PWS-21 (PWS-21 bis), 1930

Na początkach 1929 r. inż. Stanisław Cywiński zaprojektował samolot PWS-21 bis o układzie zbliżonym do samolotu Fokker F-VII. Na zamówienie Ministerstwa Komunikacji zbudowano prototyp tego samolotu. Podlaska Wytwórnia Samolotów przystąpiła w drugiej połowie 1929 r. do budowy PWS-21 bis. Otrzymał on znaki rejestracyjne SP-AEC. Oblatany został wiosną (prawdopodobnie w kwietniu) 1930 r.
Liczne i zbyt szczegółowe wymagania PLL ”LOT” (np. wysokość kabiny pasażerskiej 1,80 m, wysunięcie kabiny załogi przed płat itp.) spowodowały, iż samolot wypadł za ciężko, w wyniku czego miał bardzo słabe osiągi. Próby w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa wykazały, że samolot miał bardzo długi start, słabe wznoszenie, wyjątkowo niski pułap, małą prędkość przelotową i nieduży zasięg. W 1931 r. przeszedł próby eksploatacyjne w PLL ”LOT”. Jego konkurent- Lublin R-XI, też nie był udany. Obie wytwórnie przystąpiły do budowy ulepszonych odmian swych samolotów. Prototyp został rozbity 21.09.1931 r., podobno uczyniono to celowo, by wytwórnia otrzymała odszkodowanie w celu pokrycia kosztów budowy prototypu.
Dalszym rozwojem samolotu PWS-21 bis był samolot PWS-24.
Konstrukcja.
Górnopłat wolnonośny o konstrukcji mieszanej. Załoga- 2 osoby, pasażerów- 4.
Płat prostokątno- eliptyczny, niedzielony, drewniany, dwudźwigarowy, wielopodłużnicowy, kryty sklejką, mocowany do kadłuba za pomocą czterech okuć. Napęd lotek linkami. Zbiorniki paliwa w środkowej części płata.
Kadłub kratownicowy z rur stalowych (w części przedniej z rur i kątowników łączonych nitowaniem, a w części tylnej spawany z rur, usztywniony cięgnami), kryty płótnem na listwach drewnianych. Przód kadłuba do ściany ogniowej kryty blachą aluminiową. Łoże silnika spawane z rur stalowych. Pierścień Townenda i kołpak z blachy aluminiowej. Kabina załogi wysunięta do góry, przed płat, mieściła z lewej strony pilota, a z prawej na składanym siedzeniu- mechanika lub piątego pasażera. Sterownice podwójne, z lewej strony wolant, z prawej wyjmowany drążek sterowy. Drzwi do kabiny załogi z obu stron. Kabina pasażerska czteromiejscowa, z drzwiami z lewej strony. Za kabiną toaleta, a za nią bagażnik z drzwiami z prawej strony kadłuba.
Usterzenie drewniane, stateczniki kryte sklejką, stery- płótnem. Statecznik przestawialny w locie. Napęd steru kierunku linkami, steru wysokości popychaczami.
Podwozie stałe, główne trójgoleniowe, z rur stalowych, z amortyzatorami olejowo- powietrznymi Vickers na goleniach mocowanych do płata. Podwozie zostało tak zaprojektowane, że po zdemontowaniu płata golenie amortyzowane można było zamocować do okuć na górze kadłuba tak, aby kadłub można było przetaczać na podwoziu. Płoza ogonowa z rur stalowych, z amortyzatorem olejowo- powietrznym.
Silnik- chłodzony powietrzem, 9-cylindrowy, gwiazdowy Skoda Wright ”Whirlwind J5” o mocy nominalnej 162 kW (220 KM) i mocy startowej 176 kW (240 KM). Śmigło dwułopatowe, metalowe, stale AWK-C o średnicy 2,75 m.
Dane techniczne PWS-21 bis (wg [3]):
Rozpiętość- 15,0 m, długość- 9,44 (wg [2]- 9,4) m, wysokość- 2,9 m, powierzchnia nośna- 31,75 (wg [2]- 31,7) m2.
Masa własna- 1317 kg, masa użyteczna- 683 kg, masa całkowita- 2000 kg.
Prędkość max- 167 km/h, prędkość przelotowa- 140 km/h, prędkość min.- 93 km/h, wznoszenie- 1,3 m/s, pułap- 1300 m, zasięg- 600 km.
Galeria
Źródło:
[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.[2] Chwałczyk T., Glass A. ”Samoloty PWS”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1990.
[3] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[4] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.