągarkę umożliwiającą wciągnięcie dwóch osób jednocześnie na pokład śmigłowca. Były one importowane- początkowo z Finlandii, a później z Francji. Łącznie powstało 16 egz. Mi-2RM, wszystkie służyły w obydwu głównych bazach śmigłowców Lotnictwa Marynarki Wojennej na lotniskach w Darłówku i w Gdyni-Babie Doły. Przed wycofaniem z eksploatacji, kilka z nich przebudowano na wersję łącznikową. Wersja wodna na pływakach- zbudowana w 1975 r., posiadała dwa pływaki. W tym samym roku przechodziła próby fabryczne i użytkowe, jednak nie weszła do eksploatacji.
Wersja Mi-2RL była przeznaczona do ratownictwa lądowego, posiadała skromniejsze wyposażenie. Zastosowano na niej dodatkowe reflektory na goleniach podwozia, radziecką jednoosobową wciągarkę ŁPG-4, oraz zewnętrzny reflektor- szperacz, nakierowywany ręcznie przez technika. W kabinie umieszczono nosze, drabinkę sznurową, zestaw pierwszej pomocy medycznej oraz koło ratunkowe. Śmigłowce wyposażono w radionamiernik ratowniczy ARK-U2. Pierwszy śmigłowiec tej wersji został wyprodukowany w listopadzie 1975 r. Łącznie dla potrzeb polskiego lotnictwa wojskowego zbudowano 10 egz., kilka dalszych powstało w drodze przebudowy innych wersji.
Wersja sanitarno- reanimacyjna dla wojska Mi-2SR, przypominała cywilne śmigłowce sanitarne, z wyposażeniem do Intensywnej terapii pacjenta podczas transportu zbudowano 2 egz.
Śmigłowce Mi-2Ch "Padalec" (Mi-2RS) i "Hekla" były rodziną wersji rozpoznania skażeń, potocznie zwana "Chemikami", wyposażona w urządzenia do wykrywania chemicznych i promieniotwórczych skażeń powietrza, gleby i wody. Ich pierwotnym oznaczeniem było Mi-2Ch "Padalec". Ze względu na zaawansowanie wyposażenia rozróżniano trzy warianty, przy czym poniższe nazwy są nazwami systemów, ale potocznie określano nimi także same śmigłowce: "Aligator"- rentgenometr sygnalizacyjny DPS-68 (DP-3), półautomatyczny monitor skażeń DPL-67 oraz próbnik do pobierania próbek skażonej ziemi (wody) PChR-57 oraz "Pyton"- jak wyżej, plus rentgenometr RL-75. Do łączności z jednostkami naziemnymi wykorzystywano radiostację R-123. Podczas ćwiczeń instruktor w tylnej kabinie posługiwał się imitatorem skażeń IRL-78 lub AIP-68. W fazie projektowej pozostał system "Ikar" obejmujący urządzenia DPS-68, DPL-67 i RL-75 oraz aparaturę GSA-12 do automatycznego wykrywania substancji fosforoorganicznych w powietrzu i aparaturę GO-27 do wykrywania skażeń radiacyjno- chemicznych, nowy próbnik ZWG do pobierania próbek ziemi lub wody oraz dodatkowo próbnik 21-A do pobierania próbek powietrza. Dodatkowo śmigłowiec miał być wyposażony w urządzenie filtrowentylacyjne KUFW, chroniące załogę przed wpływem skażeń. Ten wariant nie został jednak zrealizowany. Prototyp "Chemika” powstał w WSK PZL-Świdnik w grudniu 1977 r. Pierwszy egzemplarz został po próbach dostarczony w październiku następnego roku do 49. Pułku Śmigłowców Bojowych. Kolejnych 12 egz. wyprodukowano w maju 1979 r. i dostarczono do obu pułków śmigłowców bojowych, a także do eskadr okręgowych: 11. (Wrocław) i 26. (Warszawa) Eskadry Lotnictwa Łącznikowego.
W 1980 r. Szefostwo Wojsk Lotniczych zwróciło uwagę na możliwość przystosowania śmigłowców Mi-2 do stawiania zasłon dymnych. W OBR Świdnik, przy współdziałaniu Instytutu Lotnictwa, przystosował wówczas do celów wojskowych aparaturę do wytwarzania aerozoli gorących, na potrzeby agrolotnictwa. Program otrzymał nazwę kodową "Hekla". Tak powstała aparatura WDZ-80. Zasada działania urządzenia polegała na wykorzystaniu gorących gazów wylotowych z silników do odparowania, a częściowo także spalania czynnika dymotwórczego, którym był olej maszynowy. Aparatura WZD-80 została w latach 1980- tych, zamontowana na niemal wszystkich zbudowanych wcześniej Mi-2Ch, ale także na dwóch Mi-2RM z lotnictwa Marynarki Wojennej (do osłony desantów morskich). Po jej zamontowaniu na Mi-2Ch śmigłowce oznaczano Mi-2Ch "Hekla". Ponadto WSK PZL- Świdnik zbudował w 1982 r. od podstaw 4 kolejne śmigłowce. (Po pojawieniu się systemów zadymiających nazwą Mi-2Ch, objęto śmigłowce wyposażone w ten system, natomiast wprowadzono rozróżnienie wersji rozpoznawczej jako Mi-2RS- Rozpoznania Skażeń. Niektóre z egzemplarzy mogły wykonywać w razie potrzeby oba rodzaje zadań).
