PWS-20T "Gniezno", 1929

Samolot pasażerski. Polska.
Samolot pasażerski PWS-20. (Źródło: Praca zbiorowa ”Album Dziesięciolecia Lotnictwa Polskiego”. Nakładem Wydawnictwa Lotnik. Poznań 1930).
W drugiej połowie 1927 r. Ministerstwo Komunikacji ogłosiło konkurs na ośmiomiejscowy (2 osoby załogi i 6 pasażerów) samolot pasażerski. Konkurs rozstrzygnięto 10.12.1928 r. Najlepsze miejsce (II nagroda) uzyskał projekt inż. Zbysława Ciołkosza PWS-20, a wyróżnione zostały MN-2, PZL T440 i PZL-Y. Dokumentacja konstrukcyjna samolotu została wykonana przez inż. Z. Ciołkosza i inż. Antoniego Uszackiego. W 1928 r. Podlaska Wytwórnia Samolotów, dzięki subwencji Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, przystąpiła do budowy trzech prototypów. Pierwszy prototyp PWS-20T, który otrzymał nazwę ”Gniezno”, został oblatany na nartach 12.03.1929 r. Po próbach w IBTL i w Polskich Liniach Lotniczych ”LOT” powrócił do wytwórni, gdzie otrzymał podwozie o szerszym rozstawie kół, ulepszone chłodzenie silnika i rury wydechowe oraz zmienioną kabinę pasażerską. Po modyfikacji w 1930 r. otrzymał oznaczenie PWS-20 bis i znaki rejestracyjne SP-AAZ i został przekazany do PLL ”LOT” do prób, gdzie otrzymał imię ”Zula”. Jeszcze w 1929 r. dostawę 3 samolotów pasażerskich PWS-20 zaproponowano Rumunii, do transakcji jednak nie doszło.

W 1930 r. wykonano drugi egzemplarz SP-AAY ”Yaga”, także przekazany do PLL ”LOT”. Samoloty podczas prób służyły do przewozu towarów. Ponieważ były mniej ekonomiczne samolotów Fokker F-VIIA/1m, nie weszły użycia. PWS-20 był pierwszym polskim samolotem pasażerskim.

Inż. Ciołkosz przewidywał użycie samolotu PWS-20 do przelotu przez Atlantyk lub rekordowego przelotu. Samolot po zabudowie dodatkowych zbiorników mógł mieć zasięg 6450 km. Ponadto przewidywano możliwość postawienia samolotu na pływaki w celu użycia go do komunikacji lotniczej z Danią i Szwecją. Wersja wodna miała nosić oznaczenie PWS-20 ter. W wytwórni opracowano dla niej drewniane pływaki. W 1929 r. padła propozycja wykonania na PWS-20 przelotu dookoła świata. Wytwórnia zamierzała dostosować do lotów długodystansowych trzeci egzemplarz PWS-20, z którego budowy Ministerstwo Komunikacji zrezygnowało. Budowy jednak nie ukończono. Przygotowania do tego lotu przerwano z powodu trudności finansowych.

Inż. Zbysław Ciołkosz opracował również projekt wodnosamolotu w wersji wojskowej PWS-20 ter/hydro. Opracowano dwie odmiany: transportowa i bombowo- torpedowa. Oferowany lotnictwu morskiemu mógł zabierać ładunek bojowy lub sprzęt ratowniczy, albo ładunki z zaopatrzeniem. Projekt miał stanowić konkurencję dla morskiej wersji bombowca Farman F-68 ”Goliath”, których adaptację rozważano w Departamencie Lotnictwa i w IBTL w 1927 r. Wobec nie najlepszych wyników w locie prototypów PWS-20T i PWS-20 bis do realizacji projektu w wersji wodnej nie doszło.

