PWS-16 bis, 1936

Samolot szkolno- treningowy. Polska.
Samolot szkolno- treningowy PWS-16 bis. O skrzydło oparty jego twórca inż A. Bobek-Zdaniewski. (Źródło: archiwum).
W 1935 r. (wg [1] i [3], natomiast wg [2]- w 1934 r.) inż. August Bobek-Zdaniewski zmodernizował w PWS samolot PWS-16, dostosowując nauki wyższego pilotażu, nauki walki powietrznej z użyciem fotokarabinu oraz do nauki strzelania. Samolot został ulepszony aerodynamicznie przez zastosowanie szerszej osłony silnika, osłony gaźnika, pogrubienie kadłuba, zmianę obrysu usterzenia, przeniesienie zbiornika ze skrzydła w kadłub itp. Ponadto zmieniono podwozie na trójgoleniowe z amortyzatorami podpartymi do boków kadłuba, samolot dość wyraźnie zmienił wygląd i otrzymał oznaczenie PWS-16 bis. Prototyp został oblatany i przeszedł próby w IBTL w na początku 1936 r. (wg [1] i [3], natomiast wg [2]- zimą 1934/1935 r.). Od czerwca do sierpnia 1936 r. (wg [1] i [3], natomiast wg [2]- w latach 1935-1936) zbudowano 20 PWS-16 bis o numerach ewidencyjnych 59-21 do 59-40. Na rok budżetowy 1937/38 planowano zamówienie dużej serii 206 egzemplarzy, ale później przeniesiono je na PWS-26.

Samoloty PWS-16 bis zostały przydzielone do LSSiB, CWOL (CWL-1) i SPLdM (CWL-2), zastępując samoloty Bartel BM-5. Wg [1] i [2] w 1937 r. 5 PWS-16 bis sprzedano Bułgarii (natomiast wg [3] w 1937 r. były tylko prowadzone rozmowy w sprawie sprzedaży 5 PWS-16 bis do Bułgarii.). Latem 1937 r. PWS-16 bis ze znakami cywilnymi były używane do holowania szybowców przez polską ekipę na Międzynarodowych Zawodach Szybowcowych w Rhön. W 1937 r. samoloty PWS-16 bis zostały przesunięte do zadań pomocniczych. W Polsce samoloty PWS-16 bis były używane do wybuchu wojny w 1939 r. m.in. w Wojskowym Obozie Szybowcowym w Ustianowej do holowania szybowców. Jeden PWS-16 bis, pilotowany przez kpt. E. Piorunkiewicza, służył do zwalczania wojsk hitlerowskich w plutonie lotniczym Samodzielnej Grupy Operacyjnej gen. F. Kleeberga w dniach od 24.09. do 3.10.1939 r. podczas walk pod Kockiem (wg [2] i [3], natomiast wg [1]- samolotem tym był PWS-26). Wg [1] kilka PWS-16 bis zostało ewakuowanych 18.09.1939 r. na Łotwę.

W 1936 r. inż. August Bobek-Zdaniewski opracował udoskonaloną odmianę PWS-16 bis, oznaczoną PWS-26.