Wersja fotogrametryczna Mi-2FM była wyposażona w aparat LAF WILD RC-8 zamontowany w tylnej dolnej części kadłuba. W tylnej części kabiny umieszczono też światłomierz Aerolux, a w pobliżu tablicy przyrządów specjalny celownik fotograficzny NF-1. Załoga była trzyosobowa: pilot, nawigator i operator. W Polsce użytkowano 2 egz., wyprodukowane w grudniu 1971 r. i eksploatowane początkowo w 49. PŚ, a następnie w 42. Eskadrze Lotnictwa Łącznikowego w Warszawie. Wykonywały one zdjęcia dla potrzeb kartografii nie tylko dla wojska, ale także użytkowników cywilnych.
W 2007 r. stworzono pierwszy program szkolenia załóg śmigłowców bojowych wykorzystaniem gogli NVG (gogli noktowizyjnych). W Wojskowych Zakładach Lotniczych nr 1 w Łodzi dokonały modernizacji 14 śmigłowców Mi-2. Modyfikacja objęła system wewnętrznego i zewnętrznego oświetlenia śmigłowca. Na nosie i pośrodku wiatrochronu zainstalowano ostrza do przecinania drutów. Śmigłowce otrzymały one nową radiostację RS-6113 z dwoma blokami pracującymi w zakresie VHF i UHF oraz odbiornik GPS. Wnętrze pomalowano matową farbą pochłaniającą odblaski. Zmodernizowane śmigłowce były dwusterami, dostosowanymi jednocześnie do przenoszenia uzbrojenia tak, aby możliwe było szkolenie w wykonywaniu zadań ogniowych. Na pozostałych śmigłowcach zainstalowano radiostacje RS-6106-7 pracujące tylko w zakresie VHF.
Dla Samodzielnej Eskadry Lotnictwa Transportowo- Łącznikowego Ministerstw Spraw Wewnętrznych (MSW) i sformowanym później na jej bazie 103 Pułku Lotniczym MSW opracowano specjalistyczne warianty śmigłowca Mi-2. Na potrzeby wsparcia oddziałów Milicji Obywatelskiej wyposażono je np. w kamery TV głośniki, reflektory szperacze oraz wyrzutniki granatów dymnych i z gazem łzawiącym. Jeden ze śmigłowców był wyposażony w systemy do transmisji obrazu telewizyjnego w czasie rzeczywistym (wykorzystywano go zarówno do transmisji imprez masowych, np. Wyścigu Pokoju, monitorowania sytuacji podczas klęsk żywiołowych, jak i do obserwacji manifestacji czy rozruchów).
Na eksport do krajów o ciepłym klimacie została opracowana wersja Mi-2B. Powstała przede wszystkim dla Libii, w związku z tzw. Wielką Usługą Eksportową, czyli uruchomieniem w tym kraju dwóch polskich szkół dla pilotów śmigłowców (lata 1979 - 1986). Wyróżniały się one brakiem instalacji przeciwoblodzeniowej oraz zmianami w wyposażeniu łącznościowym i awionicznym. Na życzenie odbiorców sukcesywnie montowano w nich awionikę produkcji amerykańskiej firmy King. W konsekwencji pierwsze egzemplarze miały awionikę polską (radziecką), późniejsze - mieszaną (zwane potocznie pół-Kingami) a te z ostatnich serii - w zasadzie wyłącznie amerykańską (tzw. pełne Kingi). Także stopniowo wyposażano je w filtry przeciwpyłowe na wlotach powietrza. Wyprodukowano ok. 40 egz.
W OBR Świdnik opracowano interesujący projekt wersji rozwojowej Mi-2. Maszyna odznaczała się usytuowaniem silników w tandem, co dawało mniejszy przekrój poprzeczny. Zamiast belki ogonowej zastosowano przedłużony kadłub, zwężający się ku końcowi i dochodzący aż do belki ukośnej. Dawało to większą powierzchnię ładunkową i pozwoliło na przewóz ładunków dłuższych lub bardziej przestrzennych. Przeprojektowano wirnik nośny, dwułopatowe śmigło ogonowe zastąpiono trójłopatowym, zastosowano osłony głowic i przegubów na wirniku i śmigle ogonowym, wprowadzono zmiany w podwoziu itd. Projekt nie został zrealizowany.
Na początku XXI wieku PZL Świdnik opracowała doraźną modernizację śmigłowców Mi-2 celem dostosowania ich do restrykcyjnych przepisów JAR-OPS 3, regulujących działania śmigłowców nad terenami zabudowanymi. Zastosowano w nich silniki GTD-350W2 o krótkotrwałej mocy max 319,9 kW (435 KM) i laminatowe łopaty wirnika nośnego. Zmodernizowano też awionikę, instalując aparaturę radiowo- nawigacyjną firm Honeywell lub Garmin GNS 430. Tak zmodernizowane śmigłowce oznaczano Mi- 2 Plus. Począwszy od 2003 r. do tego standardu modernizowano przede wszystkim śmigłowce sanitarne LPR, ale także policyjne oraz na zamówienie- dla użytkowników cywilnych. W kwietniu 2003 r. pierwszy zmodernizowany śmigłowiec Mi-2 Plus został przekazany Lotniczemu Pogotowiu Ratunkowemu, do połowy 2004 r. modernizacji poddano ok. 15 z 20 śmigłowców Mi-2 należących do LPR. W tym standardzie zostało też wykonanych ostatnie 11 wyprodukowanych egzemplarzy Mi-2, dostarczonych w 2005 r. dla indonezyjskiej policji. Śmigłowce te pochodziły z nowej produkcji, w odróżnieniu od śmigłowców LPR, które były modernizacją wcześniej użytkowanych śmigłowców.