Konstrukcja PWS-20.
Zastrzałowy górnopłat o konstrukcji mieszanej. Załoga- 2 osoby, pasażerów- 6.
Płat prostokątny z zaokrąglonymi końcami, dwudzielny, irewniany, dwudźwigarowy, kryty płótnem, do przedniego dźwigara- kryty sklejką, podparty dwiema parami zastrzałów z rur stalowych. Profil płata Bobek B4. Lotki kryte płótnem. Nad lotkami skrzydełka odciąża­ne. Zbiorniki na 600 1 paliwa w skrzydłach, awaryjnie opróżniane.
Kadłub kratownicowy: część przednia z prostokątnych rur duralowych, tył kadłuba spawany z rur stalowych, wykrzyżowany cięgnami stalowymi. Pokrycie kadłuba sklej­ką. Łoże silnika spawane z rur, belek i wręg stalowych. Osłony silnika z blachy duralowej. Kabina załogi dwumiejscowa, wysunięta powyżej kabiny pasażerskiej, oddzielona od silnika ścianą ogniową. Z prawej strony wolant i orczyk oraz fotel pilota. Sterownica podwójna; drążek sterowy przed fotelem mechanika- wyjmowany. W ścianie ogniowej otwierany właz, przez który mecha­nik mógł mieć w locie dostęp do sil­nika. Kabina pasażerska kryta wewnątrz sklejką oklejoną dermą, wyposażona w 6 foteli, z możliwością dodania dwóch siedzeń składanych. W suficie kabiny oszklony wyłaz awaryjny.  Szyby kabiny ze szkła triplex. Za kabiną toaleta. Drzwi kabiny z lewej strony kadłuba. Bagażnik główny na 170 kg pod kabiną załogi, dostęp do bagażnika przez drzwiczki z lewej strony kadłuba. Bagażnik dodatkowy na 50 kg- za toaletą.
Usterzenie konstrukcji drewnianej, kryte płótnem. Statecznik poziomy podparty zastrzałami, statecznik pionowy usztywniony cięgnami.
Przed przeróbką osiowe, amortyzowane sznurem runowym. Po przeróbce podwozie trójgoleniowe wsparte o kadłub i zastrzały, amortyzowane sznurem gumowym. Płoza ogonowa z blachy duralowej, amortyzowana sznurem gumowym.

Silnik- chłodzony wodą, 12-cylindrowy, rzędowy o ukła­dzie W typu Skoda- Lorraine-Dietrich LD-12Eb o mocy nominalnej 331 (450 KM) i mocy startowej 358 kW (487 KM) . Śmigło dwułopatowe, metalowe, stałe HKW, o średnicy 3,3 m.

Konstrukcja PWS-20 ter/hydro.
Załoga- 3 osoby.
Podwozie- dwa szeroko rozstawione pływaki konstrukcji PWS .

Uzbrojenie- 2 ruchome karabiny maszynowe, jeden na grzbiecie i drugi strzelający pod kadłub. Udźwig bomb lub bomb głębinowych- 700 kg albo torpeda lotnicza.

Dane techniczne PWS-20 (wg [3]):
Rozpiętość- 17,6 m, długość- 12,67 (wg [2]- 12,7) m, wysokość- 3,71 (wg [2]- 3,7) m, powierzchnia nośna- 52,9 m2.
Masa własna- 1850-1940 (wg [2]- 1490) kg, masa użyteczna- 1260-1350 kg, masa całkowita- 3200 kg.
Prędkość max- 178 km/h, prędkość przelotowa- 160 km/h, prędkość min.- 93 km/h, wznoszenie- 3,4 m/s, pułap- 3800 m, zasięg- 800 km.

Galeria

  • PWS-20T, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 11/1970).
  • PWS-20, rysunek w rzutach. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”).
  • Samolot pasażerski PWS-20 w widoku z przodu, Warszawa, 1929 r. (Źródło: archiwum Narodowe Archiwum Cyfrowe).
  • Samolot pasażerski PWS-20 noszący nazwę ”Gniezno” na lotnisku w Warszawie, 1929 r. (Źródło: archiwum Narodowe Archiwum Cyfrowe).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Chwałczyk T., Glass A. ”Samoloty PWS”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1990.
[3] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[4] Mazur W. ”Eksport polskiego sprzętu lotniczego do Rumunii w latach 1926-1939”. Lotnictwo nr 12/2006.
blog comments powered by Disqus