PWS-12, 1929

Samolot szkolno- treningowy. Polska.
Samolot szkolno- treningowy PWS-12 bis. (Źródło: Romeyko Marian ”Polska lotnicza”. Główna Księgarnia Wojskowa. Warszawa 1937).
W 1928 r. inż. Aleksander Grzędzielski i inż. August Bobek-Zdaniewski zaprojektowali w Podlaskiej Wytwórni Samolotów samolot szkolno-treningowy i akrobacyjny PWS-12. Samolot PWS-12 (oznaczony był także PWS-12SP) był projektowany jednocześnie z samolotem PWS-11, toteż oba miały wiele jednakowych elementów. W lutym 1929 r. dwa jego prototypy zamówiło wojsko. Pierwszy prototyp został oblatany 4.11.1929 r. W wyniku prób samolot otrzymał kadłub oprofilowany na owal, zaokrąglone końcówki skrzydeł i zmienioną osłonę silnika. Zmodyfikowany, został ponownie oblatany w kwietniu 1930 r. W 1930 r. przeszedł on próby w IBTL. 18.11.1930 r. (wg [2]) (natomiast wg [1]- 28.11.1930 r.) został oblatany drugi prototyp oznaczony PWS-12 bis. W marcu 1931 r. na tym samolocie, ze znakami SP-AFE, mjr J. Długoszowski wziął udział w rajdzie Aeroklubu Warszawskiego do Estonii. W 1931 r. (wg [3]) (natomiast wg [2] w 1932 r.) samolot ten został zmodyfikowany i dostosowany do lotów odwróconych, otrzymał oznaczenie PWS-12a bis i znaki SP-AKE. Znany był z pokazową akrobacji por. J. Orłowskiego. W kwietniu 1933 r. J. Orłowski wziął na nim udział w rajdzie bałkańskim (przez Bukareszt, Sofię, Belgrad, Zagrzeb, Wiedeń, Bratysławę, Pragę i Brno), dając pokazy akrobacji. Oba prototypy były przez kilka lat samolotami dyspozycyjnymi Dywizjonu Doświadczalnego IBTL, a później zostały odstawione do magazynu w Dęblinie. Nosiły wojskowe numery ewidencyjne 57-1 i 57-2.

Gdy w 1931 r. lotnictwo wojskowe zamówiło 30 samolotów (wg [1], wg innych źródeł- 20 samolotów) PWS-12, inż. A. Bobek opracował wersję rozwojową PWS-14 z kadłubem kratownicowym spawanym z rur stalowych. Departament Aeronautyki MSWojsk, zamówił jeden PWS-14 oraz polecił tak zmodyfikować znajdujące się w budowie samoloty PWS-12, aby miały spawane kadłuby i ulepszoną konstrukcje jak PWS-14. Przyniosło to wytwórni straty finansowe, gdyż już rozpoczęto budowę drewnianych kadłubów. Dalszym rozwinięciem tego typu były PWS-16, PWS-16 bis i PWS-26.

Konstrukcja.
Dwumiejscowy dwupłat o konstrukcji drewnianej.
Płaty prostokątne, z zaokrąglonymi końca­mi, płat górny trójdzielny, dolny dwudzielny, drewniane, dwudźwigarowe, kryte płótnem, nosek do pierwszego dźwigara kryty sklejką. Płaty wsparte między sobą słupkami z rur stalowych i usztywnione cięgnami. Górny płat wsparty na piramidce z rur stalowych na kadłubie. Środkowa część górnego płata (baldachim), wykonana z blachy aluminio­wej, stanowiła zbiornik paliwa. Lotki tylko na górnym płacie, ze skrzydełkami odciążającymi nad lotkami. Napęd lotek linkami. Zbiornik paliwa na 200 l w baldachimie.
Kadłub drewniany, kratownico­wy, oprofilowany listwami i kryty płótnem. Przód oraz góra kadłuba przed kabiną kryte blachą aluminiową. SP-AKE miał górę kadłu­ba krytą sklejką. Łoże silnika spawane z rur stalowych. Kabiny otwarte, osłonięte z przodu wiatrochronami. Kabina przednia- instruktora, tylna- ucznia. Sterownice podwójne. W drugiej kabinie pełny komplet przyrządów pokładowych. Za kabiną bagaż­nik. Usterzenie drewniane. Stateczni­ki kryte sklejką, stery- płótnem. Stateczniki podparte zastrzałami i usztywnione cięgnami. Statecznik poziomy przestawialny na ziemi. Napęd sterów linkami.
Podwozie stałe, główne dwukołowe z łamaną osią, wyposażo­ne w amortyzatory olejowo- powietrzne. Koła Stomil 750 x 150. Płoza ogonowa ze stalowej sprężyny piórowej. W SP-AKE na podwoziu zbiorniczek paliwa do lotów odwróconych.

Silnik- chłodzony powietrzem, 9- cylindrowy, gwiazdowy, Skoda- Wright”Whirlwind J5” o mocy nominalnej 162 kW (220 KM) i mocy startowej 176 kW (240 KM). Śmigło dwułopatowe, drewniane, stałe, Szomański B-3 PWS-12, o średnicy 2,6 m. Na PWS-12 bis śmigło metalowe, dwułopatowe, Ratier.

Dane techniczne PWS-12 pierwszy prototyp (wg [3]):
Rozpiętość- 8,6 m, długość- 6,55 m, wysokość- 2,80 m, powierzchnia nośna- 23,6 (wg [1]- 23,66) m2.
Masa własna- 747 kg, masa użyteczna- 313 kg, masa całkowita- 1060 kg.
Prędkość max- 177 (wg [1]- 194) km/h, prędkość przelotowa- 155 km/h, prędkość min.- 75 km/h, wznoszenie- 3,6 m/s, pułap- 4000 m, zasięg- 600 km.

Dane techniczne PWS-12 bis drugi prototyp (wg [3]):
Rozpiętość- 9,0 m, długość- 6,78 (wg [1]- 6,9) m, wysokość- 2,7 (wg [1]- 2,85) m, powierzchnia nośna- 24,5 (wg [1]- 25,0) m2.
Masa własna- 740 (wg [1]- 785) kg, masa użyteczna- 336 (wg [1]- 335) kg, masa całkowita- 1076 (wg [1]- 1120) kg.
Prędkość max- 180 (wg [1]- 200,6) km/h, prędkość przelotowa- 160 km/h, prędkość min.- 75 km/h, wznoszenie- 4,5 (wg [1]- 4,3) m/s, pułap- 4950 (wg [1]- 4750) m, zasięg- 620 (wg [1]- 640) km.

Dane techniczne PWS-12 bis SP-AKE (wg [3]):
Rozpiętość- 9,0 m, długość- 6,9 m, wysokość- 2,85 m, powierzchnia nośna- 25,0 m2.
Masa własna- 785 kg, masa użyteczna- 335 kg, masa całkowita- 1120 kg.
Prędkość max- 190 km/h, prędkość przelotowa- 175 km/h, prędkość min.- 75 km/h, wznoszenie- 4,4 m/s, pułap- 4750 m, zasięg- 640 km.

Galeria

  • Prototyp samolotu PWS-12. (Źródło: archiwum).
  • Prototyp samolotu PWS-12. (Źródło: archiwum).
  • Prototyp PWS-12 w widoku z przodu. (Źródło: archiwum).
  • PWS-12, rysunek w rzutach. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”).
  • PWS-12 bis, rysunek w rzutach. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Chwałczyk T., Glass A. ”Samoloty PWS”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1990.
[3] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
blog comments powered by Disqus