Kontynuacją programu rozwoju śmigłowca PZL Mi-2 były śmigłowce wielozadaniowe PZL Mi-2M i PZL Mi-2 ”Taurus II” oraz PZL ”Kania”.
W ZSRR opracowano własny wariant uzbrojony W-2W, wykorzystując egzemplarz seryjny. Został on przebudowany w Zakładzie nr 329. Mógł przenosić do 6 PPK kompleksu 3M17/9M17) "Falanga" lub cztery zasobniki dla rakiet niekierowanych S-5. Przeprowadzono próby w OKB, które trwały do 18.08.1975 r. Po zakończeniu programu został w listopadzie 1975 r. przekazany do Muzeum WWS w Monino. Prawdopodobnie w ZSRR opracowano też wersję do kierowania ogniem artylerii wyposażoną w kamerę obserwacyjną.
Znaczna ilość śmigłowców Mi-2 pozostających w służbie w państwach byłego ZSRR skłaniała różne firmy do opracowywania własnych projektów modernizacji. Znane są przynajmniej cztery programy:
- Mi-2M- w 1998 r. rosyjski zakład Rostvertol w Rostowie nad Donem oferował modernizację śmigłowca Mi-2 w śmigłowiec Mi-2M dla Federalnej Służby Granicznej. Zmiany dotyczą zamiany drzwi odchylanych na odsuwane, założenia mocowań dla broni żołnierzy patrolu i karabinu maszynowego oraz noktowizora. W perspektywie oferowano kilka etapów głębszej modernizacji włącznie do wymiany silników na Allison 250, powiększenia instalacji paliwowej, wymiany łopat wirników na kompozytowe, wymiany awioniki, założenia GPS TNL600, głowicy optoelektronicznej itd. Program doczekał się drugiej odsłony w 2012 r., gdy Moskiewska Fabryka Śmigłowców im. Michaiła Mila oraz Rostvertol opracowały nową wersję Mi-2M z silnikami AI-450M o mocy 400 KM (295 kW) produkowanymi przez ukraińską firmę Motor Sicz oraz nowoczesną awioniką. Sam płatowiec pozostał bez większych zmian. Prototyp przeszedł próby w locie,
- Mi-2A - Moskiewska Fabryka Śmigłowców im. Michaiła Mila oraz Rostvertol w 2003 r. oferowały wersję z nowoczesną awioniką i francuskimi silnikami Turbomeca "Arrius 2" o mocy 330 kW (450 KM). W 2012 r. podano informację, że śmigłowiec w tej wersji miał być produkowany w Chinach przez firmę Hebei Xi'Ao Aeroplane Manufacturing Co. Zakłady o mocy produkcyjnej do 100 śmigłowców rocznie miałyby stać się także regionalnym centrum serwisowym śmigłowców Mi-2,
- Mi-2MSB- wersja opracowana przez ukraińską firmę Motor Sicz, producenta silników AI-450M. Po przejęciu zakładów remontowych WiAZ w Winnicy uzyskała ona zdolność produkcji własnych statków powietrznych. Płatowiec pozostał bez większych zmian, różnice dotyczą napędu oraz awioniki. W 2012 r. ogłoszono, że do tego standardu zostanie 12 śmigłowców Mi-2 wykorzystywanych przez ukraińskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych,
- Mi-2MSB-2/MSB-2- to najdalej idąca modernizacja śmigłowca Mi-2, dla którego opracowano całkowicie nowy kadłub z integralnymi zewnętrznymi zbiornikami paliwa i dodatkowym wejściem pod belką ogonową. Została opracowana przez ukraińską firmę Motor Sicz. Pełnowymiarową makietę zademonstrowano w 2012 r., prezentując obliczeniowe dane- m.in. max masa startowa- 4000 kg, prędkość max- 235 km/h, a przelotowa- 200 km/h. Śmigłowiec oferowany był także na rynek wojskowy, w tym z podwieszanym uzbrojeniem. Śmigłowiec nosił początkowo oznaczenie SME-2 (wersja wojskowa- SME-2MO), później był prezentowany zarówno jako Mi-2MSB-2, jak i po prostu MSB-2.