Konstrukcja.
Dwumiejscowy dwupłat o konstrukcji mieszanej.
Płaty prostokątne, drewniane, płat górny niedzielony, dolny dzielony, dwudźwigarowe, z noskiem i spodem części międzydźwigarowej krytymi sklejką 1,5 mm, a ponadto całe kryte płótnem lnianym, usztywnione między sobą kroplowymi słupkami z rur stalowych o układzie N oraz stalowymi cięgnami profilowymi, płat górny mocowany do piramidki z rur stalowych. Cięciwa górnego płata 1,53 m, dolnego- 1,43 m. Profil płatów PWS-A. Lotki drewniane, z dźwigarem z rury stalowej, kryte płótnem, wychylane różnicowo. Napęd lotek linkami
Kadłub kratownicowy, spawany z rur sta­lowych, usztywniony w tylnej części cięgnami, oprofilowany listwami drewnianymi, kryty w przedniej części blachą duralową, w tylnej- płótnem. Łoże silnika spawane z rur stalowych. Zbior­nik na 170 l paliwa z blachy cynkowej, przed kabiną, za ścianą ogniową. Kabiny otwartej osłonięte z przodu wiatrochronami. Sterownica podwójna. Przed­nia kabina- instruktora, tylna- ucznia. Za tylną kabiną- bagażnik. Nie­które samoloty miały składaną płócienną osłonę tylnej kabiny-do nauki pilotażu bez widoczno­ści ziemi.
Usterzenie drewniane, stateczniki kryte sklejką, stery- płótnem. Statecznik poziomy, dzielony, podparty zastrzałami, statecznik pionowy usztywniony cięgnami. Napęd sterów linkami. Napęd klapek wyważających na sterze wysokości łańcuchem rowerowym i linkami.
Podwozie stałe, główne trójgoleniowe, z amorty­zatorami olejowo- powietrznymi Avia, z gole­niami podkadłubowymi oprofilowanymi blachą. Koła z hamulcami. Płoza ogonowa obrotowa, ze stalowej sprężyny piórowej.

Uzbrojenie- 1 zsynchronizowany karabin maszynowy pilota Vickers E lub PWU FK wz. 33 kal. 7,92 mm. Pod skrzydłami 2 pneumatyczne wyrzutniki bomb 12 wz. 37 na bomby 12 kg- tylko w samolotach przystosowanych do nauki bombardowania.

Wyposażenie- przednia tablica przyrządów wyposażona w kontroler lotu (prędkościomierz, zakrętomierz i chylomierz poprzeczny), wysokościomierz WM-1, chyłomierz podłużny, zegar czasowy i obrotomierz. Tablica tylnej kabiny wyposażona ponadto w busolę Z6, paliwomierz Z2A, manometr oleju, termometr oleju i manometr paliwa.
Fotokarabin K-28.

Silnik- chłodzony powietrzem, 9- cylindrowy gwiazdowy, Avia Wright ”Whirlwind J5” o mocy nominalnej 162 kW (220 KM) i mocy startowej 176 kW (240 KM). Śmigło dwułopatowe, drewniane, stałe, Szomański CB-17 o średnicy 2,6 m.

Dane techniczne PWS-16 bis (wg [3]):
Rozpiętość- 9,0 m, długość- 7,0 m, wysokość- 2,7 m, powierzchnia nośna- 25,0 m2.
Masa własna- 860 (wg [4]- 830) kg, masa użyteczna- 320 (wg [1] i [2] i [4]- 300) kg, masa całkowita- 1180 (wg [1] i [2]- 1160, wg [4]- 1130) kg.
Prędkość max- 206 km/h, prędkość przelotowa- 175 km/h, prędkość min.- 75 km/h, wznoszenie- 4,5 m/s, pułap- 4400 m, zasięg- 500 (wg [2]- 550) km, czas lotu- wg [1] 3 h.

Galeria

  • PWS-16 bis, I kurs Akrobacji Pilotów Cywilnych Ministerstwa Komunikacji. Listopad 1936 r. (Źródło: Jan Rychter - Fotografia-  http://photo.rychter.com/).
  • PWS-16 bis, I kurs Akrobacji Pilotów Cywilnych Ministerstwa Komunikacji. Listopad 1936 r. (Źródło: Jan Rychter - Fotografia-  http://photo.rychter.com/).
  • PWS-16 bis, rysunek w trzech rzutach. (Źródło: via Sławomir Kin).
  • Samolot szkolno- treningowy PWS-16 bis. W kapeluszu jego twórca inż. A. Bobek-Zdaniewski. (Źródło: forum.odkrywca.pl).
  • Samolot szkolno- treningowy PWS-16 bis w widoku z przodu. (Źródło: forum.odkrywca.pl).
  • Inne ujęcie samolotu PWS-16 bis w widoku z przodu. (Źródło: forum.odkrywca.pl).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Chwałczyk T., Glass A. ”Samoloty PWS”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1990.
[3] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[4] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
blog comments powered by Disqus