PWS-11 (PWS-13), 1929

Samolot treningowo-akrobacyjny. Polska.
Samolot treningowo-akrobacyjny PWS-11. (Źródło: Praca zbiorowa ”Album Dziesięciolecia Lotnictwa Polskiego”. Nakładem Wydawnictwa Lotnik. Poznań 1930).
W latach 1928-29 konstruktorzy samolotu myśliwskiego PWS-10, inż. Aleksander Grzędzielski i inż. August Bobek-Zdaniewski zaprojektowali jednomiejscowy samolot PWS-11SM do taniego szkolenia pilotów myśliwskich. Przy projektowaniu samolotu oparli się na doświadczeniach uzyskanych z samolotem PWS-5 i PWS-10. W lutym 1929 r. Podlaska Wytwórnia Samolotów otrzymała od wojska zamówienie na budowę dwóch prototypów. Pierwszy prototyp PWS-11 został oblatany w 4.11.1929 r. Pierwsze próby wykazały niesterówność samolotu. Badając przyczyny zjawiska, dokonywano przeróbek usterzenia. Nie rozwiązało to jednak problemów. Zmodyfikowany prototyp oznaczono PWS-11a. W końcu stwierdzono, że kadłub o prostokątnym przekroju, z nieoprofilowanym silnikiem, dawał duże zawirowania powodujące nieskuteczność usterzenia. Dopiero przebudowa kadłuba na przekrój owalny z pierścieniową osłoną silnika dało oczekiwany efekt. Wg [1] prace prowadzono na pierwszym prototypie zimą 1929/1930, a poprawiony prototyp oznaczony PWS-11 bis wykonał pierwszy lot w kwietniu 1930 r. Drugi egzemplarz PWS-11 bis oblatany nieco później miał wszystkie zmiany wprowadzone na poprzedniku. Natomiast wg [3] dopiero drugi prototyp PWS-11 bis, oblatany w kwietniu 1930 r., miał kadłub o przekroju owalnym i pierścieniową osłonę silnika oraz powiększony statecznik pionowy.

PWS-11 bis wykazywał bardzo dobre właściwości w akrobacji. W lecie 1930 r. samolot zmodyfikowano. Okazał się bardzo zwrotny i wykazywał bardzo dobre własności w akrobacji. W tej postaci samolot w jesieni 1930 r. przeszedł próby w IBTL i otrzymał cywilne znaki rejestracyjne SP-ADS. Ówczesny polski as akrobacji płk pil. J. Kossowski wykonywał na nim pokazy akrobacji. Wersja seryjna samolotu miała nosić oznaczenie PWS-13. Wg [1] Departament Aeronautyki przewidywał zamówienie w 1931 r. serii 30 egz., ale wobec kryzysu wytwórni nie doszło do realizacji. Natomiast wg [3] lotnictwo wojskowe nie złożyło zamówienia na PWS-11 i nie przewidywało stosowania jednomiejscowych samolotów treningowo-myśliwskich. Obydwa prototypy przydzielono do 1 i 2 PL, a następnie do LSSiB, gdzie zostały rozbite w wypadkach lotniczych. Konkurencyjnym samolotem był Bartel BM-6.

Konstrukcja.
Jednomiejscowy górnopłat zastrzałowy o konstrukcji drewnianej.
Płat prostokątny, dwudzielny, drewniany, dwudźwigarowy, kryty sklejką do drugiego dźwigara, całość ponad­to kryta płótnem, podparty dwiema parami zastrzałów z rur stalowych, usztywnionych cienkimi rurkami i wykrzyżowanych stalowym cięgnem.
Kadłub kratownicowy, drewniany, początkowo kryty sklejką, później płótnem na listwach. W wersji seryjnej PWS-13 kadłub miał być spawany z rur stalowych. Przód kadłuba do ściany ogniowej, pierścień Townenda oraz góra kadłuba przed kabiną kryte blachą aluminiową. Łoże silnika spawane z rur stalowych. Zbiornik na 170 l paliwa w przodzie kadłuba przed kabiną. Kabina odkryta.
Usterzenie drewniane. Stateczniki kryte sklejką, stery- płótnem. Statecznik poziomy podparty zastrzałami. Statecznik pionowy usztywniony cięgnami.
Podwozie stałe, główne z rur stalowych, dwukoło­we z osią łamaną, wyposażone w amortyzatory olejowo- powietrzne. Płoza ogonowa ze stalowej sprężyny piórowej.

Uzbrojenie- 1 stały karabin maszynowy pilota Vickers kal. 7,7 mm

Wyposażenie- rakietnica sygnalizacyjna Perkun.

Silnik- chłodzony powietrzem, 9- cylindrowy, gwiazdowy Wright ”Whirlwind J5” o mocy nominalnej 162 kW (220 KM) i mocy startowej 176 kW (240 KM). Śmigło dwułopatowe, drewniane, stałe, PWS-4B.

Dane techniczne PWS-11 (wg [3]):
Rozpiętość- 9,0 m, długość- 6,65 (wg [1]- 6,7, wg [2]- 6,6) m, wysokość- 2,44 (wg [2]- 2,4) m, powierzchnia nośna- 15,0 m2.
Masa własna- 666 kg, masa użyteczna- 268 kg, masa całkowita- 934 kg.
Prędkość max- 210 (wg [1]- 210-216) km/h, prędkość przelotowa- 180 km/h, prędkość min.- 91 km/h, wznoszenie- 7,3 (wg [2]- 8) m/s, pułap- 4950 m, zasięg- 630 km.

Galeria

  • Prototyp PWS-11SM w pierwotnej postaci. (Źródło: archiwum).
  • Samolot treningowo-akrobacyjny PWS-11 bis. (Źródło: archiwum).
  • PWS-11SM, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 12/1975).
  • PWS-11a, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 12/1975).
  • PWS-11bis, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 12/1975).
  • PWS-11, rysunek w rzutach. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”).
  • PWS-11 bis, rysunek w rzutach. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Chwałczyk T., Glass A. ”Samoloty PWS”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1990.
[3] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
blog comments powered by Disqus