Pierwszym użytkownikiem nowych Mi-2 w Polsce było wojsko. W grudniu 1966 r. do 47. Pułku Lotnictwa Łącznikowo- Sanitarnego w Modlinie trafił pierwszy egzemplarz seryjny. Kolejne śmigłowce były dostarczane sukcesywnie w miarę rozwoju produkcji. Gdy na przełomie lat 1967 / 1968 rozpoczęto formowanie nowego 49. Pułku Śmigłowców w Pruszczu Gdańskim, od początku był on wyposażony w Mi-2. To właśnie tej jednostce przypada palma pierwszeństwa we wprowadzaniu do służby kolejnych wersji wojskowych, w tym pierwszych śmigłowców uzbrojonych. Interesującym, choć oczywiście kontrowersyjnym epizodem był udział puszczańskich Mi-2 w zgrupowaniu śmigłowców wspierającym działania 2. Armii Wojska Polskiego, podczas interwencji Układu Warszawskiego w Czechosłowacji (sierpień- październik 1968 r.). Z kolei 56. Pułk Śmigłowców w Inowrocławiu swoje pierwsze Mi-2 otrzymał we wrześniu 1973 r. Właśnie w tej jednostce w 1975 r. wypróbowano operacyjnie system PPK "Malutka", tu też powstała doborowa eskadra śmigłowców uzbrojonych, zwana od nazwiska dowódcy cyrkiem Przydatka. W 1976 r. wzięła ona udział w dużych manewrach wojsk Układu Warszawskiego Tarcza- 76, w czasie których polskie załogi uzyskały lepsze wyniki od załóg radzieckiego gwardyjskiego pułku śmigłowców bojowych, wyposażonego w najnowsze Mil Mi-24D. Większą liczbę uzbrojonych Mi-2 zaprezentowano podczas Parady XXX- lecia w dniu 22.07.1974 r. w Warszawie.
W latach 1989- 1990, w okresie gdy przygotowywano się do ratyfikacji układu o ograniczeniu zbrojeń konwencjonalnych w Europie CFE-1, nastąpiła błędna interpretacja jego zapisów. W rezultacie przedwcześnie rozbrojono wszystkie śmigłowce Mi-2 (a także Mi-8 i Mil Mi-17. Dopiero po fakcie okazało się, że układ CFE-1 rozróżnia kategorie śmigłowców szturmowych (objętych limitami) i śmigłowców uzbrojonych (nie podlegających ograniczeniom). W następstwie tych ustaleń w latach 1992- 1993 odtworzono uzbrojenie większości Mi-2URN i Mi-2URP (oraz Mi-2URP-G), odtwarzając eskadry śmigłowców bojowych Mi-2 w obu pułkach śmigłowców bojowych Lotnictwa Wojsk Lądowych.
Mi-2 były na wyposażeniu jednostek wszystkich formacji Wojska Polskiego: Sił Powietrznych (wcześniej Wojsk Lotniczych i Wojsk OPK), Lotnictwa Marynarki Wojennej, Lotnictwa Wojsk Lądowych oraz Lotnictwa MSW. Wykorzystywano je do całej gamy zadań, niekoniecznie wymagających wyspecjalizowanych wersji. Można wymienić tu szkolenie personelu latającego, transport osób i ładunków, łączność, obserwację i rozpoznanie, korygowanie ognia artylerii i naprowadzanie lotnictwa podczas ataków na cele naziemne, dowodzenie, wsparcie ogniowe jednostek naziemnych, zwalczanie pojazdów bojowych i statków powietrznych, ustawianie pól minowych, poszukiwanie i ratownictwo, obsługa morskich platform wydobywczych, rozpoznanie skażeń, rozbijanie zatorów lodowych saperskimi ładunkami wybuchowymi ustawianymi ze śmigłowców, fotogrametria, filmowanie z powietrza, zrzut skoczków spadochronowych i wiele innych. Na śmigłowcach Mi-2 załogi wojskowe z Lotnictwa Wojsk Lądowych oraz z Lotnictwa Marynarki Wojennej z sukcesem startowały w IV Śmigłowcowych Mistrzostwach Świata w Piotrkowie Trybunalskim, w sierpniu 1981 r. 9.02.1983 r. dwaj piloci z 49. Pułku Śmigłowców Bojowych Henryk Książek i Zbigniew Wojsa uciekli śmigłowcem do Szwecji, lądując na niewielkiej wysepce na resztkach paliwa. Obydwaj uzyskali azyl, natomiast śmigłowiec wrócił do kraju i w dalszej służbie nazywany był potocznie Szwedką.
Ogółem polskie lotnictwo wojskowe używało ok. 285 egz. śmigłowców Mi-2, dalsze ok. 16 egz. trafiło do MSW (nie wliczając egzemplarzy przekazanych w latach 1990- tych z wojska do MSW). Daje to w sumie ok. 300 egz. Szczytowym momentem ich stanu był 1985 r., jednorazowo lotnictwo wojskowe miało w linii okrągłe 270 egz. W dniu 30.04.2014 r. w służbie pozostawało 65 śmigłowców Mi-2 wszystkich wersji, w tym w Lotnictwie Wojsk Lądowych- 44 w Siłach Powietrznych- 16 i w Lotnictwie Marynarki Wojennej- 5.
Polskie jednostki wojskowe użytkujące PZL Mi-2:
- 13 Pułk Lotnictwa Transportowego,
- 28 Eskadra Ratownicza Marynarki Wojennej w Darłowie (wersja ratownicza Mi-2RM),
- 42 Eskadra Lotnicza,
- 47 Szkolny Pułk Śmigłowców,
- 49. Pułk Śmigłowców Bojowych
- 56 Pułk Śmigłowców Bojowych- używał śmigłowce w wersji uzbrojonej Mi-2URP-G.
Samodzielna Eskadra Lotnictwa Transportowo- Łącznikowego MSW i sformowany później na jej bazie 103 Pułk Lotniczy MSW użytkowanły śmigłowce Mi-2 w wersjach ogólnoużytkowej, szkolnej i pasażerskiej. Dostarczono 16 egz. i dalsze 2 ex- uzbrojone egzemplarze dostarczone na początku lat 1990- tych, które zostały wcześniej doprowadzone do standardu Mi-2T.
Wycofywane z wojska śmigłowce Mi-2 trafiały często do użytkowników cywilnych. Część trafiła do muzeów (w tym zagranicznych), na pomniki lub jako oryginalne reklamy.
Śmigłowce Mi-2 używane były również w lotnictwie cywilnym. Wersje rolnicze użytkowało, powołane w 1974 r. przy WSK PZL Świdnik, przedsiębiorstwo Wydział Usług Agrolotniczych, później przekształcony w Zakład Eksploatacyjny Usług Śmigłowcowych (ZEUS), a obecnie funkcjonujący pod nazwą Heliseco. W następnych latach rolnicze Mi-2 pracowały nad polami kombinatów PGR w całej Polsce. Stosowano je także przy ochronie lasów oraz przy zwalczaniu szkodliwych insektów (komarów, meszek) na terenach zamieszkałych. Mało znaną dziedziną wykorzystania śmigłowców rolniczych jest rekultywacja terenów poprzemysłowych- hałd górniczych, wyrobisk odkrywkowych, osadników, wydm, itp. Polska przez ponad 40 lat była znanym eksporterem usług agrolotniczych do krajów Europy, Afryki, Bliskiego Wschodu i Azji. Śmigłowce Mi-2 latały w Iranie (1974 r., 1977 r.), Libii (1975 r.), Egipcie (lata 1975- 1985, 1990- 1995), Sudanie (1977- 1979), Nigerii (1978, 1900 - 1082 gdy zwalczano szarańczę i ptaki Ouella, 1993 - 1994), Kamerunie (1980), Mali (1990 - 1993) czy Jugosławii - 1989 r. Ponadto w ramach tzw. porozumienia bukareszteńskiego państw RWPG wykonywano usługi także w Bułgarii, Czechosłowacji (1988- 1991), NRD - 1989 i na Węgrzech. W krajach skandynawskich śmigłowce przede wszystkim przewoziły zespoły serwisujące polskie maszyny rolnicze- ciągniki Ursus i kombajny Bizon.
Śmigłowce przeciwpożarowe Mi-2 od lat 1990- tych stał się podstawowym wiropłatem w Lotniczych Bazach Leśnych na terenie kraju. Także i te usługi były przedmiotem eksportu na Półwysep Iberyjski. W Portugalii polskie śmigłowce zwalczały pożary od 1988 r„ w Hiszpanii od 1989 r., w pierwszej połowie lat 1990- tych stosowano sporadycznie Mi-2, później wyłącznie PZL W-3 "Sokół". Patrolowe Mi-2 wykorzystywane były przez Przedsiębiorstwo Usług Lotniczych Aeropol do kontroli stanu linii energetycznych najwyższych napięć i magistrali gazowych. Przedsiębiorstwo Instalacji Przemysłowych ALSI wykorzystywało śmigłowce Mi-2 przy robotach montażowych. Mi-2 stosowane były także przez patrole milicyjne, szczególnie podczas natężenia ruchu na szosach.
Lotnictwo sanitarne wprowadziło do użytku pierwsze dwa śmigłowce Mi-2 w III kwartale 1972 r. Otrzymały je zespoły lotnictwa sanitarnego w Warszawie i w Katowicach. Niektóre Zespoły Lotnictwa Sanitarnego (np. zakopiański, bydgoski, gdański) współpracowały z GOPR / TOPR lub Strażą Pożarną, szkoląc pierwszych cywilnych ratowników lotniczych. W latach 1990- tych niektóre śmigłowce doposażano, zwłaszcza w odbiorniki systemu GPS, wzbogacano też wyposażenie medyczne. Łącznie przez ZLS / LPR przewinęły się 52 egz. Mi-2, przy czym od 2003 r. były one modernizowane do standardu Mi-2 Plus. Liczba użytkowanych egzemplarzy w połowie lat 2000- nych wynosiła 36, ostatni egzemplarz wycofano 26.04.2011 r.
Urząd Morski w Gdyni posiadał Mi-2, który był wykorzystywany do monitorowania zanieczyszczeń strefy przybrzeżnej i stanu plaż, kontroli stanu znaków żeglugowych oraz innych zadań tego typu.
Instytut Lotnictwa używał 5 śmigłowców PZL Mi-2: dwa służyły do różnych badań, w szczególności do prób urządzeń rolniczych, urządzeń dźwigowych oraz jako dyspozycyjne, natomiast pozostałe trzy używane były z lotniska w Sławkowie k. Kętrzyna (dawne lotnisko kwatery Hitlera w Gierłoży) we współpracy z utworzonym w Akademii Rolniczo- Technicznej w Olsztynie międzywydziałowym Instytutem Agrolotnictwa oraz Technikum Mechanizacji Rolnictwa ze specjalnością agrolotnicza. Służyły do nauki pilotażu studentów i uczniów, przyszłych pilotów- agrolotników.
W 1965 r. rozpoczął się eksport śmigłowców Mi-2. Większość wyprodukowanych śmigłowców trafia głównie do Związku Radzieckiego. Egzemplarze eksportowe otrzymywały wyposażenie zgodne z zamówieniem klienta. Wersje wojskowe dla państw Układu Warszawskiego często miały instalowany system odzewowy swój- obcy SRO-2 Chrom. Eksploatowane były w wielu państwach:
- Afganistan- 6 egz. (1982- 1983),
- Albania- 2 egz. (1981- 1986),
- Algieria- w 2012 r. kilkanaście egzemplarzy było nadal używanych,
- Argentyna- prowadzono próby wykorzystania śmigłowców Mi-2 do przewozów pomiędzy portami lotniczymi aglomeracji Buenos Aires,
- Armenia,
- Austria- jeden z dwóch pierwszych egzemplarzy wersji uzbrojonej latał pod amerykańską rejestracją w Austrii,
- Azerbejdżan,
- Białoruś- w 2012 r. było nadal używanych co najmniej kilkanaście egzemplarzy,
- Birma (Myanmar)- jednym z ostatnich klientów PZL Świdnik był rząd Birmy (republiki Myanmar), dokąd w latach 1990- 1992 dostarczono 22 śmigłowce w wersjach uzbrojonych Mi-2US i Mi-2URN. Były to jedne z ostatnich wyprodukowanych egzemplarzy. Ostatni dostarczony Birmie egzemplarz, opuścił wytwórnię WSK PZL-Świdnik w lutym 1992 r.,
- Bułgaria- dostawy rozpoczęły się w 1973 r. W 1974 r. zakupiła Mi-2 wyposażone w specjalne urządzenia radarowe do wykrywania zanieczyszczeń wód Morza Czarnego,
- Chorwacja- po rozpadzie Jugosławii co najmniej jeden śmigłowiec Mi-2 został zmobilizowany do sił zbrojnych,
- ChRL-D- posiadała co najmniej 2 egz.,
- Czechosłowacja / Czechy- dostawy rozpoczęły się w 1973 r. Część śmigłowców została dostarczona w wersji Mi-2D. ale z innymi radiostacjami, a więc także innym układem anten. W tym samym roku zakupiono Mi-2 ze specjalnym wyposażeniem dla kontroli ruchu drogowego. W latach 1970- tych została opracowana wersja do badań geofizycznych z holowanym magnetometrem. Śmigłowce Mi-2 miały również pierwszeństwo przy tworzeniu służb ratowniczych HEMS w Czechosłowacji,
- Dżibuti,
- Egipt,
- Estonia- co najmniej 1 egz., używany w 2007 r.,
- Etiopia,
- Ghana,
- Gruzja- co najmniej 1 śmigłowiec cywilny,
- Indonezja- produkcję śmigłowców Mi-2 zamknął ostatecznie kontrakt z Indonezją, która w 2005 r. odebrała 11 egz. (wg innych źródeł- prawdopodobnie 8 egz.) dla tamtejszej Policji. Śmigłowce były wykonane w standardzie Mi-2 Plus, z silnikami GTD-350W2 o krótkotrwałej mocy maksymalnej 435 KM (319,9 kW) i z laminatowymi łopatami wirnika nośnego. Na życzenie odbiorcy wyposażono je w klimatyzację i pływaki awaryjne,
- Irak- po upadku reżimu Saddama Husseina w Iraku pochodzące podobno z demobilu wojskowego Mi-2 wyposażone w aparaturę agro wykorzystano do zwalczania szkodników palm daktylowych,
- Iran,
- Jugosławia- podobno pierwszym- poza ZSRR - odbiorcą wojskowym była Jugosławia, dokąd pierwsze egzemplarze trafiły już w 1969 r. Kilka egzemplarzy było wykorzystywanych w lotnictwie cywilnym,
- Kanada- na początku lat 1980- tych został ewakuowany z USA do Kanady demonstracyjny egzemplarz Mi-2 (SP-SBO). W Kanadzie śmigłowiec uczestniczył w realizacji nowo zawartego przez CHZ PEZETEL kontraktu na przeszkolenie na Mi-2 kanadyjskich pilotów. Partnerem kanadyjskim była firma Ranger Helicopters. Niestety po ogłoszeniu w Polsce stanu wojennego, w proteście przeciwko temu, Kanadyjczycy z dnia na dzień zerwali kontrakt. Śmigłowiec SP-SBO powrócił do kraju i był eksploatowany w Heliseco jeszcze przez ok. 15 lat,
- Kazachstan- użytkował co najmniej 1 egz.,
- Kongo- 3 egz. zakupione w Niemczech,
- Korea Południowa- śmigłowce Mi-2 używane były jako taksówki powietrzne,
- KRL-D,
- Kuba,
- Lesotho,
- Liban,
- Libia- w latach 1980- 1986 oficjalnie sprzedano 23 cywilne śmigłowce Mi-2,
- Litwa- użytkowała co najmniej 1 egz.,
- Łotwa- w 1996 r. łotewskie lotnictwo wojskowe posiadało co najmniej 1 egz. Służyły również w milicji i łotewskiej formacji obrony cywilnej (2 egz.). Co najmniej 1 egz. używany był w 2012 r.,
- Meksyk- posiadał kilka egz. Mi-2, dwa z nich używane były w 2010 r.,
- Mołdawia,
- Niemcy (NRD i RFN)- dostawy dla NRD rozpoczęły się w 1972 r. W latach 1990- tych Polizei posiadało 3 śmigłowce, sprzedane następnie do Kongo,
- Nikaragua- zakupiła uzbrojoną wersję Mi-2. Dostarczono jednak tylko same śmigłowce bez uzbrojenia, które nie nadeszło przed ogłoszeniem embarga na dostawy broni dla Sandinistów,
- Peru,
- Rumunia,
- Senegal,
- Słowacja- użytkowała firma Air Transport Europe, która prowadziła też naprawy i modernizacje. Śmigłowce Mi-2 latały również w barwach słowackiej policji,
- Sudan Południowy,
- Syria,
- Szwecja- eksploatowany był śmigłowiec Mi-2 z dodatkowymi płozami (zarejestrowany na Litwie),
- Turcja- firma Red Star posiadała 2 śmigłowce sanitarne,
- Turkmenistan- przejął nieznaną liczbę śmigłowców Mi-2 po rozpadzie ZSRR,
- Ukraina- posiadała kilkadziesiąt egz. (ok. 60 egz. w "różnym" stanie technicznym),
- USA- w 1979 r. rozpoczęto promocję Mi-2 na wymagającym rynku amerykańskim. Polskie interesy miała reprezentować firma Spitfire Helicopters. Jako wzorzec i demonstrator został wysłany do USA egzemplarz Mi-2 (SP-SBO). Był on demonstrowany potencjalnym klientom w wielu miejscach. Niestety, nie przyniosło to jakichkolwiek sukcesów handlowych. Ostatecznie śmigłowiec- dosłownie na kilka godzin przed wygaśnięciem zezwolenia na pobyt w USA i pod groźbą poważnych sankcji finansowych- został przebazowany przez inż. Witkowskiego do Kanady. W późniejszym okresie w USA było użytkowanych kilka- kilkanaście egz. (z tego co najmniej jeden latał w Polsce na amerykańskich znakach). Kilka Mi-2 było na wyposażeniu tzw. jednostek OPFOR (Adversary) pozorujących działania przeciwnika na ćwiczeniach US Army. Przynajmniej jeden z nich jest wyposażony w aparaturę dymotwórczą WDZ-80,
- Uzbekistan- co najmniej 1 egz.,
- Wenezuela- co najmniej 1 egz.,
- Węgry,
- ZSRR- największym odbiorcą produkowanych w Świdniku Mi-2 był oczywiście Związek Radziecki. W jego siłach zbrojnych jednak śmigłowce te nie cieszyły się większym uznaniem (uważano je za zbyt małe i lekkie) i wykorzystywano je głównie do szkolenia oraz do zadań łącznikowych. Znaczna ilość egzemplarzy trafiła do paramilitarnej organizacji obronnej DOSAAF (odpowiednik naszej LOK), jako śmigłowce szkolne. W ZSRR powstała wersja na nartach o dużej powierzchni, jednak brak danych o ilości tak wyposażonych śmigłowców.
Śmigłowce Mi-2 nigdy nie były produkowane w ZSRR / Rosji i PZL Świdnik był jedynym producentem tego śmigłowca. W 2004 r. w eksploatacji na całym świecie było ponad 1000 z 5450 (wg innych źródeł ok. 5500) wyprodukowanych śmigłowców Mi-2.
Konstrukcja:
Dziewięciomiejscowy śmigłowiec w układzie klasycznym. Konstrukcja całkowicie metalowa. Wersja pasażerska mogła pomieścić 6 do 8 pasażerów i pilota. Wersja transportowa służyła do przewozu ładunków o masie od 700 kg wewnątrz kabiny ładunkowej lub ładunku o masie do 800 kg, podwieszonego na zewnętrznych zaczepach, wersja sanitarna- 4 chorych, lekarz i sprzęt medyczny.
Wirnik nośny trójłopatowy o konstrukcji mieszanej i obrysie prostokątnym. Łopaty mają dźwigary wykonane ze stopu lekkiego, do którego są przyklejone segmenty krawędzi natarcia i części spływowej.
Kadłub półskorupowy, posiadał wiele elementów klejonych typu przekładkowego (dwie cienkie blachy z wypełniaczem ulowym między nimi). Kadłub podzielony na kilka przedziałów. Do części tylnej kadłuba przymocowana jest belka ogonowa, połączona z ukośną belką końcową, w której znajduje się przekładnia śmigła ogonowego. Belka ogonowa ma konstrukcję półskorupową, a belka końcowa czystą konstrukcję skorupową. Kabina zakryta.
Statecznik poziomy zamocowany po obu stronach belki ogonowej. Sterowanie statecznikiem jest sprzężone ze sterowaniem skokiem ogólnym wirnika nośnego dla zapewnienia minimalnego oporu kadłuba w całym zakresie prędkości lotu.
Podwozie trójpodporowe z przednim kółkiem, stałe. Płoza ogonowa do ochrony śmigła ogonowego przed uszkodzeniem w czasie lądowania, śmigłowca pod dużym kątem.
Uzbrojenie:
- Mi-2URP-G- 1 stałe działko kal. 23 mm, 2 ruchome karabiny maszynowe kal. 7,62 mm w oknach kabiny, wyrzutnie ppk 9M14M ”Maliutka”, wyrzutnie dla rakiet przeciwlotniczych 9M32ML ”Strzała 2M” (system ”Gad”),
- Mi-2RM- bomby orientacyjne OMAB.
Wg [13]- śmigłowce w wersji bojowej mogły być wyposażone w różne zestawy uzbrojenia:
- 2 wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych kal. 57 mm, po 16 w każdej wyrzutni, 2 stałe działka oraz 1 ruchomy karabin maszynowy kal. 7,62 mm,
- 4 przeciwpancerne kierowane pociski rakietowe, 2 stałe działka oraz 1 ruchomy karabin maszynowy kal. 7,62 mm,
- 4 stałe, zespolone karabiny maszynowe, 2 stałe działka oraz 1 ruchomy karabin maszynowy kal. 7,62 mm.
Możliwa jest również dalsza kombinacja zestawów pomiędzy poszczególnymi rodzajami uzbrojenia.
Wyposażenie: radiostacja UKF R-860, radiostacja KF R-842, telefon pokładowy SPU, radiowysokościomierz RW-UM, radiokompas ARK-9, elektrorakietnice, reflektor do lądowania, lampa migacz i reflektor szperacz.
Instalacje: elektryczna, hydrauliczna, pneumatyczna, ogrzewania i wentylacji, przeciwoblodzeniowa, przeciwpożarowa.
Napęd- 2 silniki turbinowe:
- Mi-2- GTD-350 o mocy startowej 294 kW (400 KM) każdy,
- Mi-2Plus- GTD-350W2 o mocy 320 kW (435 KM) każdy.
Napęd od silnika przekazywany jest na wirnik nośny i śmigło ogonowe, wentylator oraz agregaty pomocnicze zainstalowane na przekładni głównej. Przekładnia główna redukuje prędkość obrotową wałów głównych turbin z 5904 obr/min. do 246 obr/min. Transmisja składa się z przekładni głównej, wałów głównych przenoszących napęd od silników do przekładni głównej, hamulca wirnika nośnego, wału tylnego, przekładni pośredniczącej oraz przekładni tylnej.
Dane techniczne Mi-2 (wg [13]):
Średnica wirnika nośnego- 14,5 m, długość śmigłowca bez łopat- 11,94 m, długość z obracającym się wirnikiem nośnym i śmigłem ogonowym- 17,42 m, wysokość bez śmigła ogonowego- 3,75 m.
Masa własna wersji pasażerskiej lub transportowej- 2375 kg, masa własna wersji szkolnej- 2424 kg, masa całkowita max- 3550 kg.
Prędkość max- 210 km/h, prędkość przelotowa- 180 km/h, wznoszenie- 5,5 m/s, pułap statyczny- 4000 m, zasięg- 270 km, zasięg ze zbiornikami dodatkowymi 600 km.
Dane techniczne Mi-2Plus (wg [10]):
Masa startowa max- 3550 kg.
Prędkość max- 210 km/h, wznoszenie max- 5,7 m/s, wznoszenie z jednym niepracującym silnikiem- 0,95 m/s, pułap zawisu z wpływem ziemi- 1880 m, pułap zawisu bez wpływu ziemi- 1200 m.
Inne wersje:
PZL Mi-2M
PZL Mi-2 ”Taurus II”
PZL "Kania"
PZL "Kormoran"
Galeria
Źródło:
[1] Makowski T. ”Współczesne konstrukcje lotnicze Polski”. Agencja Lotnicza Altair. Warszawa 1996.
[2] Kłosiński P. ”Śmigłowce szkolne program NTH dla U.S. Army”. Nowa Technika Wojskowa nr 4/1995.
[3] Kłosiński P. ”42 Eskadra Lotnicza- 20 lat służby”. Nowa Technika Wojskowa nr 5/1995.
[4] Rybak E. F. Gruszczyński J. ”Sokół, Salamandra, Huzar- i co dalej?”. Nowa Technika Wojskowa 5/1998.
[5] Butowski P. ”Rosyjski program kompleksowej modernizacji MiG-29”. Nowa Technika Wojskowa nr 7/1998.
[6] Gołąbek A. Kalinowski M. ”Śmigłowce z Darłowa”. Lotnictwo z szachownicą nr 2.
[7] Gołąbek A. ”13 Pułk Lotnictwa Transportowego.”. Lotnictwo z szachownicą nr 9 i 10.
[8] Stachyra R. ”Uzupełnienia do artykułu Irackie Mi-2 znowu w powietrzu (nr 13)”. Lotnictwo z szachownicą nr 18.
[9] Królikiewicz T. ”Samoloty i śmigłowce Instytutu Lotnictwa. Różne konstrukcje”. Lotnictwo nr 3/2006.
[10] (PB) ”PZL Świdnik modernizuje Mi-2”. Lotnictwo nr 7/2004.
[11] Liwiński J. ”Polscy przewoźnicy”. Lotnictwo nr 8/2004.
[12] Butowski P. ”MAKS'2003 dużo techniki, jeszcze więcej widowiska”. Lotnictwo nr 5/2003.
[13] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1980.
[14] Grzegorzewski J. ”Śmigłowiec Mi-2”. Seria ”Typy Broni i Uzbrojenia” nr 60. Wydawnictwo MON. Warszawa 1979.
[15] ”Militaria i lotnictwo Jowitka”
[16] Informacje uzyskane od Witolda Mikiciuka.
[17] Battke M. "Mi-2 nad szóstym kontynentem". Skrzydlata Polska nr 38/1979.
[18] "Łotewskie Mi-2". Aeroplan nr 1/1996.
[19] ”Cywilne wersje śmigłowca Mi-2”. Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 7/2014.
[20] ”Wojskowe wersje śmigłowca Mi-2”. Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 4/2014.
[21] Rusiecki M., Gruszczyński J. ”Przymiarki do Apacza. Wojskowe wersje śmigłowca Mi-2”. Aeroplan nr 3/1996.
[22] Rusiecki M., Gruszczyński J. ”Ratownicy. Ratownicze i policyjne wersje śmigłowca Mi-2”. Aeroplan nr 4/1996.